Harshen Wagaya
Harshen Wagaya | |
---|---|
| |
Lamban rijistar harshe | |
ISO 639-3 |
wga |
Glottolog |
waga1260 [1] |
Wagaya (Wakaya) yaren Aboriginan Australiya ne na Queensland . Yindjilandji (Indjilandji) ƙila ya kasance yare dabam. [2] Masanin ilimin harshe Gavan Breen ya rubuta yaruka biyu na yare, na Gabas da na Yamma iri-iri, ya haɗa bayaninsu a cikin nahawunsa na shekarar 1974.
Rabewa
[gyara sashe | gyara masomin]Wagaya na cikin rukunin Warluwarric (Ngarna) na dangin Pama–Nyungan na harsunan Ostiraliya . Yana kuma da alaƙa da Yindjilandji, Bularnu, da Warluwarra . Gavan Breen ƙungiyoyin Wagaya tare da Yindjilandji cikin ƙungiyar "Ngarru", yayin da Bularnu da Warluwarra suka samar da ƙungiyar "Thawa" (kowace ta bayan kalmar gama gari na 'mutum, ɗan asalin Aborigin'). [3] Waɗannan ƙungiyoyin biyu tare sun haɗa reshen Ngarna/Warluwarric na kudu, wanda Yanyuwa da aka dakatar suna da alaƙa a matakin babba na duka rukunin rukunin.
Catherine Koch a shekarar (1989) An yi aiki akan proto-Warluwarric (1989), Daniel Brammall (1991), Margaret Carew (1993), da Gavan Breen (2004). [3]
Sauti
[gyara sashe | gyara masomin]Labial | Velar | Dental | Lamino-<br id="mwTw"><br><br><br> alveolar | Alveolar | Retroflex | |
---|---|---|---|---|---|---|
Tsaya | b | ɡ | d̪ | d̠ʲ | d | ɖ |
Nasal | m | ŋ | n̪ | n̠ʲ | n | ɳ |
Na gefe | l̪ | l̠ʲ | l | Ƙarfafawa | ||
Kaɗa | Ɗa | |||||
Glide | w | j | Ƙaddamarwa |
Gaba | Tsakiya | Baya | |
---|---|---|---|
Babban | ɪ, iː | ku, ku | |
Tsakar | ə | ||
Ƙananan | a |
Labial | Velar | Dental | Lamino-<br id="mwsA"><br><br><br> alveolar | Apico-<br id="mwsw"><br><br><br> alveolar | Retroflex | |
---|---|---|---|---|---|---|
Tasha mara murya | p | k | t̪ | t̠ʲ | t | ʈ |
Tasha murya | b | ɡ | d̪ | d̠ʲ | d | ɖ |
Nasal | m | ŋ | n̪ | n̠ʲ | n | ɳ |
Na gefe | l̪ | l̠ʲ | l | Ƙarfafawa | ||
Taɓa / Trill | da ~ r | |||||
Glide | w | j | Ƙaddamarwa |
Gaba | Tsakiya | Baya | |
---|---|---|---|
Babban | i, iː | ku, ku | |
Ƙananan | a, aː |
Tarihi
[gyara sashe | gyara masomin]Akwai rahotanni kusan 10 'yan asalin duniya har zuwa 1983, amma harshen a halin yanzu ya ƙare.
Rarraba yanki
[gyara sashe | gyara masomin]Yayin da endangeredlanguages.com ya bayar da rahoton masu magana da wannan harshe guda 10 tun daga shekarar 1983, ethnologue.com ta bayyana ƙarara cewa harshen ya bace.
A faɗin magana, harshen gargajiya na ƙasar Wakaya yana arewa maso gabas da gabas na Tennant Creek, Alyawarre yana gabas da kudu maso gabas, Kaytetye yana kudu, da Warlpiri a yamma.
Daidaitawa
Latitude: -20.33 Longitude: 137.62
Nahawu
[gyara sashe | gyara masomin]
A hannun dama akwai misalin kwatancen nahawu na Wakaya da sauran harsunan Australiya a cikin iyali guda.
Harshen Wambaya makwabci ne ga ƙungiyar Wakaya don haka akwai kamanceceniya da yawa a cikin nahawu da tsarin kalmomi tsakanin harsunan biyu. Dr. Rachel Nordlinger ce ta rubuta Grammar na Wambaya da fatan taimaka wa matasa masu magana da harshen Wambaya su koyi wani abu na yarensu ko kuma aƙalla samun damar yin amfani da harshensu yayin da ba a magana da shi a kusa da su tun da akwai 8 zuwa 10 masu iya magana da kyau na harshen a ƙarshen shekarar 1990s.
Akwai nassoshi da yawa game da halayen harshe na Wakaya kamar tsarin ƙamus ɗin sa da tsarin nahawu da yadda suke kwatanta su da sauran yarukan Australiya a cikin rukunin dangi guda a cikin Harsunan Australiya: Rarrabawa da hanyar kwatantawa.
"Kungiyar Ngumpin-YAPA" labarin ne ta Cibiyar Nazarin Aboriginal da Torres Strait Islander ta Australiya da Jami'ar Queensland wacce ke ba da sabbin sabbin abubuwa a cikin yarukan Ngumpin-Yapa kamar su phonological, morphological, da lexical canje-canje. Akwai abubuwa da yawa gama gari tsakanin ƙungiyoyin NGY da na Warluwarric (waɗanda Wakaya ƙungiya ce ta) don haka wannan labarin ya gabatar da wasu halaye na harshe kamar ƙamus da kwatancen rubutun harshen Wakaya.
Hanyoyin haɗi na waje
[gyara sashe | gyara masomin]- Paradisec yana da tarin kayan Gavin Breen guda biyu waɗanda suka haɗa da kayan Yindjilandji, gami da ( GB31 da GB34 )
Manazarta
[gyara sashe | gyara masomin]- ↑ Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2017). "Harshen Wagaya". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History.
- ↑ Empty citation (help)
- ↑ 3.0 3.1 (Harold ed.). Missing or empty
|title=
(help) Cite error: Invalid<ref>
tag; name "Breen2004" defined multiple times with different content