Isedo

JS_Icon_Edit

Isedo
masarautar gargajiya a Najeriya
Wuri
8°00′47″N 4°54′00″E

Ìsèdó ( Ìsẹ̀dó ko Ìsẹ̀dó-Olúmọ̀ )tsohuwar masarautar Igbomina ce a arewa maso gabashin ƙasar Yarbawa ta Najeriya.Ìsẹ̀dó an kafa shi a matsayin sabuwar birni da yawa ƙarni da yawa da suka wuce (tsakanin 1250 da 1400)na O <span typeof="mw:Entity" id="mwEA">̣</span> ba'lumo <span typeof="mw:Entity" id="mwEQ">̣</span>, Yariman zamanin d Oba na wayewa (wanda sunan sa ko kiran sa aka yi kwangila daga "O ̣ ba Olumo ̣ " ma'ana " sarki mai ilimi”, ko kuma “sarkin sarakunan ilimi”. Ìsé̀dó sananne ne kuma ana kiransa "Ìsè ̣ dó-Olúmò ̣ " ta yin amfani da sunan wanda ya kafa ta a matsayin ƙarami. O <span typeof="mw:Entity" id="mwGQ">̣</span> ba'lumo <span typeof="mw:Entity" id="mwGg">̣</span>, ya yi hijira daga tsohuwar Ò <span typeof="mw:Entity" id="mwHA">̣</span> bà wayewa a arewa maso gabashin kasar Yarbawa.

Foundation da ci gaba

Obalumo,basarake na wayewar Oba, kuma ƙwararren mafarauci kuma jarumi,ya kafa Ìsẹ̀dó, sabuwar jiharsa a ɗaya daga cikin wuraren da yake yawan balaguron farauta.

Sakamakon binciken binciken kayan tarihi na baya-bayan nan (da kuma ayyukan da aka buga na ƙwararrun tarihin baka,masana ilimin ɗan adam da masana ilimin kimiya na kayan tarihi na Jami'ar Jihar Arizona, Amurka da Jami'ar Ibadan,Najeriya); na mazauna yankin na zamani da kuma daga baya sun nuna cewa an kafa Ìsẹ̀dó ne tsakanin ƙarni na 10 zuwa na 12 ta Ò<span typeof="mw:Entity" id="mwLw">̣</span> yan gudun hijirar da suka tsere daga rikice-rikicen cikin gida a masarautar su ta Òbà da kuma rigingimun masarautar su Ọ̀bà da masarautun da ke makwabtaka da su.ciki har da Nupe arewa.

A zenith zuwa karshen karni na 15, Ìsèdó ya girma zuwa cikin birni-jihar mai dangi 13,wasu daga cikinsu sun kasance "masu ƙarfafawa"zuwa cikin masarautar Obalumo a Ìsèdó kuma ba na tsohuwar asalin Oba ba ne.

Sababbin shigowa

Wasu masana tarihi na baka sun nuna cewa bisa bukatar wani bangare da ya zo daga Ila-Yara,birnin-jihar da Òràngún ya kafa, ɗan Oduduwa na huɗu,sarkin yankin,Ọba’lúmọ̀ ya ba da filaye ga sababbin masu shigowa a wani wuri da ake tunani.zama mai nisa sosai daga wurin Ìsédo. Wani fasalin tarihin baka,wanda da alama ya fi dogara,ya nuna cewa bayar da filin ya faru ne bayan ƴan ƙarnuka kaɗan,sa’ad da ƙungiyar ƙanyen sarakunan biyu masu jayayya suka iso kusa da masarautar Issedó ta Ọba’lúmọ̀, daga schism at. tsohuwar masarautarsu a Ìlá Yàrà.Arutu Oluokun, ƙarami daga cikin sarakunan da ke gaba da juna,ya kafa mazauni a Ila-Magbon,amma sabuwar masarauta ta koma cikin ɗan gajeren lokaci ta sami wani birni mai suna Ila-Odo kusa da Isedo, wanda ya kasance a matsayin Ìlá Òràngún na zamani.

Ƙarfafawa da masauki

An kafa biki na shekara-shekara mai suna "Ìmárúgbó" (ko "Òkùnrìn")a tsakanin jihohin biyu na birni inda sarki Ọràngún ya bar fadarsa tare da hakimansa don yin mubaya'a na tsawon yini ga firaminsa,Sarki Ọbalúmọ̀ a cikin fadarsa (the Ọba'lúmọ̀).Wannan yana cikin alamar girmamawa ga kyautar filaye na Ọbalúmọ̀ da kuma fifikonsa a yankin,don nuna godiya ga yadda Ọbalúmọ̀ ya karɓi baƙuncin tsohuwar mahaifiyar Òràngún wadda ba ta iya ci gaba da ƙungiyar baƙi zuwa wurin da aka ware musu.Mahaifiyar Ọ̀ràngún ta rasu a fadar Ọbalúmọ̀ kuma aka binne ta a Ìsèdó.Don haka Ọ̀ràngún kuma ta ziyarci kabarinta a matsayin wani ɓangare na wannan bikin.

Yayin da take rike da sarautar Oba'lúmò,masarautar Ìsẹ̀dó a zamanin yau kusan Ila O ̣na yau sun mamaye masarautun wanda tsohon garin Isedo yake yanzu (a