Masarautar Tooro

Daga Wikipedia, Insakulofidiya ta kyauta.
Masarautar Tooro

Wuri
Yawan mutane
Harshen gwamnati Yaren Tooro
Bayanan tarihi
Ƙirƙira 1830
Rushewa 1967
Ta biyo baya Q101067847 Fassara
Tsarin Siyasa
Tsarin gwamnati constitutional monarchy (en) Fassara
Ikonomi
Kuɗi Shilling na Uganda
Bayanan Tuntuɓa
Kasancewa a yanki na lokaci
Fadar Tooro
Asalin Masarautar Tooro (ja) da gundumominta. Tafkin Victoria da sauran jikunan ruwa suna shaded blue.

Tooro masarautar Bantu ce da ke tsakanin iyakokin Uganda. [1] Omukama na Toro na yanzu shine Sarki Oyo Nyimba Kabamba Iguru Rukidi IV. Sarki Oyo Nyimba Kabamba Iguru Rukidi IV ya hau gadon sarautar masarautar Tooro a shekarar 1995 yana dan shekara uku kacal, bayan rasuwar mahaifinsa Omukama Patrick David Matthew Kaboyo Rwamuhokya Olimi III a ranar 26 ga watan Agustan shekarar 1995, yana da shekaru 50 a duniya. [1] [2]

Mutanen da suka fito daga masarautar su ne Batooro, kuma ana kiran yarensu Rutooro, Bakonzo, Babwisi/Bamba. [3] Batoro da Banyoro suna magana da harsunan da ke da alaƙa, Rutoro da Runyoro, kuma suna da wasu halaye iri ɗaya iri ɗaya. [3] Batoro yana zaune ne a iyakar Uganda ta yamma, kudu da tafkin Albert. [1]

Tarihi[gyara sashe | gyara masomin]

Masarautar Tooro ta samo asali ne daga wani yanki na Bunyoro wani lokaci kafin karni na sha tara.[4] An kafa ta ne a shekara ta 1830 lokacin da Omukama Kaboyo Olimi I, babban dan Omukama na Bunyoro Nyamutukura Kyebambe III na Bunyoro, ya balle ya kafa masarauta mai cin gashin kansa. [3] An shiga cikin Bunyoro-Kitara a cikin shekarar 1876, ta sake tabbatar da 'yancin kai a shekarar 1891.

Kamar yadda yake a Buganda, Bunyoro, da Busoga, an soke sarautar Tooro a cikin shekarar 1967 ta Gwamnatin Uganda, amma an sake dawo da ita a cikin shekarar 1993.

Tasirin al'adu[gyara sashe | gyara masomin]

Mai zanen Australiya Friedensreich Hundertwasser (1928 – 2000) ya shafe wani lokaci a can a cikin shekarar 1960s inda ya zana ayyuka da yawa kuma ya ba su sunan sarauta.[5] [6] Mutanen Batooro suna da ƙaƙƙarfan al'ada amma kamanceceniya da Banyoro. Suna da tsarin suna mai ƙarfi na al'adu (PET NAME) wanda aka sani da Empaako. [7] [8] Tare da tsarin suna Empaako, ana ba yara ɗaya daga cikin sunaye goma sha biyu da aka raba a cikin al'ummomin ban da sunayensu da na dangi. [8] [9] Yin magana da wani ta hanyar Empaako ko ita tabbataccen alaƙar al'adu ce. Ana iya amfani da ita azaman hanyar gaisuwa ko bayyana ƙauna, girmamawa, girmamawa ko ƙauna. [8] [7] Amfani da Empaako na iya rage tashin hankali ko fushi da aika sako mai ƙarfi game da zamantakewa da haɗin kai, zaman lafiya da sulhu. [8] [10] Sunayen Empaako sune: AMOOTI, ABOOKI, AKIIKI, ATEENYI, ADYEERI, ATWOOKI, ABWOOLI, ARAALI, ACAALI, BBALA da OKAALI. [8] [10] [9]

Abakama of Tooro[gyara sashe | gyara masomin]

Ga jerin Abakama na Tooro tun 1800:[ana buƙatar hujja]

  1. Olimi 1: 1822-1865
  2. Ruhaga na Toro: 1865-1866
  3. Nyaika Kyebambe I: 1866–1871 da 1871–1872
  4. Rukidu 1: 1871
  5. Olimi II: 1872-1875
  6. Rukidi II: 1875-1875
  7. Rububi Kyebambe II: 1875 da 1877-1879
  8. Kakende Nyamuyonjo: 1875–1876 da 1879–1880
  9. Shekara: 1876-1877
    1. Interregnum, ya koma Bunyoro: 1880-1891
  10. Kyebambe III: 1891-1928
  11. Rukidi III: 1929-1965
  12. Olimi III: 1965-1967 da 1993-1995
    1. a riya: 1967-1993 (An soke sarauta)
  13. Rukidi IV: 1995 (sake dawo da sarauta)

Manazarta[gyara sashe | gyara masomin]

  1. 1.0 1.1 1.2 Cite error: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named :0
  2. "The Kingdom of Toro" . www.torokingdom.org . Retrieved 2020-05-30.Empty citation (help)
  3. 3.0 3.1 3.2 Turyahikayo, B. (1976). "Review of A DYNASTIC HISTORY "THE KINGDOM OF TORO IN UGANDA" ". Transafrican Journal of History. 5 (2): 194–200. ISSN 0251-0391 . JSTOR 24520247 .Empty citation (help) Cite error: Invalid <ref> tag; name ":1" defined multiple times with different content
  4. "Uganda Batoro - Flags, Maps, Economy, History, Climate, Natural Resources, Current Issues, International Agreements, Population, Social Statistics, Political System" . photius.com . Retrieved 2020-05-30.
  5. "Hundertwasser - ONE TORO IN THE KINGDOM OF THE MOUNTAINS OF THE MOON" .
  6. "Kingdom of the Toro von Friedensreich Hundertwasser auf artnet" . Archived from the original on 2020-07-31.
  7. 7.0 7.1 "UNESCO - Empaako tradition of the Batooro, Banyoro, Batuku, Batagwenda and Banyabindi of western Uganda" . ich.unesco.org . Retrieved 2020-05-30.Empty citation (help)
  8. 8.0 8.1 8.2 8.3 8.4 "Empaako Ceremony, Origin and meaning. | The Ugandan - Discover the Pearl of Africa" . Retrieved 2020-05-30.Empty citation (help)
  9. 9.0 9.1 "Home" . Cross-Cultural Foundation of Uganda. Retrieved 2020-05-30.Empty citation (help)
  10. 10.0 10.1 BigEyeUg3 (2015-11-02). "PET NAMES (EMPAAKO) and Their Meaning" . BigEye.UG . Retrieved 2020-05-30.Empty citation (help)