Akaki

Daga Wikipedia, Insakulofidiya ta kyauta.
Akaki

Wuri
Map
 8°45′N 38°50′E / 8.75°N 38.83°E / 8.75; 38.83
Ƴantacciyar ƙasaHabasha
Region of Ethiopia (en) FassaraOromia Region (en) Fassara
Zone of Ethiopia (en) FassaraOromia Special Zone Surrounding Finfinne (en) Fassara

Babban birni Dukem (en) Fassara
Yawan mutane
Faɗi 77,836 (2007)
• Yawan mutane 133.51 mazaunan/km²
Labarin ƙasa
Yawan fili 583 km²

Akaki ( Oromo : Aqaaqii ) yanki ne a yankin Oromia, Habasha . Wani yanki na shiyyar musamman Oromia da ke kewaye da Finfinne, Akaki yana da iyaka da shiyyar Kudu maso yamma da shiyyar Shewa ta Kudu maso Yamma, daga yamma kuma tana iyaka da Sebeta Hawas, daga arewa maso yamma da Addis Ababa, daga arewa kuma ta yi iyaka da Bereh, daga gabas kuma tana iyaka da shiyyar Shewa ta gabas . . Cibiyar gudanarwa na wannan gundumar ita ce Dukem .

Dubawa[gyara sashe | gyara masomin]

Tsayin wannan yanki ya kai mita 1500 zuwa 2300 sama da matakin teku. Dutsen Yerer, da ke kan iyaka da Ada'a Chukala, shi ne mafi tsayi a garin Akaki; wasu fitattun kololuwa sun hada da Guji, Bilbilo da Bushu. Koguna sun hada da Akaki, Dukem, da Awash . Muhimman dazuzzukan sun hada da dajin Yerer da gwamnati ke karewa da kuma dazuzzukan Addis Baha. Binciken da aka yi a wannan yanki ya nuna cewa kashi 72.2% na noma ne ko kuma ana nomawa, kashi 7.6% makiyaya ne, kashi 4.4% na gandun daji, sauran kashi 15.8 kuma ana daukarsu a matsayin fadama, gurɓatacce ko kuma ba za a iya amfani da su ba. Lentils, chickpeas da fenugreek sune mahimman amfanin gona na kuɗi. [1]

Masana'antu a gundumar sun hada da masu hakar ma'adinai 3 masu lasisi, kananan masana'antu 11 masu daukar mutane 71, da kasuwanci masu rijista 694 da suka hada da dillalai 44, dillalai 139 da masu samar da sabis 115. Akwai kungiyoyin manoma 25 da membobi 10,853 da kuma kungiyar masu yiwa manoma hidima 13 da mambobi 8549. Akaki yana da tsawon kilomita 85 na bushewar yanayi da titin duk yanayin yanayi 35, don matsakaicin yawan titin kilomita 210 a cikin murabba'in kilomita 1000. Kimanin kashi 16% na yankunan karkara 100% na birane da kashi 23% na yawan jama'a suna samun ruwan sha . [1]

Tarihi[gyara sashe | gyara masomin]

Alamar wurin ita ce Oda Nabi, wanda shine inda ƙungiyoyin Machaa da Tulama suka gudanar da taron masu dafa abinci tare kafin Macha su ketare kogin Guder a lokacin Robale Gadaa (1570-1578) kuma Oda Nabi ya yi nisa don tafiya kowace shekara ta takwas. [2]

Ana cikin gundumar Akaki ne cibiyar samar da wutar lantarki ta Aba Samuel, wacce aka sanya wa sunan wani coci da ke kusa. Rukunin ginin ya hada da dam na farko da aka gina a kwarin Awash, duk da cewa yana kan kogin Akaki, wanda Italiyanci suka gina a shekarar 1939, kuma tafkin da madatsar ruwan ya samar yana da karfin ajiyar mita 40,000. Asali 6,600 Kamfanin wutar lantarki na kW, an fadada shi a farkon shekarun 1950 ta yadda ya samar da kWh miliyan 20 a shekara ta 1955. A farkon shekarun 1940, turawan ingila sun yi yunkurin kwashe muhimman sassa na na'urar samar da wutar lantarki, amma an dakatar da su bayan wani fafatawa na 'yan mintuna da 'yan sandan Addis Ababa.

Alkaluma[gyara sashe | gyara masomin]

Kididdiga ta kasa ta shekara ta 2007 ta bayar da rahoton jimillar yawan jama'a na wannan yanki na 77,836, wadanda 40,241 maza ne, 37,595 kuma mata; 6,670 ko 8.57% na yawan jama'arta mazauna birni ne. Yawancin mazaunan sun ce suna yin addinin Kiristanci na Orthodox na Habasha, tare da 85.86% na yawan jama'a sun ba da rahoton cewa sun lura da wannan imani, yayin da 10.56% na yawan jama'ar Furotesta ne, kuma 3.34% na yawan jama'ar Musulmai ne .

Bisa kididdigar da Hukumar Kididdiga ta Tsakiya ta fitar a shekarar 2005, wannan gundumar tana da adadin yawan jama'a 74,020, daga cikinsu 38,092 maza ne, 35,928 kuma mata ne. An kiyasta fadin fadin kasa murabba'in kilomita 571.41, Akaki tana da yawan jama'a 129.5 a kowace murabba'in kilomita wanda bai kai matsakaicin yanki na 181.7 ba.

Ƙididdigar ƙasa ta 1994 ta ba da rahoton jimillar yawan jama'a na wannan yanki na 53,886, waɗanda 27,902 maza ne da mata 25,984; Babu wani dan birni a wannan gundumar a lokacin. Manyan kabilu uku da aka ruwaito a Akaki sune Oromo (81.24%), Amhara (17.1%), da Werji (0.81%); duk sauran kabilun sun kasance kashi 0.85% na yawan jama'a. An yi amfani da Oromiffa a matsayin yaren farko da kashi 81.42%, kuma kashi 18.14% na magana da Amharic ; sauran 0.44% sun yi magana duk sauran yarukan farko da aka ruwaito. Mafi yawan mazaunan mabiya addinin kirista ne na Habasha Orthodox, tare da kashi 96.66% na yawan jama'a sun ba da rahoton cewa sun yi imani, yayin da 1.83% na yawan jama'ar suka ce su Musulmai ne, kuma 1.03% sun yi imani na gargajiya.

Manazarta[gyara sashe | gyara masomin]

  1. 1.0 1.1 Socio-economic profile of East Shewa Government of Oromia Region (last accessed 30 January 2008).
  2. Mohammed Hassen, The Oromo of Ethiopia: A History 1570-1860 (Trenton: Red Sea Press, 1994), pp. 18, 41-43.

8°50′N 38°50′E / 8.833°N 38.833°E / 8.833; 38.833