Sarki Otuo Ogbalakon

Daga Wikipedia, Insakulofidiya ta kyauta.
Sarki Otuo Ogbalakon
Rayuwa
Sana'a

Sarki Otuo Ogbalakon (Ogbolakon) ko kuma Sarki Otuo shi ne jarumi na mutanen Obolo (Andoni) na mutanen Obolo (Andoni) a gabashin Neja Delta na karni na 17.Mahaifiyarta,gimbiya Ariaunwa Okpok-Ogbolikan ta Tsohuwar Unyeada tarihi ya rubuta a matsayin mace ta farko ta Obolo (Andoni) da ta yi sarautar Unyeada a matsayin Sarauniya bayan rasuwar mahaifinta,Sarki Ikana Okpok na daular Edabiri a cikin Karni na 17.Tun da farko,Gimbiya Ariaunwa ta auri Yarima Ogbolaikon na Alabie wanda a yanzu ake kira Agwut-Obolo ta haifi Otuo.A cikin 1792,lokacin da Otuo ya girma an nada shi sarauta a tsohuwar masarautar Unyeada.

A lokacin faduwar Old Unyeada,Sarki Otuo ya kafa sabuwar Masarautar Unyeada a 1827 kuma ya mayar da kujerar mulkin mutanen Andoni daga Old Unyeada (Ebon-Akpon).Hakan ya faru ne sakamakon tsawaita yakin da aka yi da Masarautar Bonny kan kula da kasuwar bayan fage.A cewar yawancin masu binciken Turai da suka ziyarci Unyeada,sun bayyana masarautar a matsayin mafi ci gaba da zama da kuma wurin zama na tasirin mutanen Obolo. Sarki Otuo Ogbolakon ya mulki matsugunai 200 na Landan Obolo a matsayin sarkin yaki.Tarihi ya nuna shi a matsayin jarumin jarumi mafi girma a Gabashin Neja-Delta saboda adawa da tsarin rarraba da mulkin Birtaniya.Yaƙi na shekaru bakwai na almara tsakanin Andoni da Masarautar Bonny ya kasance mai tsanani akan fitar da dabino a Liverpool.

Yarjejeniyar Andoni-Bonny ta 1846[gyara sashe | gyara masomin]

A cewar Ejituwu, "Yarjejeniyar da aka ce tsakanin Bonny da Andoni (Unyeada) na 1846 ba a kafa ta cikin al'adar baka ta Unyeada ba".Al'adar Unyeada ta yarda da shan kashi na Tsohon Unyeada a 1826 amma ta jaddada cewa babu wani lokaci da aka yi wata yarjejeniya da Bonny a 1826.Sarki Otuo Ogbolakon ya ci gaba da yaki ya ci Bonny a 1846.Yana da kyau a lura da tasirin yakin da Sarki Otuo Ogbolakon ya yi a kan Bonny a Gabashin Delta.

Shigar Sarkin Jaja na Opobo cikin yankin Unyeada (Obolo) a shekara ta 1869 bayan yakin basasa na Bonny,da ya saba wa sharuddan wannan yarjejeniya mai cike da rudani; An ce Andoni za su yi yaƙi da maƙiyan Bonny.Dangane da abubuwan da ke sama,marubuta da yawa ciki har da William Balfour Baikie sun kammala cewa yarjejeniyar da aka ce ba zato ba ce kawai amma sha'awar diflomasiyya ce ta bangaren Sarki William Dappa Pepple . don kawar da abokansa na mulkin mallaka.

Nassoshi[gyara sashe | gyara masomin]