Jump to content

Cadi

Daga Wikipedia, Insakulofidiya ta kyauta.
(an turo daga Tchad)
Cadi
République du Tchad (fr)
جُمْهُورِيَّة تشاد (ar)
Flag of Chad (en) Coat of arms of Chad (en)
Flag of Chad (en) Fassara Coat of arms of Chad (en) Fassara

Take La Tchadienne

Kirari «Unité, Travail, Progrès»
«Unity, Work, Progress»
«الاتحاد، العمل، التقدم»
«Единство, труд, прогрес»
«Oasis of the Sahel»
«Undod, Gwaith, Cynnydd»
«Unitat, treball, progrès»
Suna saboda Tabkin Chadi
Wuri
Map
 15°28′00″N 19°24′00″E / 15.46667°N 19.4°E / 15.46667; 19.4

Babban birni Ndjamena
Yawan mutane
Faɗi 19,319,064 (2023)
• Yawan mutane 15.05 mazaunan/km²
Harshen gwamnati Faransanci
Larabci
Labarin ƙasa
Bangare na Afirka ta Tsakiya
Yawan fili 1,284,000 km²
Wuri a ina ko kusa da wace teku Tabkin Chadi
Wuri mafi tsayi Emi Koussi (en) Fassara (3,415 m)
Wuri mafi ƙasa Bodélé Depression (en) Fassara (160 m)
Sun raba iyaka da
Bayanan tarihi
Ƙirƙira 11 ga Augusta, 1960
Tsarin Siyasa
Majalisar zartarwa Government of Chad (en) Fassara
Gangar majalisa National Assembly (en) Fassara
• Shugaban kasar chad Mahamat Déby Itno
• Shugaban kasar chad Idriss Déby (4 Mayu 2018)
Majalisar shariar ƙoli Kotun Ƙolin Chadi
Ikonomi
Nominal GDP (en) Fassara 11,779,981,332 $ (2021)
Kuɗi CFA franc na Tsakiyar Afrika
Bayanan Tuntuɓa
Kasancewa a yanki na lokaci
Suna ta yanar gizo .td (mul) Fassara
Tsarin lamba ta kiran tarho +235
Lambar taimakon gaggawa 17 (en) Fassara, 18 (en) Fassara da 2251-4242 (en) Fassara
Lambar ƙasa TD
Cikin birnin cadi
Mahamat Déby shugaban kasar mai ci
manuniyar cadi
bodar cadi

Ƙasar Chadi, tana ɗaya daga cikin ƙasashen da suke Afirika ta tsakiya.[1][2][3] Tanada iyaka da ƙasashe shida sune:- daga nahiyar gabas Sudan,[4][5][6][7] nahiyar arewa Libya daga nahiyar yamma Nijar da Kamaru da Najeriya, nahiyar kudu jamhuriyar Afirka ta tsakiya.[8][9][10] Ƙasar Chadi ƙasa ce da bata da wani kogi ko teku,[11][12] amma tanada wani ɗan tabki sunansa tabkin Chadi yana arewa maso yammacin Ndjamena baban birnin ƙasar.[13][14][15][16]

taswirar cadi
cadi
manuniyar cadi
rakumma a cadi
kauyen cadi
sojoji a cadi
Tutar cadi

daga Yusif sahabi

Kasar Chadi tasamu yancin gashin kanta daga hannun kasar faransa tun daga ranar 11 ga watan Agusta a shekarar 1960,[17][18][19] a wannan lokacin Ngarta Tombalbaye dan kudanci chadi wanda ba musulmi bane ya karbi ikon kasa daga hannun Faransa.[20][21] Bayan shekara 5 da karbar mulki sai aka fara yaki tsakaninsa da musulmai ýan arewacin kasar,[22][23] acikin babban birni Ndjamena,[24] haka aka cigaba da yakin har shekara ta 1979 musulmai suka yi nasara akan ýan kudancin kasar wadanda mafi yawansu ba musulmai bane.[25][26] A waccan lokaci Hissène Habré yazama shugaban Kasar.[27][28][29][30]

Taswirar cadi
sojoji a cadi
Chad Chrisis
chadi
mumbarin cadi


== Arziki == tanada arziki mai yawa

Fannin tsaro

[gyara sashe | gyara masomin]

Kimiyya da Fasaha

[gyara sashe | gyara masomin]

Sifirin Jirgin Sama

[gyara sashe | gyara masomin]

Sifirin Jirgin Ƙasa

[gyara sashe | gyara masomin]


Ƙasashen Afirka
Afirka ta Tsakiya | Aljeriya | Angola | Benin | Botswana | Burkina Faso | Burundi | Cabo Verde | Cadi | Côte d'Ivoire | Eritrea | eSwatini | Ethiopia | Gabon | Gambiya | Ghana | Gine | Gine Bisau | Ginen Ekweita | Jibuti | Kameru | Kenya | Komoros | Kwango (JK) | Kwango (JDK) | Laberiya | Lesotho | Libya | Madagaskar | Mali | Moris | Muritaniya | Misra | Morocco | Mozambik | Namibiya | Nijar | Nijeriya | Ruwanda | Saliyo | Sao Tome da Prinsipe | Senegal | Seychelles | Somaliya | Sudan | Sudan ta Kudu | Tanzaniya | Togo | Tunisiya | Uganda | Zambiya | Zimbabwe
  1. Religions in Chad | PEW-GRF". Archived from the original on 8 October 2022. Retrieved 11 August 2022.
  2. "World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Chad)". IMF.org. International Monetary Fund. 10 October 2023. Archived from the original on 4 November 2023. Retrieved 18 October 2023
  3. Pollack, Kenneth M. (2002); Arabs at War: Military Effectiveness, 1948–1991. Lincoln: University of Nebraska Press. ISBN 0-8032-3733-2, pp. 391–397
  4. Ngarbe, Eluard (4 February 2025). "Le MPS lance sa campagne pour le Sénat". Manara Radio Télévision (in French).
  5. Chad". The World Factbook (2025 ed.). Central Intelligence Agency. Retrieved 22 June 2023. (Archived 2023 edition.)
  6. Glottolog 4.8 – Languages of Chad". glottolog.org. Archived from the original on 15 August 2023. Retrieved 15 August 2023.
  7. S. Collelo, Chad
  8. "Gini Index coefficient". The World Factbook. Retrieved 24 September 2024
  9. Enquête Démographique et de Santé 1996–1997" (PDF). Archived (PDF) from the original on 9 October 2022.
  10. Chad's authoritarian Deby unwilling to quit". Deutsche Welle. 8 April 2016. Archived from the original on 8 November 2020. Retrieved 4 August 2020
  11. "Human Development Reports 2023/24"
  12. Decalo, pp. 44–45
  13. "Le TCHAD en bref" (in French). INSEED. 22 July 2013. Archived from the original on 22 December 2015. Retrieved 18 December 2015
  14. Haynes, Suyin (28 March 2019). "This African Country Has Had a Yearlong Ban on Social Media. Here's What's Behind the Blackout". Time. Archived from the original on 8 August 2020. Retrieved 4 August 2020.
  15. Haynes, Suyin (28 March 2019). "This African Country Has Had a Yearlong Ban on Social Media. Here's What's Behind the Blackout". Time. Archived from the original on 8 August 2020. Retrieved 4 August 2020.
  16. Ramadane, Madjiasra Nako, Mahamat (21 April 2021). "Chad in turmoil after Deby death as rebels, opposition challenge military". Reuters. Archived from the original on 21 April 2021. Retrieved 21 April 2021.
  17. D. Lange 1988
  18. Decalo, p. 6
  19. Decalo, p. 53
  20. Decalo, pp. 7–8
  21. Decalo, pp. 8, 309
  22. Welcome to Encyclopædia Britannica's Guide to Black History". Encyclopædia Britannica. Archived from the original on 6 October 2014. Retrieved 29 August 2010.
  23. Decalo, pp. 8–9
  24. Debos, Marielle (2009). "Chad 1900-1960" (PDF). Online Encyclopedia of Mass Violence. p. 8-9. Retrieved 25 February 2025.
  25. Lanne, Bernard. Histoire politique du Tchad de 1945 à 1958. Administration, partis, élections. Paris: Karthala. p. 197-218. ISBN 9782865378838.
  26. Decalo, pp. 248–249
  27. Lemarchand, René (1980). "The Politics of Sara Ethnicity : A Note on the Origins of the Civil War in Chad". Cahiers d'études africaines. 20 (80): 455–456
  28. Nolutshungu, p. 17
  29. "Death of a Dictator", Time, (28 April 1975). Accessed on 3 September 2007.
  30. Decalo, pp. 12–16