Agadir

Daga Wikipedia, Insakulofidiya ta kyauta.
Agadir
ⴰⴳⴰⴷⵉⵔ (shi)


Wuri
Map
 30°25′17″N 9°34′59″W / 30.4214°N 9.5831°W / 30.4214; -9.5831
Constitutional monarchy (en) FassaraMoroko
Region of Morocco (en) FassaraSouss-Massa (en) Fassara
Prefecture of Morocco (en) FassaraAgadir-Ida-Ou-Tanane Prefecture (en) Fassara
Babban birnin
Yawan mutane
Faɗi 538,000 (2023)
Home (en) Fassara 105,057 (2014)
Labarin ƙasa
Altitude (en) Fassara 74 m
Bayanan tarihi
Ƙirƙira 1505
Muhimman sha'ani
Tsarin Siyasa
• Gwamna Aziz Akhannouch (en) Fassara (24 Satumba 2021)
Bayanan Tuntuɓa
Kasancewa a yanki na lokaci
Wasu abun

Yanar gizo agadir.ma

Agadir birni ne, da ke a ƙasar Maroko, a bakin Tekun Atlantika kusa da gindin kogin Atlas, kusa da tsaunin Atlas. yana gudana zuwa cikin teku, kuma kilomita 509 (316 mi) kudu da Casablanca. Agadir babban birnin lardin Agadir Ida-U-Tanan ne kuma na yankin tattalin arzikin Souss-Massa.[1]

Agadir ɗaya ne daga cikin manyan biranen ƙasar Maroko. Gundumar Agadir ta ƙididdige yawan jama'a 924,000 a cikin ƙidayar 2014 na Moroccan. Bisa ga ƙidayar jama'a a shekara ta 2004, akwai mutane 346,106 a cikin wannan shekarar kuma yawan mazaunan Agadir-Ida Outanane ya kasance mazauna 487,954.[2]

An san Agadir da kasancewa babban birnin al'adun Amazigh a Maroko. Yana ɗaya daga cikin ƙananan manyan biranen Morocco inda Tamazight, ɗaya daga cikin harsunan hukuma biyu na Maroko, fiye da rabin jama'a ke magana. Babi na asali zuwa yankin, Tachelhit, masu magana 222,000 ne ke magana, yana wakiltar 53.7% na daukacin jama'a. Agadir kuma wuri ne na bukukuwa da yawa da suka shafi al'adun Amazigh, kamar Sabuwar Shekarar Amazigh, wanda ake yi a ranar 13 ga Janairu kowace shekara a cikin birni, musamman a cikin gari. Bikin Bilmawen wata tsohuwar al'adar Berber ce da ake yi a bayan gari. Bugu da ƙari, bikin Issni N'Ourgh na kasa da kasa biki ne na fina-finai na Amazigh. Agadir kuma shine wurin haifuwar yawancin ginshiƙan Shilha da waƙar Amazigh, kamar Izenzaren, Oudaden, da dai sauransu.[3][4]

Wurin rikicin Agadir na 1911 ne ya fallasa tashin hankali tsakanin Faransa da Jamus, wanda ke nuni da yakin duniya na daya. An lalata birnin da girgizar kasa a shekara ta 1960; an sake gina shi gaba daya tare da ka'idojin girgizar kasa na tilas.[5] Yanzu ita ce wurin shakatawa mafi girma a bakin teku a Maroko, inda 'yan yawon bude ido na kasashen waje da mazauna da yawa ke sha'awar yanayin sanyi da ba a saba gani ba a duk shekara. Tun daga 2010 yana da kyau ta hanyar jiragen sama masu arha da babbar hanya daga Tangier.[6]

Yanayin sanyi mai laushi (matsakaicin zafin rana na Janairu 20.5 ° C/69 °F) da kyawawan rairayin bakin teku masu sun mai da shi babban wurin "rana hunturu" ga mutanen arewacin Turai.[7]

Asali[gyara sashe | gyara masomin]

Sunan Agadir shine suna na Berber na kowa, ma'ana 'bango, shinge, ginin kagara, kagara'. An tabbatar da wannan suna a yawancin harsunan Berber. Yana iya fitowa daga kalmar Abzinawa aǧādir ('bango' ko 'banki') ko daga Phoenician gadir ('bango' ko 'sansanin'). Kalmar da ta gabata tana iya zama kalmar aro daga ta ƙarshe. Etymology na Phoenician, idan daidai ne, zai kasance daidai da na Cádiz a Spain.[8]

Akwai karin garuruwa da yawa a Maroko da ake kira Agadir. Cikakken sunan garin Agadir a cikin Tashelhit shine Agadir Ighir ko Agadir-n-Irir, a zahiri 'kasan girman kafe', yana nufin babban wurin da ke kusa da mai suna Cape Ighir akan taswirori (sunan mai ban sha'awa). , a zahiri 'Cape Cape').[9]

Tarihi[gyara sashe | gyara masomin]

Aikin Farko[gyara sashe | gyara masomin]

Taswirar da aka fi sani da taswirar Agadir ta fito ne daga 1325: [10]a kusan wurin birni na zamani, ya sanya sunan wurin da ake kira Porto Mesegina, bayan sunan kabilar Berber wanda aka rubuta a farkon karni na 12, Mesguina.[11] (wanda kuma aka sani da Ksima).[catation need] A karshen zamanin da, Agadir wani gari ne na wasu shahararru. Farkon ambaton sunan sa, Agadir al-harba, an rubuta shi a cikin 1510.[12][13]

Aikin yan Portugal[gyara sashe | gyara masomin]

A ƙarshen karni na 15, Portuguese sun fara mamaye wurare a bakin tekun Morocco. A cikin 1505 ɗan ƙasar Portugal mai martaba João Lopes de Sequeira ya mamaye yankin. Ya gina katangar katako a gindin tudu, kusa da wani marmaro, kuma an ƙirƙiri wani yanki na Portuguese mai suna Santa Cruz do Cabo do Gué. Har ila yau shafin yana ɗauke da sunan Funti ko Founti (daga kalmar Fotigal, ma'ana "fountain"). Daga baya Sarkin Portugal ya sayi katangar a ranar 25 ga Janairun 1513.[14][15]

Kasancewar Portuguese ya haifar da karuwar ƙiyayya daga mazauna yankin na Sous, waɗanda suka ƙaddamar da shingen tattalin arziki da soja na tsawon shekaru na tashar jiragen ruwa.[16] A shekara ta 1510 an ayyana Muhammad al-Qa'im, shugaban dangin Sharifan da suka kafa kansu a cikin Sous, a matsayin jagoran yunkurin soja na yankin na Sous.[17] Zuriyarsa ta ci gaba da samun daular Sa'di wacce ta hau mulki a cikin shekaru da dama da suka biyo baya kuma daga karshe ya kafa babban birninsu a Marrakesh. A cikin 1540 Sarkin Sa'di Muhammad al-Shaykh ya mamaye babban tudu (yanzu Agadir Oufla) sama da Portuguese kuma ya sanya manyan bindigogi don shirya kai hari a sansanin da ke ƙasa. Tun a ranar 16 ga Fabrairun 1541 ne aka yi wa yankin kawanya, kuma an yi nasarar kawo karshen shi a ranar 12 ga Maris na wannan shekarar.[18]

An kama mutanen Portugal ɗari shida da suka tsira a fursuna, ciki har da gwamna, Guterre de Monroy, da 'yarsa, Dona Mecia. Mutanen tsarkaka ne suka fanshi fursunonin, waɗanda galibinsu daga Portugal ne. Dona Mecia, wadda aka kashe mijinta a yakin, ta zama matar Sheikh Mohammed ash-Sheikh amma ya rasu yana haihuwa a shekara ta 1544. A wannan shekarar ne Mohammed ash-Sheikh ya saki Guterre de Monroy, wanda ya yi abota da shi.[19] Cikakken bayanin da ake buƙata] Bayan wannan, an tilasta wa Portuguese yin watsi da yawancin yankunan Moroccan da suka sami iko tsakanin 1505 zuwa 1520, ciki har da Agadir, Safi da Azemmour. A shekara ta 1550, abin da Portugal ke da shi a Maroko shine Mazagan (yanzu El Jadida), Tangier da Ceuta. Yayin da Morocco ta zama ƙasa da mahimmanci ga Portuguese, sun mayar da hankalinsu ga Indiya da Brazil.

Hanyar shiga Kasbah

Labarin kasancewar Portuguese (daga shigarwa a cikin 1505 har zuwa shan kashi a ranar 12 ga Maris 1541) an bayyana shi a cikin wani rubutun hannu (wanda aka buga a karon farko, tare da fassarar Faransanci ta Pierre de Cenival, a 1934) mai suna "Este He O Origem e Comeco e Cabo da Villa de Santa Cruz do Cabo de Gue D'Agoa de Narba, wanda marubucin da ba a san shi ya rubuta ba wanda aka kama a cikin 1934 [ana buƙace ta] kuma an ɗaure shi tsawon shekaru biyar a Taroudannt (cf. "Santa Cruz do Cabo) de Gue d'Agoa de Narba - Estudo e Crónica", Joao Marinho e Santos, José Manuel Azevedo da Silva da Mohammed Nadir, bugun harshe biyu, Viseu 2007.

Manazarta[gyara sashe | gyara masomin]

  1. "POPULATION LÉGALE DES RÉGIONS, PROVINCES, PRÉFECTURES, MUNICIPALITÉS, ARRONDISSEMENTS ET COMMUNES DU ROYAUME D'APRÈS LES RÉSULTATS DU RGPH 2014" (in Larabci and Faransanci). High Commission for Planning, Morocco. 8 April 2015. Archived from the original on 10 October 2017. Retrieved 29 September 2017.
  2. General Census of the population and habitat 2004, Commisariat of Planning, Website: www.lavieeco.com, consulted on 7 February 2012 (in French); Archived 24 ga Yuli, 2012 at the Wayback Machine (in Larabci)
  3. "جماعة أكادير تحتفي بحلول السنة الأمازيغية الجديدة2973 ببرنامج ثقافي غني ومتنوع". Agadir.ma. Archived from the original on 15 April 2023. Retrieved 15 April 2023.
  4. "Agadir: Lancement de l'appel à candidature au 14è Festival Issni N'Ourgh International du Film Amazigh". Maptourisme.ma. Archived from the original on 15 April 2023. Retrieved 15 April 2023.
  5. "Recensement population (RGPH) 2014". Haut Commissariat au Plan. Archived from the original on 6 October 2017. Retrieved 15 April 2023.
  6. "Y a-t-il un " vote tachelhit " ?". Tafra.ma. 25 February 2019. Archived from the original on 21 April 2023. Retrieved 15 April 2023.
  7. "كرنفال "بوجلود" بأكادير". Hespress.com. 12 July 2022. Archived from the original on 15 April 2023. Retrieved 15 April 2023.
  8. "Climate (Average Weather) Data", from NOAA Station Id FM60250, Latitude: 30° 23'N Longitude: 9° 34'W Elevation: 23m Archived 16 ga Augusta, 2013 at the Wayback Machine.
  9. See K. Naït-Zerrad, Dictionnaire des racines berbères, Ḍ-G, Louvain: Peeters, 2002, p. 734.
  10. Compare Hebrew gādēr 'wall, place fortified with a wall' (see S.P. Tregelles, Gesenius' Hebrew-Chaldee lexicon, Grand Rapids: Eerdmans, 1949, p. 160, which also mentions Classical Arabic jadīr 'a place surrounded by a wall').
  11. Camps, G. (1985). "Agadir". Encyclopédie Berbère (2): 239–242. doi:10.4000/encyclopedieberbere.903. Archived from the original on 3 April 2023. Retrieved 3 April 2023.
  12. Taquin, Arthur (1902). "Les iles canariens et les parages de pêche canariens". Host Bibliographic Record for Boundwith Item Barcode 30112051992938 and Others (in Faransanci). pp. 427–328. Archived from the original on 11 May 2023. Retrieved 4 April 2023.
  13. Compare Hebrew gādēr 'wall, place fortified with a wall' (see S.P. Tregelles, Gesenius' Hebrew-Chaldee lexicon, Grand Rapids: Eerdmans, 1949, p. 160, which also mentions Classical Arabic jadīr 'a place surrounded by a wall').
  14. "Agadir | Morocco | Britannica". www.britannica.com (in Turanci). Archived from the original on 18 December 2022. Retrieved 18 December 2022.
  15. Samfuri:EI2
  16. Charles-André Julien, History of North Africa, Paris, 1994 (Fr)
  17. Newitt, Malyn (2004). A History of Portuguese Overseas Expansion 1400–1668 (in Turanci). Routledge. pp. 35–36, 66. ISBN 978-1-134-55304-4. Archived from the original on 21 April 2023. Retrieved 29 January 2023.
  18. Chronique de Santa-Cruz du Cap de Gué, Paris, 1934 (Fr)
  19. "Historic Earthquakes". Earthquake.usgs.gov. Archived from the original on 8 May 2012. Retrieved 14 March 2012.