Jump to content

Mahsati

Daga Wikipedia, Insakulofidiya ta kyauta.
Mahsati
Rayuwa
Haihuwa Ganja (en) Fassara, 12 Mayu 1089 (Gregorian)
ƙasa Eldiguzids (en) Fassara
Mutuwa Ganja (en) Fassara, 1181 (Gregorian)
Makwanci Ganja (en) Fassara
Karatu
Harsuna Farisawa
Sana'a
Sana'a maiwaƙe, Malami da marubuci
"Sultan Sanjar ya yi mamakin ƙaunataccen Mahsati a cikin alfarwarsa". Folio daga Majalis al-ushshaq, kwanan watan Oktoba / Nuwamba 1552

(Persian: مهستی, Mahsati) wata mawakiya ce ta Farisa ta zamani [1] wacce aka ruwaito tana ɗaya daga cikin mawaƙa na farko da suka rubuta ruba'iyat (Quatrains) a cikin yaren ta.

Tarihin rayuwa

[gyara sashe | gyara masomin]

Tarihin Mahsati yana da matsala don tantancewa.[1] Masanin tarihi na zamani Francois de Blois ya dauke ta a matsayin mutum ne mai ban mamaki, ya kara da cewa "ba mu da wani bayani game da mutumin tarihi wanda (a bayyane yake) ya ɓoye a bayan labarin. " [1] Da alama ta rayu tsakanin farkon 11th da tsakiyar karni na 12. [1][2] Wataƙila an haife ta ne a Ganja, amma daga baya marubutan sun yi la'akari da cewa ta fito ne daga Nishapur, Badakhshan ko Khujand . [3] An ruwaito ta kasance ɗaya daga cikin mawaƙa na farko na ruba'iyat (Quatrains) a Farisa.[2]

An gabatar da Mahsati da sauri a matsayin jarumi na labarun soyayya, wanda ya fi dacewa shine Ilahi-nama na mawaki na Sufi Attar na Nishapur (ya mutu 1221). [1] Labarin ya ba da labarin cewa Mahsati mawaƙi ne a kotun mai mulkin Seljuk Ahmad Sanjar (r. 1118-1157). [2] Abd Allah Jawhari ya ba da rahoton irin wannan labarin a ƙarshen karni na 13 a cikin sharhinsa na qasida-yi hawliyya, waka game da alchemy. Duk da haka, ba a ɗauke shi daga Ilahi-nama na Attar ba.[1] A cewar marubutan baya kamar Hamdallah Mustawfi (ya mutu bayan 1339/40), Mahsati ya yi aiki a kotun mai mulkin Ghaznavid Mahmud na Ghazni (r. 998-1030). [2] Masanin ilimin Iran Jan Rypka, duk da haka, ya yi la'akari da cewa ba zai yiwu ba cewa ta riga ta kasance da rai a lokacin mulkin Mahmud. Ya kara da cewa Mahmud a bayyane yake ya rikice da Mahmud II, gwamnan Sanjar.[4]

Littafin tarihin karni na 15 mai suna Tazkirat al-shu'ara na Dawlatshah Samarqandi (ya mutu 1495/1507) ya tabbatar da alaƙar Mahsati da Sanjar . [3] Ita da Jahan Malek Khatun sune kawai mawaƙan mata da aka ambata a cikin littafin, dukansu an bayyana su a taƙaice.[5] A can ne Mahsati aka jera a cikin mawaƙan Sanjar, ban da wasu adadi kamar Adib Sabir, Rashid Vatvat, 'Abd al-Vasih Jabali, da Anvari.[3] Dawlatshah ta ba da labarin cewa Mahsati ta sami kulawa da tagomashi na Sanjar ta hanyar yin jawabin da ta shirya. Wannan ya faru ne a wata maraice, lokacin da Sanjar ya bar zauren masu sauraron sa don hawa doki, amma ya sami dusar ƙanƙara da ba a tsammani ba. Jawabin ya kasance kamar haka; [6]

For thee hath Heaven saddled Fortune's steed, O King, and chosen thee from all who lead; Now o'er the Earth it spreads a silver sheet, To guard from mud thy gold-shod charger's feet

Kalmar dabīr /dabīra (masanin marubuci) galibi ana danganta shi da sunanta, amma ba a tabbatar da ko ta taɓa riƙe wannan aikin ba. Yawancin kafofin sun gabatar da ita a matsayin mawaƙa da mawaƙa, da kuma mawaki na kotu.[1]

Ayyuka, gado da kimantawa

[gyara sashe | gyara masomin]
Bude soyayya da ba a san sunanta ba na Mahsati da Amir Ahmad ɗan mai wa'azi. Kwafin kwanan wata 1462

Yawancin waƙoƙin da aka danganta da ita sune ruba'iyat (Quatrains), waɗanda jigogin su galibi game da gunaguni na rashin masoya, rashin kulawa da masoya, ko zalunci na masoya. Yawancin waɗannan waƙoƙin suna daga cikin Shaharashub (erotic ), inda ƙaunatacciyar saurayi ce.[3] Mahsati ta zama sananniya saboda ayoyinta na lalata.[1] Kwafin Lughat-i Furs na Asadi Tusi (ya mutu 1073) wanda aka adana a cikin Laburaren Vatican ya danganta aya ɗaya ga Mahsati, amma wasu kofe suna la'akari da Rudaki (ya mutu 940/41) a matsayin marubucinsa.[2] Masanin ilimin Iran Edward Granville Browne ya yi la'akari da ita har zuwa wani lokaci tana da sha'awar lesbian.[6]

Mahsati notably appears in the tazkera (collection of biographies) Riaz al-sho'ara, composed by Valeh Daghestani (died 1756) in c. 1747 in Delhi. By this period, Mahsati was acknowledged as the first and most prominent female poet of the Persian language.[5] Valeh was seemingly contemplative of her poems, and saw her not just as a woman, but as an important poet.[5] He recounts the tale of Mahsati, who "was a prostitute and the beloved of Sultan Sanjar." The latter admired her physical attractiveness, but was even more enthusiastic about her poetic ability, as demonstrated in the following excerpt from Valeh;[5]

One of her quatrains is equal to a thousand divans. Her quatrain had become my mantra for six months, to the extent that I even recited it in my sleep and any person who was sleeping near me would hear it and be woken up. Truly this quatrain is one of those poems the like of which a poet such as Khaqani could perhaps compose once in a lifetime, and the sincerity of these words will be clear to any poet worth his salt:

I considered your pact with me to be very weak and thought fit to break it. All the cruelties you inflicted on me, you did them, after all—[I wish] I had known early.

  1. 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 de Bruijn 1991.
  2. 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 de Blois 2004.
  3. 3.0 3.1 3.2 3.3 Sharma 2021.
  4. Rypka 1968.
  5. 5.0 5.1 5.2 5.3 Sharma 2009.
  6. 6.0 6.1 Browne 2013.