Kilte Awulaelo

Daga Wikipedia, Insakulofidiya ta kyauta.
Kilte Awulaelo


Wuri
Map
 13°45′N 39°30′E / 13.75°N 39.5°E / 13.75; 39.5
Ƴantacciyar ƙasaHabasha
Region of Ethiopia (en) FassaraTigray Region (en) Fassara
Zone of Ethiopia (en) FassaraEastern Zone, Tigray (en) Fassara
Labarin ƙasa
Yawan fili 2,068.25 km²

Kilte Awulaelo ( Tigrinya ) ɗaya daga cikin Gundumomin Habasha, ko gundumomi, a cikin yankin Tigray na ƙasar Habasha . Wani yanki na shiyyar Misraqawi, Kilte Awulaelo yana iyaka da kudu da yankin Debub Misraqawi (Kudu maso Gabas), a yamma da shiyya ta Mehakelegnaw (tsakiya), a arewa maso gabas da Hawzen, a arewa kuma ta yi iyaka da Saesi Tsaedaemba, daga gabas by Atsbi Wenberta . Garuruwan da ke yankin Kilte Awulaelo sun hada da Agula, Tsigereda da Maimekden . Garin Wukro na kewaye da Kilte Awulaelo.

Tarihi[gyara sashe | gyara masomin]

Abreha da Atsbeha Rock Church
Hey Abreha da Cocin Atsbeha - Zanen Adam da Hauwa'u

Binciken archaeological a ƙauyen Aynalem ya gano rubuce-rubucen Saba'a, wani dutse da aka sassaƙa daga dutse, da duwatsun da aka yi kama da dala na Masar, da kuma tsoffin kayayyakin ƙarfe a yankin da ba a yi noma ba saboda imanin addini. Gezaei Haile, masanin kimiya da ilmin kasa a jami'ar Mekelle, a wata hira da Jimma Times, ya bayyana wadannan kayan tarihi zuwa "lokacin shekaru 200 kafin haihuwar Kristi, domin babu wani daga cikin abubuwan tarihi da ke da alamar giciye." Akwai majami'u guda ɗaya da yawa a wannan gundumar. Waɗannan sun haɗa da Wukro Chirkos (a gefen garin Wukro), Abreha we Atsbeha, da Minda'e Mikael. [1] Ƙauyen Negash, wanda aka yi imani da shi shi ne mazaunin musulmi na farko a Afirka, shi ma muhimmin alamar gida ne.

Wukro na daya daga cikin gundumomi tara a yankin Tigray da aka fi fama da fari a shekarar 2008, inda ake bukatar agajin abinci na gaggawa ga mutane kimanin 600,000. [2]

A cikin 2020, gundumar Kilte Awula'ilo ta zama mara aiki kuma yankinta na cikin sabbin gundumomi masu zuwa:

  • Kilte Awula'ilo (sabo, karami, gundumar)
  • Agula'i (bangaren sa)
  • Geralta (bangaren shi)
  • garin Wukro

Alkaluma[gyara sashe | gyara masomin]

Bisa kidayar jama'a a shekarar 2007 da hukumar kididdiga ta kasar Habasha (CSA) ta gudanar, wannan gundumar tana da jimillar jama'a 99,708, wanda ya karu da kashi 16.53 bisa dari bisa kidayar shekarar 1994, wadanda 48,645 maza ne da mata 51,063; 4,808 ko 4.82% mazauna birni ne. Wukro tana da fadin murabba'in kilomita 2,068.25, tana da yawan jama'a 48.21, wanda ya yi kasa da matsakaicin yankin na mutane 56.93 a kowace murabba'in kilomita. An ƙidaya gidaje 21,657 a wannan gundumar, wanda ya haifar da matsakaicin mutum 4.60 ga gida ɗaya, da gidaje 20,932. Yawancin mazaunan sun ce suna yin addinin Kiristanci na Orthodox na Habasha, tare da 97.08% sun ba da rahoton cewa a matsayin addininsu, yayin da 2.8% na al'ummar Musulmi ne .

Ƙididdigar ƙasa ta 1994 ta ba da rahoton jimillar yawan jama'a na wannan yanki na 85,561, waɗanda 41,404 maza ne, 44,157 mata; 19,894 ko 23.25% na yawan jama'arta mazauna birni ne. Ƙabilu biyu mafi girma da aka ruwaito a Wukro su ne Tigrai (98.55%), da kuma Afar (1.16%); duk sauran kabilun sun kasance kashi 0.29% na yawan jama'a. Ana magana da Tigrinya a matsayin yaren farko da kashi 99.83%. Yawancin mazaunan sun yi addinin Kiristanci na Orthodox na Habasha, tare da 95.2% sun ba da rahoton cewa a matsayin addininsu, yayin da 4.69% Musulmai ne . Game da ilimi, 18.08% na yawan jama'a an dauke su masu karatu, wanda ya fi matsakaicin yanki na 9.01%; 28.78% na yara masu shekaru 7-12 suna makarantar firamare; 1.85% na yara masu shekaru 13-14 sun kasance a makarantar sakandaren ƙarami; 4.65% na mazauna shekaru 15-18 sun kasance a babbar makarantar sakandare. Dangane da yanayin tsafta, kusan kashi 90% na gidajen birane da kashi 37% na dukkan gidaje sun sami tsaftataccen ruwan sha a lokacin ƙidayar; kusan kashi 40% na birane kuma kusan kashi 17% na duka suna da kayan bayan gida.

Rockfall arewa da Wuqro

Noma[gyara sashe | gyara masomin]

Wani samfurin kididdigar da CSA ta yi a shekarar 2001 ya yi hira da manoma 15,542 a wannan gundumar, wadanda ke rike da matsakaicin kadada 0.94 na fili. Daga cikin kadada 14,563 na fili masu zaman kansu da aka bincika, 86.4% na karkashin noma, 2.38% kiwo, 7.2% fallow, 0.63% a cikin gandun daji, kuma 3.38% an sadaukar da shi ga sauran amfanin. A kasar da ake nomawa a wannan gundumar, an shuka kashi 73 cikin 100 a hatsi, kashi 8.2 cikin 100 na hatsi, kashi 2% na irin mai, da kadada 9 na kayan lambu. Yankin da aka dasa a itatuwan 'ya'yan itace ya kai hekta 408, yayin da aka dasa hekta 4 a gesho . Kashi 74.83% na manoman duk sun yi noman noma da kiwo, yayin da kashi 20.18% kawai suke noma da kuma 4.99% na kiwo. Filayen filaye a wannan yanki an raba tsakanin kashi 84.22% na mallakar filayensu, 14.35% na haya, da kuma 1.43% suna rike da filayensu a karkashin wasu nau'ikan mulki.

Riversu[gyara sashe | gyara masomin]

uManyan koguna guda biyu na wannan gundumar sune kogin Genfel da kogin Agula'i, wadanda dukkansu suka ratsa zuwa kogin Giba .

Tafkunan ruwa[gyara sashe | gyara masomin]

A wannan gunduma da ake da ruwan sama wanda ke wuce watanni biyu kacal a shekara, tafkunan ruwa daban-daban suna ba da damar girbin ruwan damina daga lokacin damina don ci gaba da amfani da shi a lokacin rani. Ana kan gina tafkin Giba a gefen kudu maso yammacin gundumar . Ƙananan tafkunan sun haɗa da Gereb May Zib'i da Ginda'i . Gabaɗaya, waɗannan tafkunan suna fama da siltation mai sauri. [3] Wani ɓangare na ruwan da za a iya amfani da shi don ban ruwa yana ɓacewa ta hanyar tsagewa ; Kyakkyawan sakamako mai kyau shine cewa wannan yana taimakawa wajen sake cajin ruwan ƙasa . [4]

Gundumomi kewaye[gyara sashe | gyara masomin]

Bayanan kula[gyara sashe | gyara masomin]

  1. Described in Philip Briggs, Ethiopia: The Bradt Travel Guide, 3rd edition (Chalfont St Peters: Bradt, 2002), p. 258-260.
  2. "Ethiopia: Drought intensifies in Tigray" IRIN (last accessed 8 December 2008
  3. Empty citation (help)
  4. Empty citation (help)

Hanyoyin haɗi na waje[gyara sashe | gyara masomin]