Harshen Irarutu

Daga Wikipedia, Insakulofidiya ta kyauta.
Irarutu
Irahutu
Kasira
Asali a Indonesia
Yanki Bomberai Peninsula, in Teluk Bintuni Regency
Coordinates 2°56′S 133°35′E / 2.94°S 133.59°E / -2.94; 133.59
'Yan asalin magana
(4,000 cited 1987)e25
Lamban rijistar harshe
ISO 639-3 irh
Glottolog irar1238[1]


Irarutu, Irahutu, ko Kasira, yaren Australiya ne na mafi yawan cikin yankin Bomberai Peninsula na arewa maso yammacin New Guinea a cikin Masarautar Teluk Bintuni . Sunan Irarutu ya fito ne daga harshen kansa, inda ira</link> hade da ru</link> don ƙirƙirar 'muryar su'. Lokacin da aka haɗa tare da tu</link> , wanda a kan kansa yana nufin 'gaskiya', ma'anar sunan ya zama 'Muryarsu ta gaskiya' ko 'Yaren mutanen gaskiya'.

Kuri yana da kusanci sosai a ƙamus, amma ba a rarraba shi bisa ƙa'ida ba. Ban da wannan, Irarutu ya bambanta sosai tsakanin yarukan Kudancin Halmahera – Yamma New Guinea . A baya can, ana ɗaukar Irarutu a matsayin na cikin rukunin Kudancin Halmahera na harsunan Australiya, amma kwanan nan, Grimes da Edwards suna sanya Irarutu a cikin harsunan Kei-Tanimbar . [2]

Akwai bambance-bambance guda bakwai da ake samu a cikin harshen: Nabi, Babo, Kasuri, Fruata, Kudu-Arguni, Gabas-Arguni, Arewa-Arguni.

Rarrabawa[gyara sashe | gyara masomin]

Ana magana da Irarutu a yankin Bomberai Peninsula na Indonesiya. Musamman, ana magana da shi a wurare kamar haka:

  • Kaimana Regency
    • Arguni District: Minggir, Aru, Kafuryai, Warmenu, Egarwara, Warua, Tugunawa, Rafa, Fiduma, Rauna, Sumun, Wanggita, Ukiara, Warwarsi, Bovuer, Mahua, Jawera, Rofada, Waromi, Tanusan, Urisa, Mandiwa, Werafuta, Nagura, da kauyukan Seraran
  • Teluk Bintuni Regency
    • Gundumar Babo: Irarutu 3, Nusei, Kasira, Amutu, Modan, and Kanaisi villages
    • Gundumar Aroba: kauyen Wame
    • Farfurwar gundumar

Fassarar sauti[gyara sashe | gyara masomin]

Consonants[gyara sashe | gyara masomin]

Tyron (1995) yana ba da baƙaƙe masu zuwa:

Irarutu consonants [3]
Labial Dental /



</br> Alveolar
Palatal Velar Glottal
Nasal m n
Tsayawa voiceless p t c k
voiced b d ɟ g
Masu saɓo f s h
Kaɗa ɾ
Semi wasula w j

/p, t, c, k, b, d, ɟ, g/, are all stops with /p, t, c, k/ being voiceless and /b, d, ɟ, g/ being voiced. All stop consonants can be placed in any position (beginning, middle, or end) with the exception of /c/ which cannot be placed in the ending position. Voiced stops /b, d, ɟ, g/ are mainly heard as prenasalized [ᵐb, ⁿd, ᶮɟ, ᵑɡ] in the Fruata dialect.[3]

/f, s, h/ are all voiceless fricatives. /f/ is found in all three positions and is sometimes pronounced as a voiced [v] by Native Irarutu speakers, and is mainly heard as a bilabial fricative [ɸ] in the East Arguni dialect. /s/ is also found in all three positions but is never voiced. /h/ may be a recent addition to the language. /h/ is only found in initial and middle positions.[3]

/m, n/ are both voiced nasals. Both consonants are found in all three positions.[3]

/ɾ/ is found in most Irarutu dialects, but is sometimes replaced by [l].[3]

Wasula[gyara sashe | gyara masomin]

Tyron (1995) ya ba da wasula masu zuwa:

Irarutu wasali
Gaba Tsakiya Baya
Babban i u
ɪ  
Tsakar e ~ ɛ ( ə ) o ~ ɔ
Ƙananan a

Ana samun wasula bakwai a cikin Irarutu, /a, e, ɪ, i, ʏ, o, u/</link> . Ana iya amfani da duk wasula bakwai ta hanyar monophthong amma diphthongs an iyakance su ga ƴan haɗe-haɗe. [3]

Nahawu[gyara sashe | gyara masomin]

Irarutu yana bin tsarin maudu'in-fi'ili-abu (SVO) a cikin tsari na kalma. Siffai irin su ƙima babba ko ƙididdigewa suna zuwa bayan suna, amma ga abubuwan da suka shafi zuriya magabatan farko suna zuwa gaban zuriya. [3]

  1. Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2017). "Irarutu". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History.
  2. Charles Grimes & Owen Edwards (in process) Wallacean subgroups: unravelling the prehistory and classification of the Austronesian languages of eastern Indonesia and Timor-Leste. Summary presentation at the 15th International Conference on Austronesian Linguistics.
  3. 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 Jackson 2014