Chilga

Daga Wikipedia, Insakulofidiya ta kyauta.
Chilga

Wuri
Map
 12°45′N 36°40′E / 12.75°N 36.67°E / 12.75; 36.67
Ƴantacciyar ƙasaHabasha
Region of Ethiopia (en) FassaraAmhara Region (en) Fassara
Zone of Ethiopia (en) FassaraSemien Gondar Zone (en) Fassara

Babban birni Ayikel (en) Fassara
Labarin ƙasa
Yawan fili 3,071.65 km²

Chilga ( Amharic : ጭlga č̣ilgā ) kuma Chelga, Ch'ilga ɗaya ce daga cikin gundumomi a yankin Amhara na Habasha . Ana kiranta ne bayan babban garin Chilga (wanda kuma aka sani da Ayikel ), muhimmin wurin tsayawa kan hanyar cinikin Gonder- Sudan mai tarihi. Wani bangare na shiyyar Gonder ta maekelawi, Chilga tana iyaka da kudu da Takusa, daga yamma kuma ta yi iyaka da Metemma, daga arewa kuma ta yi iyaka da Tach Armachiho, daga arewa maso gabas kuma ta yi iyaka da Lay Armachiho, daga gabas kuma ta yi iyaka da Dembiya . Sauran garuruwan Chilga sun hada da Seraba da Wohni .

Dubawa[gyara sashe | gyara masomin]

Tsakanin wannan yanki yana tsakanin mita 1000 zuwa 1500 sama da matakin teku. Koguna sun hada da Atbarah . Binciken da aka yi a wannan yanki ya nuna cewa kashi 21.7% na noma ne ko kuma ana nomawa, kashi 1.9% na kiwo ne, kashi 22.3% na gandun daji ko na shrub, sauran kashi 54.1% kuma ana la’akari da su a matsayin gurbace ko wani abu. Wannan binciken ya ƙunshi ƙarin yanki fiye da samfurin ƙididdiga da Hukumar Kididdiga ta Tsakiya (CSA) ta yi a 2001.

Wani sanannen alamar ƙasa a wannan yanki shine wurin binciken kayan tarihi a Chilga Kernet, wanda aka bincika a cikin 2002 a matsayin wani ɓangare na Aikin Binciken Basin Blue Nile. An ba da rahoton cewa saman wurin ya cika da gatari dubu da dama da sauran na'urorin basalt masu tsananin zafi. Wani bincike na farko ya sa masu binciken suka yi hasashen cewa yawancin tsaunin yana ƙarƙashin wani yanki na kayan tarihi na Acheulean mai girman hekta 2. [1] An bayyana shirin a shekarar 2008, wanda zai kashe Naira miliyan uku wajen gina sabbin cibiyoyin kiwon lafiya, inda a lokacin akwai wuraren kiwon lafiya 45 da kuma cibiyoyin lafiya biyu a Chilga, wanda ya samar da kiwon lafiya kashi 88% na gundumar.

UAlkaluma[gyara sashe | gyara masomin]

Bisa kidayar jama'a a shekarar 2007 da hukumar kididdiga ta kasar Habasha (CSA) ta gudanar, wannan gundumar tana da jimillar jama'a 221,462, wanda ya karu da kashi 33.34 bisa dari bisa kidayar shekarar 1994, wadanda 112,054 maza ne, mata 109,408; 20,745 ko 9.37% mazauna birni ne. Tana da fadin murabba'in kilomita 3,071.65, Chilga tana da yawan jama'a 72.10, wanda ya zarce matsakaicin yankin na mutane 63.76 a kowace murabba'in kilomita. An ƙidaya gidaje 47,336 a wannan gundumar, wanda ya haifar da matsakaicin mutum 4.68 ga gida ɗaya, da gidaje 45,352. Yawancin mazaunan sun yi addinin Kiristanci na Orthodox na Habasha, tare da 96.7% sun ba da rahoton cewa a matsayin addininsu, yayin da 3.1% na yawan jama'a suka ce su musulmi ne . Ko da yake al'ummar Amhara su ne suka fi rinjaye a wannan gundumar, Qemant, daya daga cikin kabilar Agaw, wasu tsiraru ne masu muhimmanci da ke kewaye da garin Aykel. Ko da yake shugaban firist na Chilga Qement shi ne shugaban ruhaniya na Qement a kudu da Kogin Gwang, babban limamin cocin, wanda ke zaune a Tekle Dingay, ya fi girma. Saboda haka, babban limamin Chilga a wasu lokatai yana tafiya Tekle Dingay don halartar bukukuwan biki, yayin da babban limamin garin ba ya dawo da ziyarar. [2]

Ƙididdigar ƙasa ta 1994 ta ba da rahoton jimillar yawan jama'a na wannan yanki na 166,086 a cikin gidaje 29,955, waɗanda 84,798 maza ne da mata 81,288; 9,618 ko kuma 5.79% na mutanenta mazauna birni ne a lokacin. Manyan kabilu biyu da aka ruwaito a Chilga sune Amhara (68.65%), da Qemant (30.77%); duk sauran kabilun sun kasance kashi 0.51% na yawan jama'a. An yi amfani da Amharic a matsayin yaren farko da kashi 99%, kuma Qemant da kashi 0.83%; sauran kashi 0.17% sun yi magana duk sauran yarukan farko da aka ruwaito. Yawancin mazaunan sun yi addinin Kiristanci na Orthodox na Habasha, tare da 96.21% sun rungumi wannan bangaskiya, yayin da 3.7% na yawan jama'a suka ce su musulmi ne .

Tattalin Arziki[gyara sashe | gyara masomin]

Tattalin arzikin Chilga yafi noma ne. A cewar Atlas of the Ethiopian Rural Economy da CSA ta buga, babu kungiyoyin aikin gona a wannan gundumar. An ba da rahoton kiyasin yawan titin duk yanayin yanayi tsakanin kilomita 10.1 zuwa 20 a cikin murabba'in kilomita 1000. Laka mai ɗauke da kwal a kusa da Chilga, arewa maso yammacin tafkin Tana da 35 km daga Gondar, an bincika a 1937, 1952, da 1960. [2]

Misalin kididdigar da CSA ta yi a shekarar 2001 ta yi hira da manoma 33,624 a wannan gundumar, wadanda ke rike da matsakaicin kadada 0.61 na fili. Binciken da aka yi a baya ya gano cewa a cikin kasar da ake nomawa a Chilga, kashi 64.53% ana shuka su ne a cikin hatsi irin su tef, masara da gero yatsa, kashi 2.81 cikin 100 na hatsi kamar waken doki, 8.3% a cikin mai kamar a cikin amfanin gona na shekara-shekara kamar kofi . 0.62% a cikin amfanin gona na tushen, 0.45% a cikin kayan lambu, da 12.57% duk sauran amfanin gona. Kayan amfanin gona na dindindin sun haɗa da hekta 47.13 da aka shuka a cikin kofi, 337.01 a cikin gesho ko hops, da 8.02 a cikin itatuwan 'ya'yan itace. Kashi 88.76% na manoma suna kiwon amfanin gona da kiwo, yayin da kashi 8.57% kawai suke noma, kashi 2.68% na kiwo ne kawai.

Bayanan kula[gyara sashe | gyara masomin]

  1. Lawrence Todd, Michelle Glantz, John Kappelman, "Chilga Kernet: An Acheulean landscape on Ethiopia's western plateau", Antiquity, 76 (2002), pp. 611-2
  2. 2.0 2.1 "Local History of Ethiopia" The Nordic Africa Institute website (accessed 22 April 2022)