Aba Andam

Daga Wikipedia, Insakulofidiya ta kyauta.
Aba Andam
Rayuwa
Haihuwa Ajumako, 1948 (75/76 shekaru)
ƙasa Ghana
Ƴan uwa
Abokiyar zama Kwesi Akwansah Andam
Karatu
Makaranta University of Cape Coast
Durham University (en) Fassara
University of Birmingham (en) Fassara
Mfantsiman Girls Senior High School (en) Fassara
Harsuna Turanci
Sana'a
Sana'a physicist (en) Fassara
Employers Kwame Nkrumah University of Science and Technology
Kyaututtuka
Mamba Institute of Physics (en) Fassara

Farfesa Aba A. Bentil Andam,(an haife ta 1948) ƙwararriyar masanin ilmin kimiyyar ƙwayar cuta ce ta ƙasar Ghana wacce ta kasance Shugaban Kwalejin Fasaha da Kimiyya ta Ghana daga 2017–2019. Ita ce mace ta farko 'yar kasar Ghana mai ilimin kimiyar lissafi.[1]

Rayuwar farko da ilimi[gyara sashe | gyara masomin]

An haifi Aba A. Bentil Andam a Ghana a 1948 a Ajumako Kokoben. Ta kammala digirin ta na farko a Jami'ar Cape Coast da ke Ghana (1969-1973),[2] inda ta yi digirin digirgir a fannin kimiyyar lissafi da karancin lissafi. Ta nemi ƙarin ilimi a Biritaniya inda ta sami digiri na biyu daga Jami'ar Birmingham (1976-1977)[2] da Ph.D daga Jami'ar Durham (1978-1981).[2] A Jami'ar Cape Coast da Jami'ar Durham, ita kaɗai ce mace mai ilimin lissafi a sashen yayin zaman ta.[3]

Aiki[gyara sashe | gyara masomin]

A shekara ta 1986 ta zama ƙwararriyar masanin kimiyyar lissafi kuma cikakken memba na Cibiyar kimiyyar lissafi.[2] Baya ga digirin digirgir na kimiyya, ta iya Faransanci sosai, kuma tana da ƙwarewar yaren Faransanci da dama, ciki har da Diplome de Langue d'Alliance Francaise de Paris; Takardar Kwarewar Faransanci ta Cibiyar Harsunan Ghana; da Takaddar Fassara, Alliance Francaise de Paris.[2]

A cikin 1986 da 1987 ta yi karatun mesons masu ban sha'awa a tashar bincike ta Jamus DESY (Deutsches Elektronen-Synchrotron). Daga baya, binciken nata ya mayar da hankali kan radon kuma yayi nazarin matakan fallasa ɗan adam na iskar gas a Ghana.[3][4] Andam tana da sha'awar ƙayyade yawan radiation daga 'yan Ghana radon da aka fallasa, da kuma yadda za ta iya rage fallasar radon. Tana kuma sha’awar matakan kariya na tushen radiation, kamar; aiki ma'aunin aminci don binciken X-ray.[3]

Tun daga shekarar 1987, ta shiga cikin Cibiyar Kimiyya ta Ghana don 'Yan mata, inda ɗalibai mata da masana kimiyya suka hadu. Daga nan masana kimiyya suka zama abin koyi ga ɗalibai.[3][4] Waɗannan asibitocin sun haifar da haɓaka aiki a cikin ɗaliban da suka shiga, kuma adadin riƙewa daga firamare zuwa jami'a ya ƙaru sosai.[5] Andam tana da sha’awar raba soyayya da ilimin kimiyya tare da yanmata mata da kuma karfafawa su gwiwa don shiga kimiyya.[3]

Andam ta kasance farfesa a Jami'ar Kimiyya da Fasaha ta Kwame Nkrumah tun daga 1981. Ta shugabanci sashen kimiyyar lissafi tun daga tsakiyar shekarun 2000,[3] kuma daga 2005 ta zama WILKADO Shugaban Kimiyya da Fasaha. Tana gudanar da bincike a cikin ilimin kimiyyar nukiliya da aka yi amfani da shi a dakin bincike na nukiliya na Kumasi. Ta kuma kasance malami na ɗan lokaci a Jami'ar Cape Coast.[3] Ta yi aiki a matsayin shugabar UNESCO ta Mata a Kimiyya da Fasaha a yankin Afirka ta Yammacin Afirka tsakanin 1996 zuwa 2002.[3]

Daraja da karramawa[gyara sashe | gyara masomin]

Ta kasance abokiyar ƙungiyoyin kimiyya daban -daban wato; Gidauniyar Innovation ta Duniya (daga 2002), Cibiyar Kimiyya da Fasaha ta Ghana (daga 2003), da Cibiyar Kimiyyar Jiki (daga 2004). Ita ce Shugabar Cibiyar Kimiyya da Fasaha ta Ghana (2017-2019), mace ta biyu da ta rike wannan matsayi.[6][7]

Rayuwar mutum[gyara sashe | gyara masomin]

Ta auri Farfesa Kwesi Akwansah Andam wanda injiniyan farar hula ne, masanin ilimi kuma tsohon Mataimakin Shugaban Jami'ar.[8] Suna da yara hudu.[9]

Manazarta[gyara sashe | gyara masomin]

  1. myadmin (2016-03-12). "Ghana's first female physicist calls for gender parity in science". Ghana Business News (in Turanci). Retrieved 2019-09-12.
  2. 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 User, Super. "Professor Aba Bentil Andam, PhD". gnra.org.gh. Archived from the original on 2018-07-26. Retrieved 2018-07-26.
  3. 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7 Yount, Lisa (2007). "Andam, Aba A. Bentil". A to Z of Women in Science and Math (Revised ed.). New York: Facts on File. ISBN 9781438107950.Template:Unreliable source?
  4. 4.0 4.1 "Andam, Aba A. Bentil (c. 1960–)". Dictionary of Women Worldwide: 25,000 Women Through the Ages. 2007.
  5. Andam, Aba Bentil; Amponsah, Paulina; Nsiah-Akoto, Irene; Anderson, Christina Oduma; Ababio, Baaba Andam; Asenso, Yaa Akomah; Nyarko, Savanna (2015). "Women in science in Ghana: The Ghana science clinics for girls". American Institute of Physics Conference Series. AIP Conference Proceedings (in Turanci). AIP Publishing LLC. 1702 (1): 060021. Bibcode:2015AIPC.1697f0021A. doi:10.1063/1.4937668.
  6. Anane, Robert (2019-01-19). "Ghana Academy of Arts and Sciences gets new President". Ghana News Agency. Retrieved 2019-03-26.
  7. Nyabor, Jonas. "Ghana Academy of Arts and Sciences gets 2nd female president". Citi FM Online. Retrieved 3 February 2017.
  8. https://www.modernghana.com/amp/news/895365/late-prof-kwesi-andam-honoured.html
  9. https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Prof-Kwesi-Andam-buried-140118