Abiodun (Oyo ruler)

Daga Wikipedia, Insakulofidiya ta kyauta.
Abiodun (Oyo ruler)
Alaafin

1774 - ga Afirilu, 1789
Majeogbe (en) Fassara - Awole Arogangan (en) Fassara
Rayuwa
Haihuwa Masarautar Oyo, 1770
ƙasa Najeriya
Mutuwa Najeriya, 1789
Sana'a

Abiodun (ya yi sarauta c. 1770–1789)alaafin ne na ƙarni na 18,ko kuma sarkin mutanen Oyo a ƙasar da ke Nijeriya a yanzu.[1][2]

Oyo Empire[gyara sashe | gyara masomin]

Abiodun ya hau kan karagar mulki jim kadan bayan mamayar da Oyo ta yi wa makwabciyarta Dahomey,nan ba da jimawa ba Abiodun ya shiga yakin basasa kan manufofin sabuwar jihar mai arziki.

Bashorun Gaha,firaministan daular,kuma lord Marshal,ya yi amfani da ikonsa wajen murguda sharuddan da kundin tsarin mulkin kasar ya tanada, a wani yunkuri na takaita ikon Alaafin da kuma samun karin karfin siyasa a kansa.A lokacin wasan ikon Gaha,ya yi nasarar kawar da gurbatattun sarakuna biyar marasa gaskiya.[3][4]

Ta fuskar kasuwanci kuwa,yayin da Abiodun ya fifita habakar tattalin arziki domin kashin kansa,abokan hamayyarsa sun fi son yin amfani da dukiyar da aka samu daga harajin Dahomey don kara fadada aikin soja.Ba da daɗewa ba Abiodun ya ci nasara kuma ya bi manufar kasuwanci ta lumana da ƴan kasuwan Turai na bakin teku.Wannan kwas ta yi matukar raunana sojojin, wanda ya bar magajinsa,Awole,ya fuskanci tayar da zaune tsaye.

Zuriya da gado[gyara sashe | gyara masomin]

Ana tunawa da mulkin Abiodun a matsayin lokacin zaman lafiya da walwala ga Oyo,kodayake marubucin wasan kwaikwayo na Najeriya Femi Òsófisan ya kwatanta shi a matsayin wanda ba shi da tushe a cikin wasan kwaikwayonsa mai suna The Chattering and the Song (1973).

Dansa Alaafin Atiba shi ne ya kafa daular mulki a Oyo ta yanzu.Jikansa Cândido da Fonseca Galvão, sunan Dom Oba II,wani muhimmin mai kawar da Amurkawa ne a lokacin Pedro II na mulkin Brazil . Sauran zuriyarsa sun hada da jarumi Oluyole na karni na 19,masanin tarihi Samuel Johnson, dan uwansa likita Obadiah Johnson,Samuel Ajayi Crowther,Bishop na farko na Afirka na CMS,fitaccen dan siyasar mulkin mallaka Bode Thomas,masanin shari'a na farko Modupe Omo-Eboh,da kuma Mahaifin wanda ya kafa Najeriya Herbert Macaulay .Wani muhimmin zuriya na zamani shine Dr. Ameyo Adadevoh .Wani kuma,jikansa Lamidi Adeyemi III,shi ne Alaafin daga 1972 har zuwa rasuwarsa a 2022.

Manazarta[gyara sashe | gyara masomin]

  1. David D. Laitin (15 June 1986). Hegemony and Culture: Politics and Change Among the Yoruba. University of Chicago Press, 1986. p. 113. ISBN 9780226467900.
  2. "Abiodun". Encyclopædia Britannica. Retrieved September 26, 2015.
  3. Adekola (2021-08-18). "The Oyo Empire and Bashorun Gaa". SwiftTalk Limited (in Turanci). Retrieved 2022-09-22.
  4. Akinbode, Ayomide (2019). "Bashorun Gaa : The wicked prime minister of old Oyo Empire". thehistoryville.com. Archived from the original on 22 September 2022. Retrieved 22 September 2022.