Rabia Balkhi

Rabia Balkhi
Rayuwa
Haihuwa	Balkh, 10 century
ƙasa	Samanid Empire (en)
Mutuwa	Balkh,
Karatu
Harsuna	Farisawa
Sana'a
Sana'a	maiwaƙe da marubuci
Artistic movement	Ruba'i (en)

Rabia Balkhi (Arabic) wanda aka fi sani da Rabia al-Quzdari (ko Khuzdari), marubuci ne na ƙarni na 10 wanda ya rubuta waka a Farisa da Larabci. Ita ce mawakiyar mace ta farko da aka sani da ta rubuta a Farisa.

Wani mawaki wanda ba na asiri ba, daga baya marubuta kamar Attar na Nishapur (ya mutu 1221) da Jami (ya mutu 1492) suka canza hotonta zuwa na mawaki mai ban mamaki. Ta zama sanannen mutum, sananne ne saboda labarin soyayyarta da bawa Bektash .

Tarihi

An san ta da sunaye daban-daban, Rabia Balkhi, Rabia al-Quzdar (ko Khuzdari), kuma ba a san sunanta ba a matsayin "yar Ka'b". Yawancin rayuwarta ana ɗaukar su ba a sani ba. An ce Rabia ya fito ne daga dangin Larabawa da suka zauna a Khurasan bayan Nasara Musulmi. Masanin ilimin Iran Vladimir Minorsky ya yi la'akari da sunanta na karshe, Quzdari, don haɗa ta da garin Khuzdar a Balochistan. Masanin Gabas na Jamus Hellmut Ritter ya watsar da labarin cewa mahaifin Rabia Larabawa ne wanda ya mallaki Balkh, wanda masanin tarihi na zamani Tahera Aftab ya ɗauka don tallafawa haɗin Rabia da Khuzdar. A cewar masanin ilimin Iran Hamid Dabashi, Rabia Larabawa ne.

Tarihin rayuwa

Rabia ta rayu a wannan lokacin da mawaki Rudaki (ya mutu 940/41), kuma ita ce mawakiyar mace ta Farisa ta farko da aka sani. Ta ji daɗi sosai game da Sufism, kuma ta rubuta waka a Farisa da Larabci. Marubucin waka kuma masanin tarihin Jajarmi na ƙarni na 14 ya bayyana cewa Rabia ta rubuta waka ta Farisa wacce ta yi amfani da Larabci don shahada da lahwalah, wanda a cewar masanin Iran Francois de Blois ya nuna sha'awar da take yi wa dabarun harsuna biyu.

Rabia ya bayyana a cikin Lubab ul-Albab, tarin mawaƙa na Farisa da marubucin ƙarni na 12 da 13 Awfi (ya mutu 1242) ya yi. Tarin ya ce game da ita: "Yar Ka'b, kodayake mace ce, ta fi maza a cikin nasarorin da ta samu. Tana da babban hankali da halayyar hali. Tana ci gaba da yin wasan soyayya kuma tana sha'awar kyawawan matasa. " Rabia tana daga cikin mata Sufis talatin da biyar da aka ambata a cikin aikin Farisa na karni na 15 Nafahat al-Uns, tarihin tarihin da Jami ya yi (ya mutu 1492). Da yake magana game da ita a matsayin "ɗan Ka'b", Jami ta ba da labarin ta hanyar shahararren malamin Sufi da mawaƙi, Abu Sa'id Abu'l-Khayr (ya mutu 1049), yana ba da rahoton cewa ta ƙaunaci bawa.

Wani labari mai ban sha'awa na wannan labarin ya bayyana a cikin Ilahi-nama na mawaki na Sufi Attar na Nishapur (ya mutu 1221), a ƙarƙashin labarin da ake kira Hikayat Amir-i Balkh wa ashiq shudan dukhtar-i o ("labari na shugaban Balkh da 'yarsa sun fada cikin soyayya"). Labarin ya ba da labarin soyayya ta Rabia da Bektash, bawan ɗan'uwanta Haris, kuma ya ƙare da mutuwar Rabia da bektash. Attar ba ta amfani da sunan "Rabia" ko dai lokacin da take magana game da ita, kuma a maimakon haka tana kiranta Zainu'l Arab ("abin ado na Larabawa"). Ya ba da rahoton cewa tana da kyau sosai har kusan ba zai yiwu a bayyana kyakkyawa ba. Francois de Blois ya watsar da labarin Attar, yana la'akari da cewa "babu darajar a matsayin tushen tarihin rayuwa" ga Rabia.

Masanin tarihi na zamani Sunil Sharma ya lura cewa Rabia da farko ya fara ne a matsayin wanda ba na asiri ba, Awfi ya nuna shi a matsayin "mace mai basira mai farauta", kuma daga baya marubuta kamar Attar da Jami suka nuna shi a matsayinsa na mawaki mai ban mamaki. Dabashi ya lura cewa Rabia daga baya ya zama "wani mutum ne mai suna Reza-Qoli Khan Hedayat (ya mutu 1871) ya rubuta waƙoƙinta na ƙarshe tare da jininsa a kan ganuwar kurkuku inda aka tsare ta saboda ƙaunar da take yi wa bawa mai suna Bektash. Labarin soyayyarta da Bektash ya ƙarfafa marubucin ƙarni na 19 Reza-Koli Khan Hedyat (ya mutu a 1871) don rubuta tarihin soyayya na Golestan-e Eram ko Bektash-nama, wanda ke ba da labarin nau'i biyu.

Masallacin Rabia yana cikin mausoleum na karni na 15 Naqshbandi Sufi Khwaja Abu Nasr Parsa (ya mutu 1460) a birnin Balkh, yanzu Afghanistan ta yanzu. An gyara masallacin tsakanin 2012 da 2016. Ana yin bikin ne a Pakistan" id="mwlg" rel="mw:WikiLink" title="Balochistan, Pakistan">Lardin Balochistan na Pakistan, Afghanistan da Iran ta hanyar makarantu daban-daban, asibitoci, da hanyoyi da ake kira da sunanta. Mata suna la'akari da ita don maye gurbin muryar da ta ɓace. Fim din Afghanistan na 1974 Rabia of Balkh ba wai kawai ya taka muhimmiyar rawa a cikin fina-finai na kasar ba, amma a cewar Krista Geneviéve Lynes "kuma a cikin siffar wata hukumar siyasa ta mata, wacce a fannoni da yawa ta yi kama da kiran kabilanci don adalci a cikin Antigone na Sophocles. "