Kobina Gyan

Daga Wikipedia, Insakulofidiya ta kyauta.
Kobina Gyan
Rayuwa
Haihuwa Elmina, 13 ga Faburairu, 1821
Mutuwa Elmina, 12 ga Maris, 1896
Makwanci Makabartar Mutanen Holland, Elmina
Sana'a
Sana'a sarki

Kobina Gyan[1] (13 ga Fabrairun shekarar 1821 - 12 Maris 1896) ya kasance sarki ko ohin Elmina (Edinahene) tsakanin 1868 zuwa 1873 da tsakanin 1894 da mutuwarsa a 1896. Tsakanin 1873 da 1894, Kobina Gyan ya yi gudun hijira daga hukumomin mulkin mallaka na Biritaniya saboda pro -Dutch da matsayin anti-British.[2]

Tarihin Rayuwa[gyara sashe | gyara masomin]

Kobina Gyan da magoya bayansa bayan dawowarsa Elmina a 1894.

An haifi Kobina Gyan a Elmina ga Kobina Conduah, wanda ya zama Edinahene a shekarar 1863. A lokacin mulkin mahaifinsa, Kobina Gyan ya kasance ƙaramin sarki (ohin nadir ekyen) kuma ya kasance babban mashawarcin mai magana da yawun al'ummar Elmina. Lokacin da aiwatar da Yarjejeniyar Anglo-Dutch na 1867 don Canja Yanki a Tekun Zinare na Afirka ya haifar da yaƙi da Elmina ta Fante Confederacy, Kobina Gyan ya haɗu da roƙon Agusta 1868 ga sarki William III na Netherlands, yana tambaya shi don taimako da taimako.[3]

Bayan mahaifinsa ya mutu a cikin watan Janairun shekarar 1869 saboda bai yi adawa da gwamnan Holland George Pieter Willem Boers ba yadda ya dace da yadda Elmina ya kewaye shi, Kobina Gyan ya shiga cikin gida a ranar 15 ga Yulin shekarar 1869 don ya gaje shi.[4] A lokacin mulkinsa, Kobina Gyan da farko ya dogara da goyon baya da shawarwarin ɗan kasuwa Elmina mai ilimi George Emil Eminsang. Dukansu biyu da farko sun yi adawa da batun mallakar kadarorin Dutch a bakin tekun Gold Coast ga Burtaniya, wanda ake tattaunawa a lokacin.[5] Lokacin da ya zama a bayyane cewa za a ci gaba da aiwatar da shi, Realpolitiker Eminsang ya ba da ayyukansa ga hukumomin Birtaniyya da ke karba, yayin da kwararren Kobina Gyan ya ci gaba da adawa da mulkin Biritaniya.[6][7]

Lokacin da Lieutenant Gwamna Jan Helenus Ferguson ya isa a watan Nuwamba 1871 don aiwatar da mallakar mallakar Dutch ga Burtaniya, ya kori Kobina Gyan. Bayan da aka mika Elmina ga Turawan mulkin mallaka a ranar 6 ga Afrilu na shekarar 1872, kuma fusatattun mutane suka bi bayan George Emil Eminsang, hukumomin mulkin mallaka na Burtaniya ba su ga wata hanyar kafa iko ba maimakon yin aiki tare da Kobina Gyan, wanda gwamna John ya dawo da shi matsayin Edinahene. Paparoma Hennessy a ranar 8 ga Mayun shekarar 1872.[8]

Kobina Gyan bai taba tashi tutar Ingilishi da Paparoma Hennessy ya ba shi ba kuma ya ki biyan kudin kostgeld na Burtaniya. Sabon gwamnan Burtaniya Robert William Harley ya yanke shawarar gwada amincin Kobina Gyan ta hanyar roƙon sa ya yi mubaya'a ga Burtaniya a ranar 12 ga Maris ɗin shekarar 1873. Lokacin da Kobina Gyan ya ki yarda, an kama shi kuma aka dauke shi ta jirgin ruwa zuwa Cape Coast, kafin a tura shi Saliyo.[9]

Gudun hijirar Kobina Gyan zai wuce shekaru 21. Tare da taimakon Kwamishinan Gundumar Elmina Hendrik Vroom, wanda ya tattara shi daga Saliyo, Kobina Gyan ya sake taka ƙafa a ƙasa ta Elminan a ranar 17 ga Mayun shekarar 1894 kuma aka sake shelanta shi sarki. Ƙasa da shekaru biyu bayan haka, ranar 12 ga Maris din shekarar 1896, Kobina Gyan ya mutu. An binne shi a makabartar Holland ta Elmina.[10][11]

Gada[gyara sashe | gyara masomin]

Mutum -mutumin Kobina Gyan a Elmina. Lura cewa kwanakin akan rubutun ba daidai bane.

Ana tunawa da Kobina Gyan a matsayin sarki mai ƙa'ida wanda ya tsaya wa mutanensa. A watan Mayun 2005, Elmina's Trafalgar Square an sake masa suna Kobina Gyan square, kuma an buɗe gunkin Kobina Gyan a cibiyar.[12][13]

A cikin almara[gyara sashe | gyara masomin]

Marubucin Afirka ta Kudu Manu Herbstein ya buga labarin almara na canja wurin Elmina zuwa Burtaniya a cikin shekarar 2014, wanda ke kan wani (almara) ɗan uwan ​​Kobina Gyan mai shekaru goma sha biyar a matsayin Yaron da ya tofa a idon Sargrenti. Sargrenti shine sunan gida na Sir Garnet Wolseley, 1st Viscount Wolseley.

Bayanan kula[gyara sashe | gyara masomin]

  1. While Kobina Gyan is certainly the most used spelling in modern sources, his name is also rendered as Kobena Gyan and Cobina Gan.
  2. Doortmont 2001, p. 30.
  3. Baesjou 1979, pp. 18, 37.
  4. Baesjou 1979, p. 37.
  5. Baesjou 1979, pp. 38-42.
  6. Baesjou 1979, pp. 44-45.
  7. Gocking 1999, p. 118.
  8. Baesjou 1979, pp. 45-48.
  9. Baesjou 1979, pp. 49-50.
  10. Gocking 1999, p. 158.
  11. Baesjou 1979, pp. 50-51.
  12. Paintsil, David Allan (19 May 2005). "Ghana: Stop Harassing Tourists - Jake Tells Elmina Youth". allafrica.com. Retrieved 9 May 2020.
  13. "Elmina Heritage Project: Building on the Past to Create a Better Future" (PDF). December 2006. Archived from the original (PDF) on 1 October 2020. Retrieved 9 May 2020.

Manazarta[gyara sashe | gyara masomin]

  • Baesjou, René (1979). An Asante Embassy on the Gold Coast. The Mission of Akyempon Yaw to Elmina 1869–1872. Leiden/Cambridge: Afrikastudiecentrum/African Studies Centre. ISBN 90-70110-25-3.
  • Doortmont, Michel R. (2001). "An overview of Dutch relations with the Gold Coast in the light of David van Nyendael's mission to Ashanti in 1701-02". In Van Kessel, W.M.J. (ed.). Merchants, missionaries & migrants : 300 years of Dutch-Ghanaian relations. Amsterdam: KIT publishers. pp. 19–31. hdl:1887/4734.
  • Gocking, Roger S. (1999). Facing Two Ways: Ghana's Coastal Communities Under Colonial Rule. Lanham: University Press of America. ISBN 0761813543.