Billiri

Daga Wikipedia, Insakulofidiya ta kyauta.
Billiri

Wuri
Map
 9°50′00″N 11°09′00″E / 9.83333°N 11.15°E / 9.83333; 11.15
Ƴantacciyar ƙasaNajeriya
JihaJihar Gombe
Labarin ƙasa
Yawan fili 737 km²
Bayanan Tuntuɓa
Kasancewa a yanki na lokaci

Billiri (ko Biliri) ɗaya ce daga cikin ƙananan hukumomi 11 dake jihar Gombe ,Nijeriya[1] tana iyaka arewa da ƙaramar hukumar Akko, kudu da gabas da Shongom sai kuma arewa maso gabas da kuma Kaltungo.Tsohuwar mazauni ne Na Tangales wanda ke Kudancin Gombe shi ne birni mafi girma dake Gombe kuma yana da yanki 737. km2 da yawan jama'a 2 a ƙidayar 2006. Akwai ƙarin masu ilimi waɗanda suka fito daga Billiri. Suna magana da yaren Tangale, da kuma Hausa wanda shi ne babban yaren ƴan Arewa Lambar akwatin gidan waya na yankin ita ce 771.

Kimanin kashi 85% na al'ummar Billiri kiristoci ne yayin da musulman dake zaune a wurin ba su kai kashi 10% ba[ana buƙatar hujja], haka nan ma suna da masu bin addinin gargajiya dake zaune a wurin Kabilar Tangale ce wadda ke nufin "Tangle". Tangale harshe ne da wasu daga cikin yaren chadic na yamma a yankin Arewacin Najeriya ke magana kuma ana samun masu jin wannan yare (Tangale) a fadin Akko,Kultungo,Billiri,Karamar hukumar Shongom a jihar. Mutanen dake wajen wani basaraken gargajiya ne da ake kira Mai Tangale ne ke mulki.[2] [3]Mutuwar Mai Tangale a shekarar 2020 ta haifar da rikici tsakanin al'ummar Biliri saboda jin shirin maido da sabon Mai Tangale. Gwamnan jihar Gombe Alhaji Muhammad Inuwa yahya ya naɗa kuma ya bayyana Malam Danladi Sanusi Maiyamba a matsayin 16 Mai Tangale, 52. A ranar 3 ga Maris din shekarar 2021.[4]

[4]

Tarihi[gyara sashe | gyara masomin]

Mutanen Tangale da ake kyautata zaton sun yi hijira ne daga Yaman ta jihar Borno. Dole ne su ƙaura daga wurare irin su sanum kede da kupto saboda yaƙe-yaƙe na ƙabilanci. Tangaltong, ɗaya daga cikin dangi 7 a Tangale shine inda Billiri da Bare da Kantali suke zama.

Billiri, Shongom, Akko da Kaltungo sune mafi rinjayen masu magana da harshen Tangale wanda yaren yammacin chadi ne da ake magana da shi a yankin arewa a Najeriya.

Mai Tangle[gyara sashe | gyara masomin]

Sarkin Billiri shine adireshin Mai Tangle. Bayan rasuwar tsohon sarkin Dr. Abdu Buba Maisheru 2 kuma Mai Tangle na 15.[4] An zabi Mallam sanusi maiyamba a matsayin sabon sarki a farkon shekarar da ta gabata bayan jinkirin bayyana sakamakon da gwamnan jihar Gombe ya yi inda shugaban karamar hukumar da sarakunan Billiri 9 suka halarta.[5]

Rikicin Jama'a[gyara sashe | gyara masomin]

Al'ummar Billiri wadda ta kasance wuri mai zaman lafiya ta sha fama da rikice-rikice da mamaya daban-daban. A cikin 2021, masu zanga-zangar sun mamaye al'ummar Billiri tare da kona gidaje tare da kashe mutanen da ke zaune a cikin al'umma.[6][7][8][9][10]

Garuruwa da Kauyuka[gyara sashe | gyara masomin]

Garuruwa da ƙauyuka a cikin Billiri sun haɗa da:

  1. Billiri-tangale.[11]
  2. Ayabu
  3. Baganje
  4. Bare
  5. Billiri
  6. kalmai
  7. Kulkul
  8. Labepit
  9. Lagakal
  10. Lamugu
  11. Landongu
  12. Pokuli
  13. Lanshi daji
  14. Popandi
  15. Sabon layi
  16. Sansani
  17. Pandiukude
  18. Pandi kamio
  19. Pokwangli
  20. Shelu
  21. Sikirit
  22. Tal
  23. Tanglang
  24. Todi
  25. Tudu kwaya

Yankunan Zabe/Wards[gyara sashe | gyara masomin]

Akwai unguwanni 10 a karamar hukumar Billiri kuma sune:

  1. Bangaje Arewa


2. Bangaje Kudu

3. Bare

4. Billiri Arewa

5. Billiri Kudu

6. Kalmai

7. Todi

8. Tudu Kwaya

9. Tal

10. Tanglang

Makarantu[gyara sashe | gyara masomin]

Sun haɗa da:

1 Makarantar firamare ta tsakiya

2 Government day secondary school Amtawlam

3 FGC Billiri[12]

4 Makarantar Sakandaren Kimiyyar Gwamnati Billiri.

Abinci[gyara sashe | gyara masomin]

Waken soya na ɗaya daga cikin abincin da aka saba amfani da shi a cikin garin Billiri tare da fitattun kasuwanni guda shida a cewar wani bincike

Yanayi (Climate)[gyara sashe | gyara masomin]

Karamar hukumar Billiri da ke cikin garin Gombe damina ne na zalunci da tabarbarewar yanayi, damina wani bangare ne na gajimare, ga kuma lokacin zafi duk shekara. A tsawon shekara, yawan zafin jiki ya bambanta daga 56 ° F zuwa 98 ° F kuma yana da wuya a kasa 52 ° F ko sama da 103 ° F.

Manazarta[gyara sashe | gyara masomin]

  1. https://www.vanguardngr.com/2021/02/women-protest-as-roads-are-barricaded-in-biliri-lg-gombe-over-imposition-of-leader/amp/
  2. https://punchng.com/mai-tangale-how-selection-of-traditional-ruler-shattered-peace-in-gombe-community/?amp
  3. "Kwafin ajiya". Archived from the original on 2022-12-25. Retrieved 2022-12-25.
  4. 4.0 4.1 4.2 https://dailytrust.com/11-things-to-know-about-sanusi-maiyamba-the-new-mai-tangale/
  5. https://punchng.com/gombe-records-27-abductions-monthly-gov/?amp
  6. https://www.premiumtimesng.com/features-and-interviews/500240-special-report-the-true-story-of-fatal-religious-crisis-in-billiri-a-peaceful-gombe-community.html
  7. https://thenationonlineng.net/mai-tangale-crisis-suspicion-persists-after-bloody-day-in-gombe-community/
  8. https://dailynigerian.com/mai-tangale-crisis-gombe-govt/
  9. https://www.blueprint.ng/we-stand-with-idris-maiyambas-choice-as-new-mai-tangale-mbf/
  10. https://punchng.com/gombe-counts-losses-as-panel-submits-report-on-billiri-crisis/?amp
  11. https://www.vanguardngr.com/2021/03/muhammadu-inuwa-yahaya-appoints-new-mai-tangale/amp/
  12. https://m.wikidata.org/wiki/Q108284798

Template:Gombe State