Tagullun Benin

Tagullun Benin
group of sculptures (en)
Bayanai
Ƙaramin ɓangare na	statue (en) da relief sculpture (en)
Suna saboda	holoko da Masarautar Benin
Ƙasa	Najeriya
Gagarumin taron	Ziyarar Benin na 1897 da looting (en)
Kayan haɗi	copper alloy (en)
Collection (en)	Gidan kayan tarihi na Biritaniya, Museum of Fine Arts Boston (en) da Ethnologisches Museum Berlin (mul)
Fabrication method (en)	lost-wax casting (en)
Wuri
52°31′03″N 13°24′10″E
Ƴantacciyar ƙasa	Najeriya
Jihohin Najeriya	jahar Edo
Birni	Birnin Kazaure

Alamar Bronze na Benin da ke nunawa a cikin Birtaniya Gidan Tarihi

Gidan ibada na kakanni a fadar sarauta, Benin City, 1891: sanannen hoto na gidan Oba. Lura da kawunan 'tagulla' a ƙarshen duka na wurin ibada.

Tagullun Benin su ne tarin kayan fasaha da tarihi da aka ƙera daga tagulla ko brass a tsohuwar Daular Benin, wadda a yanzu tana cikin Jihar Edo, Najeriya. An fi ƙirƙira su tsakanin ƙarni na 13 zuwa ƙarni na 19. Kayayyakin sun haɗa da faranti (plaques), fuskoki (heads), zane-zanen dabbobi da mutum, da sauran abubuwan ado da aka tanada musamman don fadar Oba (sarki) na Benin.

Tagullun Benin sun shahara ne saboda kyawun fasaha da ƙayatarwar cikakken bayani da ke cikin kowanne zane. Wasu daga cikin kayayyakin na nuni da al'adun Benin, tarihi, yaƙi, addini, da tsarin zamantakewar masarauta. Wasu kuma na dauke da hoton Oba, sojoji, ko kuma wakilan kasashen waje.

Tarihin Daular Benin

Daular Benin wata tsohuwar masarauta ce da ta mamaye wani yanki mai faɗi a yankin Yammacin Afirka, musamman inda ake kira Edo a yau. Masarautar ta kasance mai ƙarfi daga kusan karni na 11 zuwa karni na 19. Oba shi ne sarkin daular kuma yana da babban iko da daraja a cikin al’umma.

Masana fasaha a Benin sun ƙware wajen amfani da karfe irin su tagulla da brass wajen ƙirƙirar abubuwa masu ma'ana. Sun kafa wata ƙungiyar masu fasaha da ake kira Igun, wadda ita ce ke da alhakin ƙirƙirar kayan fadar sarki.

Mamayar Turawa a Shekarar 1897

A shekarar 1897, sojojin Birtaniya ƙarƙashin jagorancin Admiral Sir Harry Rawson sun kai hari ga birnin Benin a wani abu da aka fi sani da Fasa Birnin Benin. Wannan lamari ya faru ne bayan wasu 'yan Birtaniya sun shiga Benin ba tare da izini ba kuma aka kashe su. A matsayin ramawa, Birtaniya ta tura rundunar sojoji da ta cinna wuta ga birnin, ta kori Oba Ovonramwen Nogbaisi, sannan ta sace dubban tagullun Benin.

Ana kiyasta cewa an sace kimanin kayayyaki 4,000 zuwa 10,000 daga Benin a lokacin wannan mamayar. Wadannan kayan tarihi sun haɗa da faranti, fuskokin Oba da Iyoba (sarakiyar uwa), da sauran abubuwan tarihi masu daraja.

Rarraba da Ajiye Tagullun a Turai da Amurka

Bayan an sace tagullun, an rarraba su zuwa gidajen tarihi daban-daban a Turai da Amurka. Wasu daga cikin gidajen tarihi da ke ajiye waɗannan kayayyaki sun haɗa da:

• British Museum, London
• Ethnological Museum, Berlin
• Musée du quai Branly, Paris
• Metropolitan Museum of Art, New York
• Museum of Fine Arts, Boston

Yayin da wasu aka sayar da su ga masu tarin kayan tarihi masu zaman kansu, sauran kuma an riƙe su a matsayin kayayyakin tarihi a gidajen tarihin gwamnati da na jami’o’i.

Kiraye-kirayen Mayar da Tagullun

Tun daga ƙarshen ƙarni na 20 zuwa farkon ƙarni na 21, Najeriya da wasu ƙungiyoyi sun fara neman a mayar da tagullun Benin da aka sace. Kiraye-kirayen sun ƙara ƙarfi musamman daga shekarar 2010 zuwa sama.

A shekarar 2021, gwamnatin Jamus ta bayyana shirinta na mayar da wasu daga cikin tagullun da ke hannunta. Haka kuma, wasu gidajen tarihi a Scotland, Amurka, da Faransa sun nuna shirin su na mayar da wasu daga cikin kayan da ke hannunsu.

A gefe guda kuma, British Museum ta ce za ta ci gaba da riƙe kayayyakin ne har sai an samu yarjejeniya ta doka tsakanin ta da gwamnatin Najeriya.

Sabbin Shirin Gina Gidan Tarihi a Benin City

A matsayin martani ga kokarin dawo da tagullun gida, gwamnatin jihar Edo tare da haɗin gwiwar hukumomi da masu zaman kansu suna gina sabon gidan tarihi mai suna Edo Museum of West African Art (EMOWAA). Wannan gidan tarihi zai kasance cibiyar ajiya, koyarwa da nuni da duk wasu kayayyakin fasaha da aka mayar daga waje.

Har ila yau, ana sa ran wannan cibiyar za ta zama dandalin fasaha da al’adu ga matasa da masu sha’awar ilimin tarihi.

Muhimmancin Tagullun Benin

Tagullun Benin na ɗaya daga cikin manyan shaidu na ci gaban fasaha a Afirka kafin zuwan Turawa. Sun nuna irin wayewa da fasahar da al'ummar Benin ke da ita tun ƙarni da dama da suka wuce. Suna da daraja ta al’adu, tarihi, da na kimiyya.

Wasu daga cikin muhimman fannoni da tagullun ke wakilta sun haɗa da:

• Tarihin sarauta da tsarinta
• Addini da al’ada
• Alakar daular Benin da ƙasashen waje
• Fasahar ƙirƙira da kere-kere

Matsalolin Da Ke Tare Da Mayar da Kayayyakin

Duk da cewa ƙasashen da ke riƙe da tagullun na fuskantar matsin lamba daga hukumomin Najeriya da ƙungiyoyin farar hula, akwai matsaloli da dama da ke hana cikakken dawo da kayan:

• Matsalar doka – yawancin ƙasashe ba sa da dokar da ke tilasta mayar da kayan da aka sace a lokacin mulkin mallaka
• Tsaron kayan tarihi a Najeriya
• Rashin isassun wuraren ajiya da tsaro

Sai dai a 'yan shekarun nan, an samu cigaba wajen tattaunawa tsakanin Najeriya da kasashen waje domin samun mafita.

Kammalawa

Tagullun Benin wani muhimmin bangare ne na tarihin Afirka da duniya baki ɗaya. Suna wakiltar fasaha, tarihi da martabar Daular Benin. Kokarin dawo da su gida yana kara jaddada bukatar adalci a tsakanin ƙasashen da suka ci gajiyar mulkin mallaka da waɗanda aka zalunta. Tare da haɗin gwiwa, ana sa ran za a iya dawo da dimbin abubuwan tarihi na Afirka daga ƙasashen waje zuwa inda suka fito.