Domboshaba

Daga Wikipedia, Insakulofidiya ta kyauta.
Infotaula d'esdevenimentDomboshaba

Iri historic site (en) Fassara
Wuri Masunga (en) Fassara
Ƙasa Botswana

Rushewar Domboshaba wani yanki ne na al'adu da al'adu a cikin Botswana wanda aka mamaye tun farkon ƙarshen zamanin Zimbabwe (1250-1450 AD). Shafin wuri ne mai daraja ga mutanen da ke zaune a yankin kuma an yi imanin cewa basaraken ya zauna a saman tsauni tare da mataimakin sa ko mataimakan sa.[1][2]

Jumlar Dombo na nufin tsauni kuma kalmar Shaba na nufin ja (wanda aka fassara daga harshen Ikalanga yana nufin "ja" ko tsaunin tsauni).[3] Ana kuma kiran Domboshaba Luswingo a da can shine matsuguni na Babban basaraken wancan lokacin. Rushewar suna kama da Mwenemotapa. Matar sarki ta zauna a ƙasan dutsen. Domboshaba tana da rijiyar ruwa mai kyau da ake kira Rijiyar Mantenge wacce bata taɓa bushewa: rijiyar tana da zurfin mita 7 kuma tana cikin dutsen.[4]

Al'adun Gargajiya[gyara sashe | gyara masomin]

Domboshaba wuri ne da ya bude sama da hekta 8. A saman dutsen akwai katangun duwatsu masu busassun duwatsu waɗanda ke yin shinge masu zaman kansu. Yawancin waɗannan bangon dutse suna da matsakaicin tsayi na mita 1.8. Tsarin bangon dutse galibi kyauta ne tare da wasu 'yan dandamali waɗanda galibi suna cikin ɓangarorin ƙofar. Akwai ɗakunan dakha 15 bayyane waɗanda ke wakiltar kasancewar bukkoki. Shafin ya kasance mai mutuntawa daga mutanen yankin kuma ya kasance yana da kariya ta hanyar tabo na gari har zuwa lokacin da turawan mulkin mallaka suka shigo, daga wancan lokacin zuwa yanzu akwai farautar dukiya da yawa, masu farautar dukiyar da kuma masu binciken kayan tarihi sun tono shafin.[3]

Dokoki a shafin[gyara sashe | gyara masomin]

Dokoki

Domboshaba wata alama ce ta kasa da gidan adana kayan tarihi na Botswana ke gudanarwa kuma aka kiyaye shi ta hanyar Dokar Tunawa da Relics (2001).

Nika dutse (dutse dutse)[gyara sashe | gyara masomin]

An yi amfani da dutsen niƙa don nika kayan abinci irin su taba da gyada.

Gallery na Domboshaba[gyara sashe | gyara masomin]

Gidan ƙofar Domboshaba[gyara sashe | gyara masomin]

Kungiyar Kalakamati ce ta gina kuma ta buɗe ta ƙofar Domboshaba ta hanyar shirin Ipelegeng (Dogaro da kai) tare da haɗin gwiwar sashen gidan kayan gargajiya na ƙasa da abubuwan tarihi.[5]

Gidan sarki[gyara sashe | gyara masomin]

Katangar busassun dutse hanya ce ta gini wacce ake gina gine-gine daga duwatsu ba tare da wani turmi ba don haɗa su. Tudun dutsen shi ne mazaunin sarki, mai ba shi shawara kan addini da kuma na kusa da shi. Tsaunin yana da shinge bango shida na dutse yayin da ɓangaren ƙananan yana da babban shinge guda ɗaya wanda aka raba shi zuwa katanga da yawa inda matan sarki da danginsa suke zaune.[6]

Nika Dutsen[gyara sashe | gyara masomin]

Wannan dutsen niƙa ne wanda aka yi amfani da shi a Domboshaba don niƙa taba, kwayoyi da dawa. Sake tabbatar da ra'ayin cewa shafin ya kasance shahararren cibiyar kasuwanci wacce manoman Iron Age suka mamaye. Duwatsu masu bakin ruwa suna aiki bibbiyu. Ana kiran dutsen da ke tsaye wanda yake Quern, yayin da ake kiran babba na sama dutse mai hannu. Wasu da ba a san su ba sun lalata tsohon dutse na asali.

ɗakunan Dakha[gyara sashe | gyara masomin]

Akwai ragowar ɗakunan dakha da yawa waɗanda aka samo a dutsen Domboshaba wanda aka yi da ƙasa wanda aka haɗu da shi saniyar taki saniya a shimfidar abin tunawa. Tsoffin masu binciken kayan tarihi da kuma yashewar ƙasa sun fallasa tsoffin benaye na gidan dakha. Wadannan benaye an yi su ne da kasa wacce ke da yawan yumbu da tsakuwa. An yi amannar cewa an kori benaye ne don ƙarfafa su na dogon lokaci.

Domboshaba bikin al'adu[gyara sashe | gyara masomin]

Tunawa da Domboshaba na gudanar da bikin shekara-shekara a wurin tarihi a kowace shekara.[7][8] Taron ya kunshi manyan baki daga bangarori daban-daban don su zo su shaida al'adu da al'adun mutanen Kalanga. Kungiyar yawon buɗe ido ta Botswana tana girmamawa da ɗaukar nauyin wannan taron don ƙirƙirar wayar da kan jama'a game da taron da kuma wurin tunawa da abin tunawa, wannan ma zai zama lokacin da za a raba ƙwarewar al'adar Kalanga kuma a ɗanɗana da nau'ikan abinci na gargajiya daban-daban tun daga Delele, Nyembah, Topii , Morogo wa dinawa, Zengwe, Lebelebele da sauransu. Bikin al'adun Domboshaba ba wai kawai ya ja hankalin masu kallo daga Botswana da Zimbabwe ba ne, a'a abubuwan da aka yi a can suna nuna al'adun mutanen Kalanga.[9][10]

Jadawalin bikin[gyara sashe | gyara masomin]

An shirya bikin Domboshaba a kowace shekara a cikin Satumba 26-28.

Dogara da al'adun Domboshaba[gyara sashe | gyara masomin]

Amincewar al'adun Domboshaba ko DTC na daya daga cikin masu tallafawa bikin al'adun Domboshaba kuma tun bayan kafuwar ta a shekara ta 2007 ya zama taron shekara-shekara don tara matasa daga al'adun Kalanga da sauran kungiyoyi don koyo game da al'adu da al'adun mutanen Kalanga.[11]

Manazarta[gyara sashe | gyara masomin]

  1. "Domboshaba ruins". Republic of Botswana, Government portal. Retrieved 14 June 2017.
  2. Walker, Nick (2010). "Recent Research at Domboshaba Ruin, North East District, Botswana". Botswana Notes and Records. 42: 147–153. ISSN 0525-5090.
  3. 3.0 3.1 Brook, Michael C. (2017). Botswana Monuments, Heritage sites and Museums. Gaborone, Botswana: Kwena Pools. p. 100. ISBN 9789996805660.
  4. "Exploring Tourism Botswana".
  5. Allafrica. "Domboshaba gate house". Allafrica.com. Gladys Olebeng. Retrieved 10 July 2017.
  6. "Chiefs residence at Domboshaba". FortuneofAfrica. Archived from the original on 29 June 2017. Retrieved 10 July 2017.
  7. "Domboshaba Cultural festival". Botswana Tourism. BTO. Retrieved 17 August 2017.
  8. editor, Online. "Domboshaba Festival, the heart of the Bakalanga people | Sunday Standard" (in Turanci). Retrieved 2021-03-18.CS1 maint: extra text: authors list (link)
  9. "Domboshaba festival". Botswana daily news online. Archived from the original on 28 June 2021. Retrieved 17 August 2017.
  10. "Domboshaba Festival of Culture and History". Music In Africa (in Turanci). 2016-09-09. Retrieved 2021-03-18.
  11. "Domboshaba cultural trust". Daily news online. BDNO. Archived from the original on 18 August 2017. Retrieved 18 August 2017.