Cutar hanta A

Daga Wikipedia, Insakulofidiya ta kyauta.
Cutar hanta A
Description (en) Fassara
Iri viral infectious disease (en) Fassara, viral hepatitis (en) Fassara, waterborne disease (en) Fassara
cuta
Specialty (en) Fassara infectious diseases (en) Fassara
Sanadi Hepatitis A virus (en) Fassara
Symptoms and signs (en) Fassara Ciwon hanta, nausea (en) Fassara, amai, zazzaɓi, malaise (en) Fassara, Shawara
anorexia (en) Fassara
Disease transmission process (en) Fassara fecal–oral route (en) Fassara
Physical examination (en) Fassara ELISEA (en) Fassara
polymerase chain reaction (en) Fassara
Identifier (en) Fassara
ICD-10 B15
ICD-9 070.0 da 070.1
DiseasesDB 5757
MedlinePlus 000278
eMedicine 000278
MeSH D006506
Disease Ontology ID DOID:12549
Cutar hanta A
Cutar hanta AMatsalar canjawar launin fata wadda cutar hanta ke jawowa A
Cutar hanta AMatsalar canjawar launin fata wadda cutar hanta ke jawowa A
Matsalar canjawar launin fata wadda cutar hanta ke jawowa A
Rabe-rabe da ma'adanai da waje
ICD/CIM-10B15 B15
ICD/CIM-9070.0, 070.1 070.0, 070.1
DiseasesDB5757
MedlinePlus000278
cutar huhu
matashi ya na fama da ciwon hanta

Cutar hanta (wadda a da aka fi sani da cutar hanta mai yaɗuwa) wata matsananciyar cuta mai yaɗuwa da ke shafar hanta wadda ƙwayar cutar hepatitis A ke haifarwa (HAV).[1] Yawancin matsalolinta na da ƙarancin bayyana musamman ga ƙananan yara.[2] Lokacin tsakanin kamuwa da kuma bayyana, ga waɗanda suka kamu, na tsakanin mako biyu da mako shida.[3] Idan akwai alamu, yawan cin su kan ɗauki tsawon mako takwas kuma za su iya haɗawa da tashin zuciya, amai, gudawa, fata ta koma launin ɗorawa, zazzaɓi, da ciwon ciki.[2] Kimanin kaso 10–15% na jama'a na haɗuwa da maimaituwar bayyanar alamu a cikin tsawon watanni shida bayan kamuwar farko.[2] Matsanancin hali na gazawar hanta kan afku musamman ga tsofaffi.[2]

Yawan cin wannan cuta na yaɗuwa ta hanayar cin abinci ko abin sha wanda ya gurɓata da bayan garin da ya harbu.[2] Tafasashshen Kifi wanda bai dahu sosai ba shi ne tushen da aka fi sani.[4] Kuma za'a iya yaɗata ta hanyar cuɗanya ta kusa-da-kusa da mutumin da ya kamu.[2] A yayin da alamomin cutar wasu lokuta ba sa bayyana ga yara ƙanana, za su iya harbar wasu.[2] Bayan kamuwa sau guda, mutum ya sami kariya iya tsawon rayuwarsa.[5] Yin magani na bukatar gwajin jini saboda alamomin cutar sun yi kama da sauran wasu cutuka.[2] Tana daga cikin ƙwayoyin hepatitis: A, B, C, D, and E.

Allurar hepatitis A ta fi inganci wajen kariya.[2][6] Wasu ƙasashe na bayar da shawarar yinta ga ƙananan yara da kuma waɗanda suka fi shiga cikin haɗarin kamuwa da ita waɗanda ba'a yi masu riga-kafi ba a baya.[2][7] Ta na da matuƙar amfani ga rayuwa.[2] Wasu hanyoyin kariya sun haɗa da wanke hannu da kuma dafa abinci sosai.[2] Babu takamaiman jiyya, tare da sauran domin maganin tashin zuciya ko gudawa da aka bayar da shawara domin sha dangane da bukata.[2] Ana iya maganin kamuwa gaba ɗaya kuma ba tare da ci gaban cutar hanta ba.[2] Jiyyar matsananciyar cutar zuciya, idan ta afku, sai dai ta hanayar dashen zuciya.[2]

Taron wayar da kai akan magance cutar hanta
ranar yaki da cutar hanta ta duniya

A duniya gaba ɗaya kimanin mutane miliyan 1.5 cutar ke kamawa a kowace shekara[2][8] Ta fi samuwa a ɓangarorin duniya marasa tsafta da kuma rashin ruwan sha mai tsafta.[7] A ƙasashe masu tasowa kimanin kaso 90% na yara ne su ka kamu daga shekara 10 kuma saboda haka su kan sami kariya lokacin da suka girma.[7] A kan sami ɓarkewarta wasu lokuta a ƙasashe masu tasowa inda yara ba su da kariya lokacin da su ke tasowa kuma babu isasshen riga-kafi.[7] A shekara ta 2010, mummunar cutar hanta ta yi sanadin mutuwar mutane 102,000.[9] Ranar Cutar Hanta ta Duniya a kowace shekara a ranar 28 ga watan Yuli na zama ranar cutar hanta domin wayar da kan jama'a dangane da mummunar cutar ta hanta.[7]

Manazarta[gyara sashe | gyara masomin]

  1. Ryan KJ, Ray CG (editors) (2004). Sherris Medical Microbiology (4th ed.). McGraw Hill. pp. 541–4. ISBN 0-8385-8529-9.CS1 maint: extra text: authors list (link)
  2. 2.00 2.01 2.02 2.03 2.04 2.05 2.06 2.07 2.08 2.09 2.10 2.11 2.12 2.13 2.14 2.15 Matheny, SC; Kingery, JE (1 December 2012). "Hepatitis A." Am Fam Physician. 86 (11): 1027–34, quiz 1010–2. PMID 23198670.
  3. Connor BA (2005). "Hepatitis A vaccine in the last-minute traveler". Am. J. Med. 118 (Suppl 10A): 58S–62S. doi:10.1016/j.amjmed.2005.07.018. PMID 16271543.
  4. Bellou, M.; Kokkinos, P.; Vantarakis, A. (March 2013). "Shellfish-borne viral outbreaks: a systematic review". Food Environ Virol. 5 (1): 13–23. doi:10.1007/s12560-012-9097-6. PMID 23412719.
  5. The Encyclopedia of Hepatitis and Other Liver Diseases. Infobase. 2006. p. 105. ISBN 9780816069903.
  6. Irving, GJ.; Holden, J.; Yang, R.; Pope, D. (2012). "Hepatitis A immunisation in persons not previously exposed to hepatitis A.". Cochrane Database Syst Rev. 7: CD009051. doi:10.1002/14651858.CD009051.pub2. PMID 22786522.
  7. 7.0 7.1 7.2 7.3 7.4 "Hepatitis A Fact sheet N°328". World Health Organization. July 2013. Retrieved 20 February 2014.
  8. Wasley, A; Fiore, A; Bell, BP (2006). "Hepatitis A in the era of vaccination". Epidemiol Rev. 28: 101–11. doi:10.1093/epirev/mxj012. PMID 16775039.
  9. Lozano, R (Dec 15, 2012). "Global and regional mortality from 235 causes of death for 20 age groups in 1990 and 2010: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2010". Lancet. 380 (9859): 2095–128. doi:10.1016/S0140-6736(12)61728-0. PMID 23245604.