Harshen Fon

Daga Wikipedia, Insakulofidiya ta kyauta.
Harshen Fon
fɔ̀ngbè
'Yan asalin magana
1,935,500 (2016)
Baƙaƙen boko
Lamban rijistar harshe
ISO 639-2 fon
ISO 639-3 fon
Glottolog fonn1241[1]
Matsar da harsuna

Fon ( fɔ̀ngbè , Furuci

Yaruka[gyara sashe | gyara masomin]

Ingantaccen yare na Fon wani ɓangare ne na tarin harsunan Fon a cikin yarukan Gabas ta Gabas. Hounkpati B Christophe Capo kungiyoyin Agbome, Kpase, Gun, Maxi da Weme (Ouémé) a cikin rukunin yaren Fon, kodayake ana kuma ba da wasu shawarar kamar rukunin. Standard Fon shine babban manufa na kokarin tsara harshe a Benin, kodayake akwai kokarin daban don Goun, Gen, da sauran yarukan ƙasar.

Zuwa yau, akwai kusan yaruka 53 na harshen Fon da ake amfani da shi a duk ƙasar Benin.

Fasaha[gyara sashe | gyara masomin]

"Maraba" (Kwabɔ) a Fon a wani kantin magani a Filin jirgin saman Cotonou a Cotonou, Benin

Fon yana da bakwai na baƙi da wasali phonemes da biyar wasali na hanci.

Amon sautin wasalin Fon
Na baka Hanci
gaba baya gaba baya
Kusa i u ĩ ũ
Kusa-Tsakiya e o
Bude-tsakiyar ɛ ɔ ɛ̃ ɔ̃
Buɗe a ã
Harshen sautin harafin Fon
Labial Girman jini Palatal Velar Labial<br id="mwdg"><br><br><br></br> - bayyana
" Hanci " m ~ b n ~ ɖ
Kasancewa ( p ) t d k ɡ kp ɡb
Fricative f v s z x ɣ ɣʷ
Mai kusanci l ~ ɾ ɲ ~ j w

Tsarin al'ada[gyara sashe | gyara masomin]

Haruffan Fon sun dogara ne da haruffan Boko, tare da ƙarin haruffa Ɖ / ɖ, Ɛ / ɛ, da Ɔ / ɔ, da digraphs gb, hw, kp, ny, da xw. [2] </ref>

Haruffa
Majuscule A B C D Ɖ E Ɛ F G GB H HW Ni J K KP L M N NY Ya Ɔ P R S T U V W X XW Y Z
Usarami a b c d ɖ e ɛ f g gb h hw i j k kp l m n ny o ɔ shafi na r s t u v w x xw y z
Sauti (IPA) a b d ɖ e ɛ f ɡ ɡb ɣ ɣw i k kp l m n ɲ o ɔ p r s t u v w x xw j z

Alamar sautin[gyara sashe | gyara masomin]

Alamar alama ce kamar haka:

  • M lafazi alamomi mafitar sautin: xó, kada
  • Kabari lafazi alamomi da fadowa sautin: ɖò, akpàkpà
  • Alamar caron tana faɗuwa da tashin sautin: bǔ, bǐ
  • Accaramar da'ira ta nuna sautin tashi da fadowa: côfù
  • Macron alama ce ta tsaka tsaki: kān

Sautuna suna cike da alama a cikin littattafan tunani, amma ba koyaushe ake yiwa alama a wasu rubuce-rubuce ba. Alamar sautin sauti ce, kuma ainihin lafazin na iya zama daban-daban gwargwadon yanayin sigar. [3] </ref>

Samfurin rubutu[gyara sashe | gyara masomin]

Daga Sanarwar Duniya game da 'Yancin Dan Adam

GBETA GBƐ Ɔ BI TƆN EE ƉƆ XÓ DÓ ACƐ E GBƐTƆ ƉÓ KPODO SISI E ƉO NA ƉÓ N'I LƐ KPO WU E WEXWLE
Ee nyi ɖɔ hɛnnu ɖokpo mɛ ɔ, mɛ ɖokpoɖokpo ka do susu tɔn, bɔ acɛ ɖokpo ɔ wɛ mɛbi ɖo bo e ma sixu kan fɛn kpon é ɖi mɛɖesusi jijɛ, hwɛjijɔzinzan, kpodo fifa ni tiin nu wɛkɛ ɔ bi e ɔ, ...

Yi amfani da[gyara sashe | gyara masomin]

Ana watsa shirye-shiryen radiyo a Fon akan tashoshin ORTB.

Ana nuna shirye-shiryen talabijin a Fon akan tashar Talabijin ta La Beninoise ta tauraron Ɗan adam.

Faransanci ya kasance shine harshe ɗaya tilo na ilimi a Benin, amma a cikin shekaru goma na biyu na ƙarni na ashirin, gwamnati na yin gwaji tare da koyar da wasu fannoni a makarantun Benin cikin harsunan gida na ƙasar, daga cikinsu akwai Fon.[4][5][6][7]

Manazarta[gyara sashe | gyara masomin]

  1. Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2017). "Harshen Fon". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History.
  2. Höftmann & Ahohounkpanzon, p. 19
  3. Höftmann & Ahohounkpanzon, p. 20
  4. Cite error: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named e18
  5. Akpo, Georges. "Système éducatif béninois : les langues nationales seront enseignées à l'école à la rentrée prochaine". La Nouvelle Tribune (in Faransanci). Archived from the original on 2019-06-21. Retrieved 2018-07-03.
  6. "Reportage Afrique - Bénin : l'apprentissage à l'école dans la langue maternelle". RFI (in Faransanci). 2013-12-26. Retrieved 2018-07-03.
  7. "Langues nationales dans le système scolaire : La phase expérimentale continue, une initiative à améliorer - Matin Libre" (in Faransanci). Archived from the original on 2018-07-03. Retrieved 2018-07-03.