Yaren Lamo

Daga Wikipedia, Insakulofidiya ta kyauta.
Lamo
mBo
Yanki Zogang County, Chamdo Prefecture, Tibet
Sino-Tibetan
Lamban rijistar harshe
ISO 639-3
Glottolog lamo1245[1]


Lamo (kuma ana kiranta mBo ; IPA: mbo˥; Bo skad ) yaren Sino-Tibet ne da ba a tantance shi ba ana magana da shi a Tshawarong, gundumar Zogang, lardin Chamdo, Tibet . Suzuki & Nyama ne ya rubuta shi kwanan nan (2016). sMad skad, nau'in yare mai alaƙa, ana kuma magana a cikin Tshawarong.[2]

Suzuki & Nyima (2018) rubuta da Kyilwa (格瓦) iri-iri na Dongba Township (东坝乡).

Sunaye[gyara sashe | gyara masomin]

Changdu Gazetteer (2005: 819) [3] yana kiran Lamo a matsayin Dongba (东坝话), kamar yadda ake magana a cikin Garin Dongba (东坝乡), gundumar Zogang . Jiang (2022) kuma yana nufin harshen a matsayin Dongba (东坝话).

Mutanen Khams Tibet suna kiran masu magana da Lamo a matsayin mBo ko mBo mi ('bo mi). A al'adance, masu magana da Lamo kuma suna kiran kansu da Pomi, kodayake duk masu magana da Lamo ba su san wannan sunan ba. Suna kiran harshensu da Lamo . Wasu masu jin harshen Lamo kuma suna kiran harshen garinsu da ˊmbo hkə.[4]

Lamo autonyms ta wuri (gSerkhu, wanda aka tattauna a ƙasa, ƙaramin nau'in fahimtar juna ne):

Harshe Sunan kansa Wuri
Lamo [la55 mo55] Garin Dongba 东坝乡, gundumar Dzogang
Lamo [la55 zuwa 53] Garin Zhonglinka 中林卡乡, gundumar Dzogang
gSarkahu [sə55 khu55] Garin Shangchayu 上察隅镇, gundumar Dzayul

Alkaluma[gyara sashe | gyara masomin]

Lamo yana magana da kusan masu magana 4,000, tare da 2,000 a cikin garin Dongba, da 2,000 a cikin garin Zhonglinka. Dukkan garuruwan suna kusa da kogin Nujiang a gundumar Dzogang . [4]

Kauyukan Lamo da gSerkhu ta gari: [4]

Harshe Township, County Kauyuka
Lamo Garin Dongba 东坝乡, Dzogang Junyong 军拥村, Gewa 格瓦村, Puka 普卡村, Bazuo, and Jiaba 加坝村
Lamo Garin Zhonglinka 中林卡乡, Dzogang Shizika 十字卡村, Luoba 洛巴村, Ruoba 若巴村, Wadui 瓦堆村, and Wamei 瓦美村
gSarkahu Garin Shangchayu 上察隅镇, Dzayul Benzhui 本堆村, Muzong, Cuixi 翠兴村, and Sangba

Yaruka[gyara sashe | gyara masomin]

Akwai yaruka guda biyu: [4]

  • Lamo (Sunan Tibet don harshen: mBo-skad)
  • Lami

Akwai gungu 5 na ƙauye masu magana da Lamo a cikin Garin Dongba, waɗanda suka haɗa da Kyilwa, Phurkha, Gewa, Gyastod da Gyasmed. Sauran gungu na ƙauyen, daga cikin jimillar gungun ƙauye 13 a cikin Garin Dongba, ƙauyukan Khams Tibet ne. [4]

Lamei yana magana da mutane 1,500 zuwa 2,000 a cikin gungu na ƙauye 5 a cikin garin Zhonglinka. Sitrikhapa, Wangtod, Wangmed, Rongba, da kuma gungu na ƙauyen Laba suna da masu magana da Lamei kawai. Rukunin ƙauyen Woba, Pula, da Zuoshod suna da duka Lamei da Khams na Tibet . [4]

Serkhu iri-iri ne na Lamo, wanda ake fahimtar juna da su. Khams masu magana da Tibet suna nufin yaren da Sikhu . GSerkhu yana magana da kusan mutane 400 (gidaje 80) a ƙauyuka 4 na kwarin gSerkhu, waɗanda sune Benzhui, Muzong, Cuixi, da Sangba, duk suna cikin Garin Shangchayu, gundumar Dzayul . Gundumar Dzayul kuma tana da masu magana da harshen Tibet na Khams waɗanda tun asali sun yi ƙaura daga yankin masu magana da harshen Lamo na garin Dongba, gundumar Dzogang . Jiang (2022) yana nufin harshe a matsayin Suku ko Sukuhua (素苦话).

Rabewa[gyara sashe | gyara masomin]

Suzuki & Nyima (2016, 2018) suna ba da shawarar cewa Lamo na iya zama yaren Qiangic . Guillaume Jacques (2016) [5] ya nuna cewa mBo harshe ne na rGyalrongic mallakar reshen Stau - Khroskyabs (Horpa-Lavrung).

Suzuki & Nyima (2018) lura cewa Lamo yana da alaƙa da wasu harsuna biyu da aka rubuta kwanan nan na Chamdo, gabashin Tibet, wato Larong (wanda ake magana a cikin kwarin kogin Lancang na gundumar Zogang da gundumar Markam ) da Drag-yab (wanda ake magana a kudancin Zhag' yabar County ). Wadannan harsunan tare ana kiransu da harshen Chamdo .

Lamo idan aka kwatanta da Rubutun Tibet da Proto-Tibeto-Burman (Nyima & Suzuki 2019): [4]

Gloss Lamo Tibet ya rubuta Proto-Tibeto-Burman
daya ˉdə gcig *tyak ~ *gt(y)ik
hudu ˉlə bzhi * b-layi
bakwai ˉn̥i bdun *s-ni-s
goma ˉʁɑ bcu *ts(y)i (y) ~ *tsyay
ka ˉ nə kyau *na-ŋ
doki ˊre rta *s/m-ragu
jini ˉse khrag *s-hywəy-t
fitsari ku gcin * ku

Lexicon[gyara sashe | gyara masomin]

Suzuki & Nyima (2016) jera kalmomin Lamo masu zuwa.

Gloss Lamo
daya də˥
biyu na˥
uku sõ˩
hudu lə˥
biyar Ɗaukaka
shida
bakwai n̥i˥
takwas ɗɗɗə˥
tara ᵑɡo˥
goma ʁɑ˥
dari ɗʑi˥
1. Sunan mahaifi SG ŋa˥
2. Sunan mahaifi SG nə˥
3. Sunan mahaifi SG kə˥
jini sa˥
fitsari qo˩
nama
baƙin ƙarfe Ƙaƙa
allura ʁɑ˩
kifi ɲɛ˩ ( lamunin Tibet )
alade pʰo˥ ɦu
doki re˩
sama na˥
ƙasa sɛ˥ tɕʰɛ ( lamunin Tibet )
yashi ɕe˩ mɛ ( lamunin Tibet )
gefen tudu Ƙaura
dusar ƙanƙara jʉ˥
hanya ƙasa
ruwa tɕə˥
ci wə˥-
barci nə˥-

Fassarar sauti[gyara sashe | gyara masomin]

Suzuki & Nyima (2018) bayar da rahoton sautin yaren Kyilwa. Sun yanke shawarar cewa Lamo "yana son samun ci gaban sauti daban da na sauran".

Labial Alveolar Retroflex Palatal Velar Uvula Glottal
a fili sibilant
Nasal mara murya ȵ̊ ŋ̊ ɴ̥
murya m n ȵ ŋ ɴ
M /



</br> Haɗin kai
tenuis p t ts ʈ k q ʔ
m tsʰ ʈʰ tɕʰ
murya b d dz ɖ g ɢ
Ci gaba mara murya s ʂ ɕ x χ h
murya z ʑ ɣ ʁ ɦ
Kusanci mara murya
murya w l j
Trill r

Prenasalisation da prespiration bayyana a matsayin preinitial.

Gaba Tsakiya Baya
Kusa i ʉ ɯ u
Kusa-Mid e ɵ o
Tsakar ə, ( ɚ ), ( əɣ )
Buɗe-Mid ɛ ɔ
Bude a ɑ

Duk wa] annan wasulan suna da takwarorinsu masu hazaka da hanci . Akwai ƴan maganganu na sakandare da aka samu a gefe, wato retroflexed /ɚ/ da verarized /ə ɣ /.

Tsarin haruffa: c CGV

Sautunan suna da tsayi kuma suna tashi, iri ɗaya kamar na Larong da Drag-yab . Ƙungiyar da ke ɗauke da sautin ita ce maƙallan farko guda biyu na kowace kalma. An cire sila ta biyu daga lokaci-lokaci daga TBU.

Ilimin Halitta[gyara sashe | gyara masomin]

Prefixes na jagora a cikin Lamo: [4]

  • n- : ˊnə- sə 'kashe', ˊna-qɑ 'chew', ˊnu-pho 'drop'
  • th -: ˊtho-xɯ 'go', ˊtho-ndzo 'gather', ˊthe-ji 'sell'
  • k- : ˊka-tɵ 'saya', ˉko'-ɕa 'karya cikin guda'
  • t- : ˉtu'-rɑ 'karba', ˉtə'-tɕa 'wear (hat)'
  • l- : ˉla'-mbo 'harba'
  • w- : ˉwo'-ɕa 'yaga', ˊwu-ndzə 'ci'

Prefixes na jagora tare da le 'zo' a cikin Lamo: [4]

  • ˊne -le : 'zo ƙasa/sauka'
  • ˊthe -le : '(shi) ya iso' (cikakke/aorist kawai)
  • k- : (babu)
  • ˊtə'- le : 'zo sama/zo nan kusa da mai magana'
  • ˉle -le : 'ku zo wurin kusa da mai magana amma ba lallai ba ne kusa da su'
  • ˊwu -le : 'zo wajen mai magana akan matakin kwance guda'

Nassoshi[gyara sashe | gyara masomin]

  1. Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2017). "Lamo". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History.
  2. Jiang, Huo 江荻 (2022). "Linguistic diversity and classification in Tibet 西藏的语言多样性及其分类". Zhongguo Zangxue 中国藏学. 6. Retrieved 2023-03-16 – via Chinese Tibetology Center 中国藏学研究中心.
  3. Xizang Changdu Diqu Difangzhi Bianzuan Weiyuanhui 西藏昌都地区地方志编纂委员会 (2005). Changdu Diquzhi 昌都地区志. Beijing: Fangzhi Chubanshe 方志出版社.
  4. 4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7 4.8 Tashi Nyima; Hiroyuki Suzuki (2019). "Newly recognised languages in Chamdo: Geography, culture, history, and language". Linguistics of the Tibeto-Burman Area. 42 (1): 38–81. doi:10.1075/ltba.18004.nyi. ISSN 0731-3500. S2CID 198090294. Cite error: Invalid <ref> tag; name "NyimaSuzuki" defined multiple times with different content
  5. Jacques, Guillaumes. 2016. Les journées d'études sur les langues du Sichuan.