Ilimi a Togo

education in Togo
education in country or region (en)
Bayanai
Bangare na	Ilimi a Afirka
Facet of (en)	Karantarwa
Ƙasa	Togo
Wuri
8°15′00″N 1°11′00″E

Ilimi a Togo tilas ne na tsawon shekaru shida. A shekara ta 1996, yawan shiga firamare ya kai kashi 119.6, kuma yawan shiga firaminare ya kai 81.3%. Yawan halartar makarantar firamare ba su samuwa a Togo ba tun daga shekara ta 2001. (Yayin da yawan shiga ya nuna matakin sadaukarwa ga ilimi, ba koyaushe suna nuna sa hannun yara a makaranta ba. )

Tsarin ilimi yana da karancin malamai, ƙarancin ilimi a yankunan karkara, da kuma maimaitawa da raguwa. A arewacin kasar, kashi 41 cikin 100 na malamai na makarantar firamare suna biyan su daga iyaye idan aka kwatanta da kashi 17 cikin 100 kawai a Lome, inda kudaden shiga suka fi girma. Duk da karuwar yawan yara a makaranta, ilimi a Togo bai isa ba.

Adadin manya da ke zuwa makaranta ba su da yawa. Matsakaicin ilmantarwa na manya daga 2003 zuwa 2013 an kiyasta ya zama kashi 3% kawai na yawan manya.Duk da haka, akwai ƙoƙari na inganta ingancin ilimi a Togo. An gabatar da wani shiri na ilimi kyauta; an haramta karatun makarantun firamare. Yara da yawa suna zuwa makaranta kuma ya zama da sauƙi ga iyaye matalauta su aika yaransu zuwa makaranta.

The Human Rights Measurement Initiative (HRMI) ya gano cewa Togo tana cika kashi 82.9% kawai na abin da ya kamata ta cika don haƙƙin ilimi bisa ga matakin samun kudin shiga na ƙasar. HRMI ta rushe haƙƙin ilimi ta hanyar kallon haƙƙin ilimi na firamare da na sakandare. Yayinda ake la'akari da matakin samun kudin shiga na Togo, kasar tana samun kashi 93.7% na abin da ya kamata ya yiwu bisa ga albarkatun ta (kudin shiga) don ilimin firamare amma kawai kashi 72.2% don ilimin sakandare.

Tarihi

Akwai 'yan tushe kaɗan game da ilimin baki a cikin abin da ke yanzu yankin Togo kafin lokacin mulkin mallaka (daga karni na 16 zuwa 1960).

Daga karni na goma sha biyar a kan unguwanni, abubuwa biyu na tarihi sun faru wadanda suka rinjayi ilmantarwa da ilimi a yankin Togo ta gaba: hulɗa da 'yan kasuwa da masu bishara na Portugal (ta teku) da kuma mulkin mallaka na Musulunci na al'ummar Mandingo (ta cikin ƙasa).

An kafa tsarin makarantar kasa na farko a hankali a ƙarshen karni na 19 tare da kirkirar makarantu, galibi a cikin birane, a cikin mulkin mallaka na Jamus.

A shekara ta 1946, kasar ta kasance karkashin kulawar kasa da kasa na Majalisar Dinkin Duniya, wanda Faransa ta gudanar (nasara a kan sojojin Jamus bayan yakin duniya na farko). Togo ta bi manufofin ilimi kamar na AOF, amma ta sami wakilcinta a majalisar dokokin Faransa kuma ta zama Jamhuriyar Togo mai cin gashin kanta.

A ƙarshen umarnin Faransanci, cibiyar sadarwa ta makarantu ta ƙasa ta haɓaka, galibi kusa da bakin teku da kuma kan hanyar jirgin ƙasa (makarantu na Katolika masu zaman kansu, makarantun jama'a, makarantun Koranic, da sauransu). A zahiri, ayyukan kamar ƙungiyar kwadago, aikin gwamnati da kasuwancin tashar jiragen ruwa suna tasowa.