Zamfara

Jihar Zamfara Sunan barkwancin jiha: Noma shi ne girmanmu.
Wuri
Ƙidaya
Harsuna	Hausa, Fulani
Gwamna	Bello Matawalle (APC)
An kirkiro ta	1996
Baban birnin jiha	Gusau
Iyaka	39,762km²
Mutunci 2011 (jimila)	3,838,160
ISO 3166-2	NG-ZA

Jihar Zamfara na samuwa a ƙasar Najeriya. Tana da yawan fili kimani na kilomita murabba’i 39,762 da yawan jama’a 3,838,160 (milyan uku da dubu dari takwas da talatin da takwas da dari daya da sittin) (jimilar shekara 2011). Babban birnin tarayyar jahar ita ce Gusau. Bello Matawalle shi ne gwamnan jihar tun zaben shekara ta 2011 har zuwa yau. Mataimakin gwamnan shi ne Ibrahim Wakkala. Dattiban jihar su ne: Ahmad Rufai Sani, Kabir Garba Marafa da Tijjani Kaura.

Tarihin Zamfara

Asalin Zamfarawa

Zamfara ta kasance dai daga ciki masarautun asali na Hausawa. Ta kasance ana lissafata dai daga cikin Banza Bakwai wadanda ba Hausawan asali ne ba. Dalilin hakan shine, ana ganin Bare-Bari ne asalin Zamfara. Sarkin musulmi Muhammadu yana ganin Zamfarawa sun samu asaline daga uba Bakatsine da uwa Bagobira. To su Zamfarawa suna kafa asalinsu daga Maguzawa maharba wadanda sun zauna a yankin kasar Kano kafin zuwan Bagauda ton kafin zuwan Barbushe a Dutshen Dala. Anan zamu iya fahimtar cewa Zamfarawa Hausawa ne na asali tun can azal. Zamu iya fahimtar cewa Zamfarawa dai asalinsu maharba ne daga Maguzawa. Watakila sun samu tasirin Bare- Bari a farkon tarihinsu ko koma a ce Bare-bari na asalin sarautar Zamfara.

Ana ganin Zamfarawan asali wasu irin manya-manyan mutane ne,a takaice dai Samudawa ne. Dakka, sarkin Zamfara na farko kamar dai Barbushe yake, mutun ne maitsananin girma da karfi da jarunta. Akwai wasu manya- manyan kaburbura guda sida a Dutsi wadan ance kaburburan sarakuna Zamfara ne na asali. Sabo da girman kaburburan ana kiransu da kabuburan Samudawa. Ga alamu Zamfarawa asali na da garma jiki sosai.

Birnin Zamfara

Zamfarawa sun fara kafa garinsu na farko ne mai suna Dutsi a kasar Zurmi ta yanzu. Don haka har yau Sarkin Zurmi na amsa sunan Sarkin Zamfara. Ance Zamfarawa saida suka kwashe shekara bakwai ba su nada sarki ba a Dutsi daga nan sai suka nada sarkinsu na farko mai suna Dakka.Don haka Sarkin Zamfara ana masa take da gimshikin gidan Dakka. Sarakuna hudu ne suka gaji Dakka a Dutsi. Daga nan sai sarauniyar Yar’Goje.

Daga Dutsi sai Zamfarawa suka yi tafiyar kamar mil takatin akan gulbin Gagare kusa da garin Isa na yanzu suka kafa wani sabon gari mai suna Birnin Zamfara. Ance Sarkin Zamfara na bakwai mai suna Bakurukuru ya kafa birnin. Amma wasu masana tarihi sun hakikan ce cewa sarakuna ashirin da uku ne aka binne a garin Dutsi don haka ba dai sarki na bakwai ba wanda ya kafa Birnin Zamfara.Zamfarawa sun gina garinsu wanda ya habaka sosai. Sun katange shi da ganuwa.Har yanzu a kufan tsohon garin akwai rusashiyar ganuwa mai tsawon mil goma-sha-uku da kofofin gari hamsin. A nan zamu iya fahimtar cewa Zamfarawa sun kafa garinsu na biyu wanda ya kasance babbar cibiyar mulkin Zamfara.

Kananan hukumomi

Anka Bakura Birnin-Magaji/Kiyaw Bukkuyum Bungudu Gummi Gusau

Kaura-Namoda Maradun Maru Shinkafi Talata-Mafara Tsafe Zurmi