Jump to content

Apihai Te Kawau

Daga Wikipedia, Insakulofidiya ta kyauta.
Apihai Te Kawau
Rayuwa
ƙasa Sabuwar Zelandiya
Mutuwa 1869
Sana'a
Fayil:Āpihai Te Kawau.jpg
Hoton rubutu na Apihai Te Kawau na Joseph Jenner Merrett, 1842
Fayil:Āpihai Te Kawau and Rēweti Tamahiki.jpg
Hoton da aka yi da hannu na Apihai Te Kawau (yana zaune) da dan uwansa Rēweti Tamahiki a Ōrākei, na George French Angas, 1847

Apihai Te Kawau (ya mutu Nuwamban shekarar 1869) ya kasance Babban shugaban Ngāti Whātua Māori iwi (ƙabilar) na Auckland (Tāmaki Makaurau), New Zealand a karni na 19.

Mahaifin Te Kawau shi ne Tarahawaiki kuma kakansa shi ne Tūperiri, babban shugaban Te Taoū hapū (ƙabilar) na Ngāti Whātua wanda ya mamaye Tāmaki isthmus a cikin shekarun 1740, ya ci Wai-o-Hua . Mahaifiyar Te Kawau ita ce Mokorua, wacce ta fito ne daga Wai-o-Hua . An haifi Te Kawau a Ihumātao, kusa da Tashar jiragen ruwa ta Manukau . [1]

An yi tunanin Te Kawau ya yi yaƙi da Ngāpuhi iwi a nasarar Ngāti Whātua na Yaƙin Moremonui a cikin shekarar 1807 ko 1808. Daga nan sai ya taimaka wajen jagorantar tafiyar yaki ta mil 1,000 ta Ngāti Whātua da Ngāti Maniapoto da aka sani da Te Āmiowhenua (kewaye da ƙasar) daga shekarar 1821 zuwa 1822. Bayan babban cin nasara ga Ngāpuhi a Te Ika-a-ranga-nui a 1825, Te Kawau da mutanensa sun bar Tāmaki isthmus (wurin Auckland na gaba) na shekaru da yawa.[2]

A ranar 20 ga Maris ɗin shekarar 1840 a yankin Manukau Harbour inda Ngāti Whātua ya yi noma, Te Kawau ya sanya hannu kan Te Tiriti ko Waitangi (fassarar te reo Māori na Yarjejeniyar Waitangi). [2] Ngāti Whātua ya nemi kariya ta Burtaniya daga Ngāpuhi da kuma dangantaka da Crown da Coci. Ba da daɗewa ba bayan sanya hannu kan Yarjejeniyar, Te Kawau ya yi tukuya (kyautar dabarun) na kadada 3,500 (1,400) na ƙasa a Tashar jiragen ruwa ta Waitematā don sabon babban birnin Auckland.[3][4][5][6][7]

Te Kawau yana da alaƙa da Church Mission Society (CMS) tun lokacin da ya sadu da Samuel Marsden a shekarar 1820, kuma maza biyu sun zama abokai. A cikin shekarun 1840, wani lokaci bayan ya zama Kirista, Bishop George Selwyn ya yi masa baftisma a ɗakin sujada kusa da Ōrākei Pā kuma an ba shi sunan baftisma na Āpihai, Māori ga jarumin Littafi Mai-Tsarki Abishai .

A cikin shekarun 1850 Te Kawau ya kasance mai tantancewa da ke da hannu tare da warware rikice-rikice tsakanin Māori a Auckland. An san shi a matsayin mutum mai zaman lafiya, ya yi magana a bainar jama'a game da sayar da ƙasa, amma bai iya dakatar da korar Gwamna George Grey da kwace shi ba. A shekara ta 1868 ya sami taken zuwa kadada 700 na karshe na ƙasar Ngāti Whātua a Ōrākei don iwi..[8][9]

Te Kawau kawun Paora Tūhaere ne, wanda ya gaji shi a matsayin shugaban Ngāti Whātua .

A cikin shekarar 2018 Ngāti Whātua Ōrākei da tashar jiragen ruwa na Auckland sun kirkiro abin tunawa ga Te Kawau don kyautar ƙasar da ya bayar ga Gwamna Hobson da kuma tunawa da gudummawarsa ga Auckland, yayin da suke nuna wurin da aka kafa birnin a ranar 18 ga Satumban shekarar 1840 . [10][11]

  1. Empty citation (help)
  2. 2.0 2.1 "Āpihai Te Kawau". Research and Publishing Group of the New Zealand Ministry for Culture and Heritage. Retrieved 3 August 2019. Cite error: Invalid <ref> tag; name "Biography" defined multiple times with different content
  3. "Apihai Te Kawau". Ngāti Whātua-o-Ōrākei. Archived from the original on 11 August 2019. Retrieved 11 August 2019.
  4. "Cultural Values Assessment in Support of the Notices of Requirement for the Proposed City Rail Link Project" (PDF). Auckland Transport. pp. 14–16. Archived (PDF) from the original on 11 December 2019. Retrieved 3 May 2021.
  5. "Tāmaki Herenga Waka: Stories of Auckland". Flickr. Auckland Museum. 18 April 2021. Retrieved 3 May 2021.
  6. Ngāti Whātua Ōrākei Trust (2 June 2021). "Statement of evidence of Ngarimu Alan Huiroa Blair on behalf of the plaintiff" (PDF). ngatiwhatuaorakei.com. Archived (PDF) from the original on 2 August 2021. Retrieved 2 August 2021.
  7. "Ngāti Whātua Ōrākei Deed of Settlement" (PDF). govt.nz. 5 November 2011. Archived (PDF) from the original on 12 February 2020. Retrieved 2 August 2021.
  8. "Ngāti Whātua and the Treaty of Waitangi". Te Ara, The Encyclopedia of New Zealand. Retrieved 3 August 2019.
  9. "New Zealand: its Advantages and Prospects as a British Colony Page 36". T. & W. BOONE. Retrieved 3 August 2019.
  10. "Tribute to Te Kawau unveiled by Ngāti Whātua Ōrākei". Te Ao: Māori News. Retrieved 3 August 2019.
  11. "New memorial marks founding of Auckland". Radio New Zealand (RNZ). Retrieved 3 August 2019.