Herpes simplex

Daga Wikipedia, Insakulofidiya ta kyauta.
Herpes simplex
Description (en) Fassara
Iri viral infectious disease (en) Fassara, Simplexvirus infectious disease (en) Fassara
cuta
Specialty (en) Fassara infectious diseases (en) Fassara
dermatology (en) Fassara
Sanadi Human alphaherpesvirus 1 (en) Fassara
Human herpesvirus 2 (en) Fassara
Symptoms and signs (en) Fassara rash (en) Fassara, low-grade fever (en) Fassara, blister (en) Fassara
lymphadenopathy (en) Fassara
Disease transmission process (en) Fassara contact transmission (en) Fassara, airborne transmission (en) Fassara
placental transmission (en) Fassara
Medical treatment (en) Fassara
Magani vidarabine (en) Fassara, benzocaine (en) Fassara, foscarnet (en) Fassara, trifluridine (en) Fassara, penciclovir (en) Fassara, valacyclovir (en) Fassara, aciclovir (en) Fassara, docosanol (en) Fassara, acedoben sodium (en) Fassara da famciclovir (en) Fassara
Identifier (en) Fassara
ICD-10-CM B00.9 da B00
ICD-9-CM 054 da 058.89
DiseasesDB 5841 da 33021
MeSH D006561
Disease Ontology ID DOID:8566

Herpes simplex kamuwa da cuta ne na kwayar cutar da kwayar cutar ta herpes simplex ta haifar.[1] An rarraba cututtuka bisa ga sashin jiki wanda ya kamu da cutar. Ciwon baki ya shafi fuska ko baki. Yana iya haifar da ƙananan blisters a cikin ƙungiyoyi waɗanda galibi ake kira ciwon sanyi ko kumburin zazzaɓi ko zai iya haifar da ciwon makogwaro kawai.[2][3] Herpes na al'aura, sau da yawa kawai aka sani da herpes, na iya samun ƙananan alamun bayyanar cututtuka ko samar da blisters da ke buɗewa kuma suna haifar da ƙananan ulcers.[1] Waɗannan yawanci suna warkar sama da makonni biyu zuwa huɗu.[1] Tingling ko zafin harbi na iya faruwa kafin blisters su bayyana.[1] Herpes na hawan keke tsakanin lokutan cututtuka masu aiki ya biyo bayan lokaci ba tare da alamun bayyanar ba.[1] Lamarin na farko yakan fi tsanani kuma ana iya danganta shi da zazzaɓi, ciwon tsoka, kumburin kumburin lymph da ciwon kai.[1] Bayan lokaci, abubuwan da ke faruwa na cututtuka masu aiki suna raguwa a mita da tsanani.[1] Sauran cututtukan da ke haifar da herpes simplex sun haɗa da: herpetic whitlow lokacin da ya shafi yatsu,[4] cutar herpes na ido,[5] kamuwa da cutar herpes ta kwakwalwa,[6] da ciwon daji na jarirai lokacin da ya shafi jariri, da sauransu.[7]

Akwai nau'ikan cutar ta herpes simplex iri biyu, nau'in 1 (HSV-1) da nau'in 2 (HSV-2).[1] HSV-1 ya fi haifar da cututtuka a kusa da baki yayin da HSV-2 ya fi haifar da cututtuka na al'ada.[2] Ana kamuwa da su ta hanyar saduwa da ruwan jiki kai tsaye ko raunukan wanda ya kamu da cutar.[1] Har ila yau yana iya faruwa lokacin da alamun ba su kasance ba.[1] An rarraba herpes a cikin al'aura azaman kamuwa da cuta ta hanyar jima'i.[1] Ana iya yada shi ga jariri yayin haihuwa.[1] Bayan kamuwa da cuta, ƙwayoyin cuta ana jigilar su tare da jijiyoyi masu azanci zuwa jikin kwayoyin halitta, inda suke rayuwa tsawon rai.[2] Dalilan sake dawowa na iya haɗawa da: raguwar aikin rigakafi, damuwa, da hasken rana.[2][8] Ana bincikar cutar ta baka da ta al'aura bisa ga alamun bayyanar.[2] Ana iya tabbatar da ganewar asali ta al'adar hoto ko bidiyo mai zagaya yanar gizo da sauri ko gano cutar DNA a cikin ruwa daga blisters.[1] Gwajin jini don rigakafin ƙwayoyin cuta na iya tabbatar da kamuwa da cuta a baya amma zai zama mara kyau a cikin sabbin cututtuka.[1]

Hanyar da ta fi dacewa don guje wa kamuwa da cututtukan al'aura ita ce ta hanyar guje wa jima'i a cikin farji, na baki, da kuma ta dubura.[1] Amfani da kwaroron roba yana rage haɗari.[1] Magungunan rigakafi na yau da kullun da wanda ke ɗauke da cutar zai iya rage yaɗuwa.[1] Babu maganin rigakafi kuma da zarar an kamu da cutar, babu magani.[1] Ana iya amfani da paracetamol (acetaminophen) da lidocaine na saman don taimakawa tare da alamun.[2] Jiyya tare da maganin rigakafi irin su aciclovir ko valacclovir na iya rage tsananin alamun bayyanar cututtuka.[1][2]

Ƙididdiga a duniya na ko dai HSV-1 ko HSV-2 suna tsakanin 60% da 95% a cikin manya.[9] Yawancin lokaci ana samun HSV-1 a lokacin ƙuruciya.[1] Adadin duka biyu yana ƙaruwa yayin da mutane suka tsufa.[9] Adadin HSV-1 yana tsakanin kashi 70 zuwa 80 cikin 100 a cikin al'ummomi marasa matsayi na zamantakewa da 40% zuwa 60% a cikin yawan ingantattun matsayi na zamantakewa.[9] Kimanin mutane miliyan 536 a duk duniya (16% na yawan jama'a) sun kamu da HSV-2 kamar na 2003 tare da mafi girma tsakanin mata da waɗanda ke cikin ƙasashe masu tasowa.[10] Yawancin mutanen da ke da HSV-2 ba su gane cewa sun kamu da cutar ba.[1] Sunan ya fito daga Girkanci: ἕρπης herpēs, wanda ke da alaƙa da ma'anar "zuwa rarrafe", yana nufin yaɗa blisters.[11] Sunan baya nufin latti.[12]

Manazarta[gyara sashe | gyara masomin]

  1. 1.00 1.01 1.02 1.03 1.04 1.05 1.06 1.07 1.08 1.09 1.10 1.11 1.12 1.13 1.14 1.15 1.16 1.17 1.18 1.19 1.20 "Genital Herpes – CDC Fact Sheet". cdc.gov. December 8, 2014. Archived from the original on 31 December 2014. Retrieved 31 December 2014.
  2. 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 Balasubramaniam, R; Kuperstein, AS; Stoopler, ET (April 2014). "Update on oral herpes virus infections". Dental Clinics of North America. 58 (2): 265–80. doi:10.1016/j.cden.2013.12.001. PMID 24655522.
  3. Mosby (2013). Mosby's Medical Dictionary (9 ed.). Elsevier Health Sciences. pp. 836–37. ISBN 9780323112581. Archived from the original on 2017-09-06.
  4. Wu, IB; Schwartz, RA (March 2007). "Herpetic whitlow". Cutis. 79 (3): 193–06. PMID 17674583.
  5. Rowe, AM; St Leger, AJ; Jeon, S; Dhaliwal, DK; Knickelbein, JE; Hendricks, RL (January 2013). "Herpes keratitis". Progress in Retinal and Eye Research. 32: 88–101. doi:10.1016/j.preteyeres.2012.08.002. PMC 3529813. PMID 22944008.
  6. Steiner, I; Benninger, F (December 2013). "Update on herpes virus infections of the nervous system". Current Neurology and Neuroscience Reports. 13 (12): 414. doi:10.1007/s11910-013-0414-8. PMID 24142852.
  7. Stephenson-Famy, A; Gardella, C (December 2014). "Herpes Simplex Virus Infection During Pregnancy". Obstetrics and Gynecology Clinics of North America. 41 (4): 601–14. doi:10.1016/j.ogc.2014.08.006. PMID 25454993.
  8. Elad S; Zadik Y; Hewson I; et al. (August 2010). "A systematic review of viral infections associated with oral involvement in cancer patients: a spotlight on Herpesviridea". Support Care Cancer. 18 (8): 993–1006. doi:10.1007/s00520-010-0900-3. PMID 20544224.
  9. 9.0 9.1 9.2 Chayavichitsilp P, Buckwalter JV, Krakowski AC, Friedlander SF (April 2009). "Herpes simplex". Pediatr Rev. 30 (4): 119–29, quiz 130. doi:10.1542/pir.30-4-119. PMID 19339385.
  10. Looker, KJ; Garnett, GP; Schmid, GP (October 2008). "An estimate of the global prevalence and incidence of herpes simplex virus type 2 infection". Bulletin of the World Health Organization. 86 (10): 805–12, A. doi:10.2471/blt.07.046128. PMC 2649511. PMID 18949218.
  11. Beswick, TSL (1962). "The Origin and the Use of the Word Herpes". Med Hist. 6 (3): 214–232. doi:10.1017/S002572730002737X. PMC 1034725. PMID 13868599.
  12. Reese, Vail. "Countering Creeping Confusion: A Proposal to Re-Name Herpes Virus TAXONOMY". Online Journal of Community and Person-Centered Dermatology. Dr. David Elpern. Archived from the original on 23 September 2018. Retrieved 22 September 2018.