Dalabon harshe
Dalabon yaren Gunwinyguan ne na Arnhem Land, Ostiraliya. Harshe ne mai hatsarin gaske, [1] tare da ƙila kaɗan kamar masu magana guda uku da suka rage har zuwa 2018. Ana kuma san Dalabon da Dangbon (sunan Kune ko Mayali ), Ngalkbun (sunan Jawoyn ), da Buwan (sunan Rembarrnga ).
Rabewa[gyara sashe | gyara masomin]
Dalabon yana cikin reshen harsunan Gunwinyguan na harsunan Australiya, danginsa na kusa su ne Kunwinjku, Kune, Mayali (iri-iri galibi ana haɗa su kamar Bininj Kunwok) da Kunbarlang . 'Yan uwanta na kusa su ne Rembarrnga, da wasu harsuna a cikin dangin Gunwinyguan, ciki har da Jawoyn, Ngalakgan, Ngandi, Wubuy, da Enindhilyakwa .
Matsayin hukuma[gyara sashe | gyara masomin]
Dalabon ba shi da matsayi a hukumance. Makarantun yankin sun kwashe shekaru suna gudanar da shirye-shiryen koyar da Dalabon, amma wadannan ayyukan ba su sami isasshen tallafin gwamnati ba. Sabili da haka, yanayin shirye-shiryen har yanzu yana da rauni.
Yare/Iri[gyara sashe | gyara masomin]
Idan aka yi la’akari da ƙayyadaddun adadin masu magana da harshen Dalabon, nazarin yarukan ya zama ƙalubale don yin bincike. Masu iya magana suna tunawa da bambanci tsakanin nau'ikan magana guda biyu, dalabon-djurrkdjurrk ("mai sauri", "mai rai") da kuma dalabon-murduk ("mai bayyana"). Duk da haka, ba a sami wani gagarumin bambanci tsakanin jawaban biyu ba.
Fassarar Fassarar Sauti da Rubutu[gyara sashe | gyara masomin]
Consonants[gyara sashe | gyara masomin]
Akwai baƙaƙen sauti 22 ko 23 a cikin Dalabon, ya danganta da yanayin sautin /h/. An ba da tebur mai ɗauke da saƙon wayoyi a ƙasa tare da wakilcin rubutunsu (a cikin maƙallan kusurwa).
| Na gefe | Apico- | Lamino - Palatal | Glottal | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Velar | Bilabial | Alveolar | Retroflex | ||||
| Tsayawa | Lenis (gajere) | ⟨k⟩/ k / | ⟨b⟩ / p / | ⟨d⟩ t | ⟨rd⟩ / ʈ / | ⟨dj⟩ / c / | ⟨h⟩ / ʔ / |
| Fortis (dogon) | ⟨kk⟩ / kː / | bb⟩ / pː / | ⟨dd⟩ / tː / | ⟨rdd⟩ / ʈː / | ⟨djj⟩ / cː / | ||
| Nasal | ⟨ng⟩ / ŋ / | ⟨m⟩ / m / | ⟨n⟩ / n / | ⟨rn⟩ / ɳ / | ⟨nj⟩ / ɲ / | ||
| Na gefe | ⟨l⟩ / l / | ⟨rl⟩ / ɭ / | |||||
| Rhotic | ⟨rr⟩ / r / | ⟨r⟩ / ɻ / | |||||
| Semi-wasali | ⟨w⟩ / w / | y⟩ / j / | |||||
| Masu saɓo | ⟨H⟩ (/ h /) | ||||||