Jump to content

Nuhu Mbogo Kyabasinga

Daga Wikipedia, Insakulofidiya ta kyauta.

Nuhu Mbogo Kyabasinga (1835-1921) yarima ne na Uganda_Kingdom" id="mwCw" rel="mw:WikiLink" title="Buganda Kingdom">Masarautar Buganda, wanda aka sani da rawar da ya taka a cikin al'ummar musulmi ta Uganda . An haife shi ga Kabaka (sarki) Suuna Kalema I da matarsa Kubina kuma ya kasance sananne a lokacinsa. Mbogo kuma ɗan'uwan Kabaka Muteesa I ne, wanda ya kasance wani muhimmin mutum a Masarautar Buganda. Mbogo ya ba da gudummawa ga ci gaban Islama a Uganda.[1]

Rayuwa ta farko

[gyara sashe | gyara masomin]

Nuhu Mbogo Kyabasinga yarima ne (Mulangila) na Masarautar Buganda wanda aka haife shi a 1835 ga Kabaka Suuna Kalema I da Kubina, matarsa. Kyabasinga ta girma a cikin gidan sarauta kuma ta sami ilimi na yau da kullun. Ya ci gaba da sha'awar Islama tun yana ƙarami kuma ya zama mai shiga tsakani a cikin al'ummar musulmi ta Uganda, daga ƙarshe ya tashi zuwa matsayin jagoranci a cikin al-umma. Kyabasinga an dauke shi a matsayin mai basira da ibada, wanda sadaukarwarsa ga bangaskiyarsa ta yi tasiri sosai ga ci gaban Islama a Uganda.[2]

Mbogo da Islama a cikin Uganda

[gyara sashe | gyara masomin]

Nuhu Mbogo Kyabasinga, wanda aka fi sani da Mbogo, wani muhimmin mutum ne a tarihin Islama a Uganda . An haifi Mbogo ne a cikin wani fitaccen dangin sarauta na Buganda a cikin 1835 kuma an san shi da sha'awarsa ga Islama tun yana ƙarami. Ya tuba zuwa addinin Islama kuma ya zama memba mai aiki a cikin al'ummar musulmi a Uganda. Mbogo ya yi tafiya zuwa gabar tekun Gabashin Afirka a cikin shekarun 1860, inda ya yi karatun tauhidin Islama da Larabci.  [ana buƙatar hujja]Ya koma Uganda kuma ya zama malami mai daraja da mai wa'azi a cikin al'ummar musulmi. Kokarin Mbogo ya kasance mai mahimmanci ga kafa kungiyar Musulmi ta Uganda (UMA) a cikin 1900, kungiyar farko ta Musulmai a Uganda. Ya yi aiki a matsayin shugaban farko na UMA.[3] A duk rayuwarsa, Mbogo ya himmatu ga inganta Islama tsakanin 'yan uwansa na Uganda kuma ya taka muhimmiyar rawa a ci gaba da ci gaban addini a kasar. An dauke shi a matsayin daya daga cikin manyan mutane a tarihin Islama a Uganda.[4]

Mbogo a gudun hijira

[gyara sashe | gyara masomin]

A ƙarshen shekarun 1880, Nuhu Mbogo Kyabasinga ya shiga cikin gwagwarmayar iko tsakanin Masarautar Buganda da masarautar makwabta ta Bunyoro-Kitara . An zargi Mbogo da yin aiki tare da Bunyoro-Kitara kuma daga baya dan uwansa (Sarki) Kabaka Mwanga II, Sarkin Buganda ya tuhume shi da cin amana. A shekara ta 1888, an tura Mbogo gudun hijira zuwa tsibirin Bukasa tsibirin da ke kan Tafkin Victoria, inda ya kasance kusan shekaru goma. Duk da gudun hijira, Mbogo ya ci gaba da inganta Islama da kuma kula da alakarsa da duniyar musulmi.[5][6]

An ɗaga gudun hijira ta Mbogo a shekara ta 1897, biyo bayan canji a yanayin siyasa. Ya koma Buganda kuma ya ci gaba da matsayinsa na jagora a cikin al'ummar musulmi. Ana ganin gudun hijira da dawowar Mbogo a matsayin muhimman bangarorin gadonsa kuma sun ba da gudummawa ga sunansa a matsayin jagora mai ƙarfin zuciya da ƙuduri.

A duk rayuwarsa, Mbogo ya kasance mai sadaukarwa don inganta Islama da tallafawa bukatun 'yan uwansa Musulmai. Duk da wahalar da ya fuskanta a lokacin gudun hijira, sadaukarwar Mbogo ga bangaskiyarsa da juriyarsa a fuskar wahala ya sanya shi mutum mai daraja a tarihin Islama a Uganda.[7][8]

Yake-yake na addini a Uganda

[gyara sashe | gyara masomin]

Nuhu Mbogo Kyabasinga ya shiga cikin rikice-rikicen addini da yake-yake da yawa a Uganda, musamman wadanda ke tsakanin Islama da Kiristanci. Ya taka muhimmiyar rawa a cikin juriya ta Musulmi game da yunkurin Kabaka Mwanga II na murkushe Islama a Masarautar Buganda a karshen karni na 19. An zargi Mbogo da yin aiki tare da masarautar makwabta ta Bunyoro-Kitara kuma an tura shi gudun hijira a 1888, amma ya koma Buganda a 1897. A farkon karni na 20, Mbogo ya soke da'awarsa ga kursiyin don zama jagora ga Musulmai a karkashin gwamnatin Burtaniya ta Protectorate of Uganda . Ta hanyar aiki kai tsaye tare da masu mulkin mallaka na Burtaniya da yawancin Krista na Uganda, an san Mbogo a matsayin babban iko a kan mulkin Islama a Uganda.[9][10]

Nuhu Mbogo Kyabasinga, fitaccen jagora a cikin al'ummar musulmi a Uganda, ya mutu a ranar 26 ga Satumba 1921, yana da shekaru 86. Mutane da yawa sun halarci jana'izarsa, ciki har da dangin sarauta na Buganda, wakilan al'ummar musulmi, da kuma 'yan siyasa na gida da na kasa. An ci gaba da yin bikin gadon Mbogo bayan mutuwarsa, yayin da ake tunawa da shi a matsayin mai fafutukar adalci da haƙƙin ɗan adam. An binne shi bisa ga al'adun Islama a makabartar Musulmi a Kampala. A yau, an san Mbogo a matsayin daya daga cikin manyan mutane a tarihin Islama a Uganda.[11][12]

Masallacin Mbogo

[gyara sashe | gyara masomin]

Musulmai na Uganda daga Kawempe, yankin da aka binne Mbogo a cikin kabarin sarauta, sun gina daya daga cikin manyan masallatai a kasar a matsayin abin tunawa ga Nuhu Mbogo. Masallacin ana kiransa Masallacin Mbogo . [13]

  1. "Browse In Prince, 1801–1860: The Antebellum Era and Slave Economy". Oxford African American Studies Center (in Turanci). Retrieved 2023-03-28.
  2. "Did you know what relationship Nuhu Mbogo had with Mutesa I?". New Vision (in Turanci). Retrieved 2023-03-28.
  3. "BBNAC". www.bbnac.org. Retrieved 2023-03-28.
  4. "Development of a forward-looking Muslim community in Uganda". Monitor (in Turanci). 2023-02-18. Retrieved 2023-03-28.
  5. "Omulangira Nuhu Mbogo – NBS Television" (in Turanci). Archived from the original on 2023-03-28. Retrieved 2023-03-28.
  6. "UJI ( Uganda Jamatel Islam) – UGANDA JAMATEL ISLAM KAMPALA" (in Turanci). Retrieved 2023-03-28.
  7. "Agataliikonfuufu: Amadda ga Nuhu Mbogo, Abasiraamu bagajjukidde". Bukedde (in Turanci). Retrieved 2023-03-28.
  8. "Olunaku lw'amadda ga Nuhu Mbogo lufuuke lwa gandaalo. | Dembe FM 90.4" (in Turanci). 2018-07-07. Retrieved 2023-03-28.
  9. Kasozi, Abdu B. (1986). "The spread of Islam in Uganda" (in Turanci). Cite journal requires |journal= (help)
  10. "Kabaka Mutebi's elder brother converts to Islam – Kampala Sun" (in Turanci). Archived from the original on 2023-03-28. Retrieved 2023-03-28.
  11. Kaaya, Sadab Kitatta (24 June 2014). "Muslims remember Prince Nuhu Mbogo". The Observer - Uganda (in Turanci). Archived from the original on 2023-03-28. Retrieved 2023-03-28.
  12. "Muslims celebrate 123rd anniversary of Nuhu Mbogo grand return". NTV Uganda (in Turanci). 2021-05-29. Retrieved 2023-03-28.[permanent dead link]
  13. "NewVision".