Masarautar Yauri

Daga Wikipedia, Insakulofidiya ta kyauta.
Masarautar Yauri

Wuri
Map
 10°45′N 4°47′E / 10.75°N 4.78°E / 10.75; 4.78
Bayanan tarihi
Ƙirƙira ga Maris, 1799
Rushewa ga Faburairu, 1904

Yauri (ko Yawuri) masarauta ce a jihar Kebbi, Najeriya, ta mamaye karamar hukumar Yauri. A yau, Yauri na daya daga cikin mafi kankanta masarautu na tarihi a Arewacin Najeriya. A cikin shekara ta 1972, yawan jama'a kusan mutane dubu 112,000 ne ke zaune a wani yanki mai fadin murabba'in 1,306 square miles (3,380 km2) kuma ya rarrabu sama da manyan gundumomi shida.

Tarihi[gyara sashe | gyara masomin]

Wata kungiya ta gabas ce ta fara zama kasar yawuri, a farkon shekara ta 1000-1200 miladiyya, wadda akasarin kungiyar masu yaren Benue-Congo ne, wato Kamberis. Sannan bayan wani dan lokaci kadan kasar Mali ta mamaye Yauri kuma ta shigar da wasu maharan Songhai a cikin tsarin zamantakewa. Karancin rarar noma da matsugunan farko suka baje kolin da kuma samar da kasa mai albarka a kusa da kogi ya kawo gungun ‘yan ci-rani iri-iri da ke neman filayen noma, kuma tun farko kungiyoyin Gungawa ne suka mamaye su. Wannan ya zama guguwar hijira ta biyu cikin Yauri. A wajajen karni na sha bakwai, wannan kungiya ta yi yaki da Kamberis kuma ta zama babbar kungiyar siyasa a yankin karkashin Sarkin Yauri na farko, Sarkin Yauri Garba.

Duk da haka, a karni na goma sha takwas, hare-haren bayi ya lalata tsarin siyasa da tattalin arziki na yankin. Bukatar kafa wata hukuma mai karfi ta siyasa ta zama dole domin karfafa masarauta kan maharan bayi daga waje. Yunkurin da masu mulki da Gungawa suka yi don yin cudanya da Hausawa masu rinjaye a yankin ya haifar da dangantakar siyasa tsakanin kabilu da Hausawa sannu a hankali. Duk da haka, a farkon karni na sha tara, nasarar jihadin Funlani ya sanya Yauri ta zama jihar Gwandu mai cin gashin kanta. [1]

Masu mulki na kashin kansu[gyara sashe | gyara masomin]

Bayan haka su ne sarakuna masu zaman kansu (Sarkin Yawuri) a karni na 19.[2]

Fara mulki Gama mulki Mai mulki
Maris 1799 Nuwamba 1829 Muhammadu Dan Ayi dan Ahmadu Jerabana Albishir)
Nuwamba 1829 Yuni 1835 Ibrahimu dan Muhammadu Dan Ayi
Yuni 1835 Maris 1844 Jibrilu Gajeren Sarki dan Muhammadu Dan Ayi (1st time)
Maris 1844 Satumba 1848 Abu Bakr Jatau dan Mustafa Gazari (d. 1848).
Satumba 1848 1849 Jibrilu Gajeren Sarki dan Muhammadu Dan Ayi (lokaci na biyu) (d. 1849).
1849 Satumba 1850 Ya`quba dan Jibrilu Gajeren Sarki
Satumba 1850 Janairu 1871 Sulaymanu Dan Addo dan Ibrahimu (d. 1871).
Janairu 1871 Janairu 1888 Abd Allahi Gallo dan Muhammadu Dan Ayi (d. 1888).
Janairu 1888 Fabrairu 1904 Abd Allahi Abarshi dan `Ali dan Yerima (d. 1904)

Masu mulkin mallaka da bayan mulkin mallakan[gyara sashe | gyara masomin]

PG Harris ya kasance mai gudanar da mulkin mallaka a kasashen; Najeriya da Kamaru. An haife shi a birnin Liverpool kuma ya yi karatu a makarantar St Bees School, Cumberland . A cikin 1916, an nada shi Laftanar na Sojan Sojojin Najeriya. A shekarar 1919 ya shiga aikin gudanarwa na Najeriya. A 1935 aka nada shi babban mazaunin Sokoto, mukamin da ya hada da Yauri .

Sarkin Abdullahi dan asalin Yauri ne bayan bakin mulkin Aliyu, sarkin fulani. Ya yi ilimi sosai kuma malami ne kafin nadin sarautarsa a matsayin Sarkin. Ya shahara da himma wajen sadaukar da kai ga ilimi, lafiya da galibin ayyuka a karkashin masarautarsa. An haife shi a shekarar 1910, kuma ya yi karatu a Makarantar Lardi ta Kano.[3]

Bayan haka akwai sarakuna masu zaman kansu (Sarkin Yawuri) a lokacin mulkin mallaka da bayan mulkin mallakan.[2]

Fara mulki Gama mulki Mai mulki
Fabrairu 1904 Yuni 1915 Jibrilu dan Abdullahi Abarshi
1915 Maris 1923 Aliyu dan Abdullahi (regent to 1917)
1923 1955 Abdullahi dan Jibrilu (b. 1898- d. 1955)
1955 Muhammad Tukur dan Abdullahi (b. 1920)
1981 26 Maris 1999 Shuaibu Yakubu Abashi
17 ga Yuni 1999 Dr. Muhammad Zayyanu Abdullahi

Manazarta[gyara sashe | gyara masomin]

  1. Salamone, Frank A., Gods and goods in Africa: persistence and change in ethnic and religious identity in Yauri Emirate, North-Western State, Nigeria.
  2. 2.0 2.1 "Traditional States of Nigeria". World Statesmen. Retrieved 2010-09-05.
  3. Frank A. Salamone, Indirect Rule and the Reinterpretation of Tradition: Abdullahi of Yauri. African Studies Review > Vol. 23, No. 1 (Apr., 1980)

10°44′56″N 4°46′40″E / 10.74889°N 4.77778°E / 10.74889; 4.7777810°44′56″N 4°46′40″E / 10.74889°N 4.77778°E / 10.74889; 4.77778