Exarchate na Afirka
![]() | |||||
---|---|---|---|---|---|
exarchate of the Byzantine Empire (en) ![]() | |||||
Bayanai | |||||
Bangare na | Daular Rumawa | ||||
Farawa | 585 da 590 | ||||
Sunan hukuma | Exarchātus Africae | ||||
Yaren hukuma |
Harshen Latin da Greek (en) ![]() | ||||
Nahiya | Afirka | ||||
Ƙasa | Daular Rumawa | ||||
Babban birni |
Carthage (en) ![]() | ||||
Office held by head of government (en) ![]() |
exarch (en) ![]() | ||||
Kuɗi |
solidus (en) ![]() | ||||
Ta biyo baya | Khalifancin Umayyawa | ||||
Wanda ya biyo bayanshi |
Khalifancin Umayyawa da Ifriqiya (en) ![]() | ||||
Wanda yake bi |
praetorian prefecture of Africa (en) ![]() | ||||
Harshen da aka yi amfani da shi | Harshen Punic | ||||
Dissolved, abolished or demolished date (en) ![]() | 698 | ||||
Wuri | |||||
|
Exarchate na Afirka wani bangare ne na Daular Byzantine a kusa da Carthage wanda ya kunshi mallakarta a Yammacin Bahar Rum. An kafa shi ta hanyar exarch (Mataimakin sarki), Emperor Maurice ne a cikin 591 kuma ya tsira har zuwa Nasarar Musulmi a Maghreb a ƙarshen karni na 7. Ya kasance, tare da Exarchate na Ravenna, ɗaya daga cikin exarchates guda biyu da aka kafa bayan sake mamayewa na yamma a ƙarƙashin Sarkin sarakuna Justinian I don gudanar da yankuna yadda ya kamata.
Tarihi
[gyara sashe | gyara masomin]Fage
[gyara sashe | gyara masomin]A cikin Yaƙin Vandalic na 533, sojojin Byzantine a ƙarƙashin Belisarius sun sake cinye Maghreb tare da Corsica da Sardinia da Tsibirin Balearic. Sarkin sarakuna Justinian I (r. 527-565) ya shirya yankunan da aka dawo dasu a matsayin prefecture na Firayim Minista na Afirka, wanda ya haɗa da larduna Afirka Proconsularis, Byzacena, Tripolitania, Numidia, Mauretania Caesariensis da Mauretania Sitifensis, kuma an kafa shi a Carthage. A cikin 550s, wani balaguron Romawa ya yi nasarar dawo da sassan kudancin Spain, waɗanda aka gudanar a matsayin sabon lardin Spain.
Bayan mutuwar Justinian a cikin 565, Daular Romawa ta Gabas ta ƙara fuskantar hari a duk bangarorin, kuma sarakuna galibi suna barin larduna masu nisa ga kansu don jimrewa da yadda za su iya na dogon lokaci, kodayake jami'an soja, kamar Heraclius the Elder (Exarch c. 598-610), sun ci gaba da juyawa tsakanin lardunan gabashin da Afirka. A cikin 640s da 650s, Byzantium ya rasa lardin Mesopotamiya ga Musulmai, waɗanda suka kuma kashe abokin hamayyar Byzantines, Daular Sassanian (651). Constantinople ta haka ya rasa muhimmiyar tushe na ƙwararrun jami'ai waɗanda suka shahara ta hanyar yaƙi na kan iyaka tare da Farisa. Daular Heraclian (610-711) ta ci gaba da nada wasu jami'an gabas masu ƙwarewa zuwa mukamai na Afirka, kamar Armenian Narseh, wanda ya umarci Tripoli, da John, dux na Tigisis. Walter Kaegi ya yi hasashen cewa wasu jami'an Armeniya na iya neman komawa gabas don kare gidajensu yayin da Musulmai suka ci gaba zuwa Armenia, amma kafofin sun yi shiru. Duk da haka jami'an da suka ci gaba da zuwa daga gabas bayan asarar Mesopotamiya za su saba da cin nasara kamar Yaƙin Yarmouk (636) fiye da dabarun da aka yi amfani da su a baya a kan Sassanians, kuma sabbin dabaru da dabarun sun bunkasa sannu a hankali.:100–104
Kafawar Exarchate
[gyara sashe | gyara masomin]
Tsarin gudanarwa na Romawa, kamar yadda Diocletian ya kafa, ya samar da bambanci tsakanin ofisoshin farar hula da na soja, da farko don rage yiwuwar tawaye daga gwamnonin larduna masu iko. A karkashin Justinian I, an sake fasalin tsarin ga lardunan da aka yanke musu hukunci sun kasance masu rauni musamman ko kuma cikin rikici na ciki. Da yake amfani da wannan abin da ya gabata kuma ya ci gaba da shi, sarki Maurice wani lokaci tsakanin 585 da 590 ya kirkiro ofishin exarch, wanda ya haɗu da babban ikon farar hula na prefect praetorian da ikon soja na magister militum, kuma ya ji daɗin cin gashin kansa daga Constantinople. An kafa exarchates guda biyu, daya a Italiya, tare da wurin zama a Ravenna (wanda aka sani da Exarchate na Ravenna), kuma daya a Afirka, wanda ke zaune a Carthage kuma ya hada da duk dukiyar mulkin mallaka a yammacin Bahar Rum. Exarch na farko na Afirka shine <i id="mwRg">Patricius</i> Gennadius . [1]:273
Daga cikin canje-canjen lardin, an raba Tripolitania daga lardin Afirka kuma an sanya shi a ƙarƙashin lardin Masar, ::120 Mauretania Caesariensis da Mauretania Sitifensis sun haɗu don samar da sabuwar lardin "Mauretania Prima", yayin da Mauretania Tingitana, wanda aka rage shi zuwa birnin Septum (Ceuta), an haɗa shi da biranen bakin tekun Spain (Spania) da Tsibirin Balearic don samar da "Mauretania Secunda". [1]:273
Masarautar Visigothic ta kasance barazana ga exarchate. Exarch din Afirka yana da Mauretania II, wanda ya fi karamin sansani a kudancin Spain. Rikicin ya ci gaba har zuwa nasarar karshe na sansanonin Mutanen Espanya a cikin c. 624 da Visigoths. Byzantines sun riƙe sansanin Septum (Ceuta ta zamani), a fadin Strait of Gibraltar.
Nasarar Musulmi Larabawa
[gyara sashe | gyara masomin]A cikin 647, tafiye-tafiyen Musulunci na farko sun fara ne da wani shiri daga Masar a karkashin sarkin Amr ibn al-As da dan uwansa Uqba ibn Nafi . Da yake jin raunin Romawa sun ci Barca, a Cyrenaica, sannan suka koma Tripolitania, inda suka gamu da juriya.
Saboda rikice-rikicen da rikice-rikice na tauhidi suka haifar game da Monothelitism da Monoenergism, exarchate a ƙarƙashin Gregory the Patrician ya nisanta kansa daga daular a cikin tawaye. Ambaliyar 'yan gudun hijira daga Misira (musamman Melkites), Falasdinu, da Siriya sun kara tashin hankali na addini a Carthage kuma sun kara fargabar Gregory game da barazanar Larabawa da ke gabatowa.
Da yake jin cewa haɗarin da ya fi dacewa ya fito ne daga sojojin musulmai, Gregory ya tara abokantaka kuma ya fuskanci Musulmai, amma an ci shi a Yaƙin Sufetula, sabon babban birnin exarchate, tunda Gregory ya koma ciki don inganta kariya daga hare-haren Romawa daga teku.
Bayan haka, exarchate ya zama rabin abokin ciniki a ƙarƙashin sabon exarch da ake kira Gennadius . Yunkurin ci gaba da kasancewa tare da Constantinople da Damascus ya lalata albarkatun exarchate kuma ya haifar da tashin hankali tsakanin jama'a.
Exarchate ya sami babban nasara a kan sojojin Uqba ibn Nafi a Yaƙin Vescera a cikin 682, tare da taimakon Sarkin Berber, Kusaila . Wannan nasarar ta tilasta wa sojojin musulmai su koma Masar, suna ba da izinin shekaru goma. Koyaya, rikice-rikicen da aka maimaita sun shafi raguwa da rarraba albarkatun exarchate.
A cikin 698, kwamandan musulmi Hasan ibn al-Nu'man da rundunar mutane 40,000 sun murkushe Carthage. Da yawa daga cikin masu kare shi Visigoths ne da aka aiko don kare exarchate ta Wittiza, wanda kuma ya ji tsoron fadada musulmi. Visigoths da yawa sun yi yaƙi har zuwa mutuwa; a cikin yaƙin da ya biyo baya Carthage ya sake raguwa zuwa rushewa, kamar yadda ya kasance ƙarni da yawa da suka gabata ta Romawa.
Rashin asalin Afirka ya kasance babbar matsala ga Daular Byzantine a Yammacin Bahar Rum, saboda Carthage da Masar sune manyan hanyoyin Constantinople na ma'aikata da hatsi. Byzantines ba su sake dawo da yankunansu a Afirka ba.
Sanannun Exarchs na Afirka da waɗanda ake tunanin sun wanzu
[gyara sashe | gyara masomin]Lokacin Mulki | Suna | Latin | Helenanci | Larabci | Bayanai |
---|---|---|---|---|---|
591–598 | Gennadius (I) | Gennadius | Γεννάδιος (Gennadios) | n/a | Magister militum per Africam na ƙarshe kuma Exarch na farko, mai nasara akan masarautar Romano-Berber ta Garmul. |
598–611 | Heraclius Dattijo | Heraclius | Ἡράκλειος (Herakleios) | n/a | Mahaifin Sarkin sarakuna Heraclius |
611–629 | Niketas | Nicetas | Νικήτας (Nikētas) | n/a | Ɗan uwan Sarkin sarakuna Heraclius, an kira shi patrikios dangane da Afirka, yana iya kasancewa exarch a zahiri, yana gudanar da ikon gwamnati a cikin 610s da 20s, wataƙila har zuwa 629.[nb 1] 'Yarsa Gregoria an aurar da ita ga ɗan fari na Heraclius. Babban ɗan uwan sarkin sarakuna hypostrategos ne a ƙarƙashin exarch a wannan lokacin, wanda ba a ambaci sunansa a fili ba.[4]:94–5 Kada a rude shi da Nicetas the Patrician. |
629–647 | Gregory the Patrician | Flavius Gregorius | Γρηγόριος, Φλάβιος Γρηγόριος (Grēgorios, Flabios Grēgorios) | جرجير, (Ĵarĵīr) | Ya jagoranci tawaye ga Sarkin sarakuna Constans II. Shi ɗan uwan Heraclius ne Niketas.[5][6] |
647–665 | Gennadius (II) | Gennadius | Γεννάδιος (Gennádios) | n/a | Ya kasance mai biyayya ga Constans II, an kifar da shi a tawayen sojoji akan Constans wanda ya ƙare da kisan kai na ƙarshen. |
665–695 | Eleutherios Matashi | Eleutherius | Ελευθέριος (Eleuthérios) | al-At'riyūn[Ana bukatan hujja] | Wataƙila Exarch na Afirka. Kalmar Larabci al-At'riyūn ana yawan karanta ta a matsayin Eleutherios. Ya kifar da Gennadios. |
695–698 | John the Patrician | Ioannes | Ἰωάννης | يوحنا البطريق (Yuhanna Al-Batriq) | Exarch na Afirka har zuwa lokacin zuwan Larabawa a 698.[7] |
698–709 | Julian, Count of Ceuta | (? Iulianus) | (? Iουλιανός) | يليان, بليان (Yulyan, Bilyan)[nb 2] | "Kwamandan Septem". A cewar wasu masana, wataƙila Exarch na Afirka na ƙarshe.Samfuri:According to whom Wasu sun musanta tarihinsa. |
Manazarta
[gyara sashe | gyara masomin]- ↑ 1.0 1.1 . doi:Julien Check
|doi=
value (help). Missing or empty|title=
(help) Cite error: Invalid<ref>
tag; name "julienhistafriquenord1" defined multiple times with different content - ↑ Anastasius the Sinaite (1902). Delehaye, Hippolyte (ed.). Synaxarium Ecclesiae Constantinopolitanae e Codice Sirmondiano Nunc Berolinensi [Synaxarium of the Church of Constantinople from the Sirmondian Codex now in Berlin] (in Girkanci). Brussels: Society of Bollandists.
- ↑ George Harmatolus; et al. Chronicon 678-3 (in Ancient Greek).
- ↑ 4.0 4.1 Kaegi, Walter (2010). Muslim Expansion and Byzantine Collapse in North Africa. Cambridge University Press. ISBN 9780521196772.
- ↑ Hollingsworth (1991), p. 875 Samfuri:Verify source
- ↑ Moore (1999) Samfuri:Verify source
- ↑ "ʿAbd al-Malik | Umayyad caliph". Encyclopedia Britannica (in Turanci). Retrieved 2019-06-15.
- ↑ Ibn Abd-el-Hakem (1858). Dhikr Fatḥ Al-Andalus: Ibn Abd-el-Hakem's History of the Conquest of Spain. Translated by John Harris Jones. Gottingen: W. Fr. Kaestner.
Ƙara karatu
[gyara sashe | gyara masomin]- Diehl, Charles (1896). L'Afrique Byzantine. Histoire de la Domination Byzantine en Afrique (533–709) (in Faransanci). Paris, France: Ernest Leroux.
- Pringle, Denys (1981). The Defence of Byzantine Africa from Justinian to the Arab Conquest: An Account of the Military History and Archaeology of the African Provinces in the Sixth and Seventh Century. Oxford, United Kingdom: British Archaeological Reports. ISBN 0-86054-119-3.
Cite error: <ref>
tags exist for a group named "nb", but no corresponding <references group="nb"/>
tag was found
- Pages with script errors
- Pages with reference errors
- CS1 errors: DOI
- Pages with citations lacking titles
- CS1 Girkanci-language sources (el)
- CS1 foreign language sources (ISO 639-2)
- CS1 Turanci-language sources (en)
- Articles using generic infobox
- Articles containing Ancient Greek (to 1453)-language text
- Articles containing Latin-language text
- Articles containing Larabci-language text
- All articles with unsourced statements
- Articles with unsourced statements from June 2017
- Articles with invalid date parameter in template
- CS1 Faransanci-language sources (fr)