Orangun

Orangun

Orangun ko kuma Ọ̀ràngún lakabi ne na babban mai mulki na ɗaya daga cikin tsoffin masarautun Igbomina, wata ƙungiya ta kabilar Yarbawa da masarautar ta da babban birninta dake Ila Orangun, tsakiyar yankin Yarbawa, a halin yanzu a kudu maso yammacin Najeriya .

Tarihi

Bisa ga tarihin baka na Yarbawa, Òràngún na farko shi ne jikan Odùduwà na farko, kakan kakannin Yarbawa, wanda ya kasance sarki a Ile-Ife a zamanin da. Jikan Odùduwa na farko, babban ɗan Oduduwa guda daya wato Okanbi, ana kiransa Fagbamila kuma ana yi masa laƙabi da Òràngún. Laƙabin ƙanƙancewa ne na Ọ̀ràn mí gún, ma'ana "yanayina cikakke ne", ko da yake akwai madadin amma ilimin ƙa'idar da ba zai iya yiwuwa ba.

An ce Odùduwa ya bai wa kowanne daga cikin jikokinsa kambi (wasu lissafin sun ce 16) ya aike su don su kafa masarautunsu.

Òràngún na farko an ba shi ƙaton adda mai lanƙwasa mai suna "Ogbo" da Odùduwa ya yi don ya share hanyarsa a cikin dajin amma babban manufar kyautar "Ogbo" ita ce ikon da ke tattare da cewa yariman na da karfin ikon sarauta har zuwa wurin da ya dace ya zauna. kafa mulkinsa. Wannan "Ogbo" masana tarihi na baka ne ke da'awar. a matsayin tushen sunan " Igbomina " (daga "Ogbo mi mo ona" ko "Ogbo mo ona", bayanin da aka danganta ga ainihin Òràngún, ma'ana "Ogbona ya san hanya", ko "Ogbo ya san hanya". way"), wanda ake kiran ƙabilar Yarbawa na arewa maso gabashin ƙasar Yoruba (na jihohin Òsun da Kwara na Najeriya).

Wannan fassarar Ogbo na da tafsiri ɗaya kacal; a asalin Yarbanci, Ogbo a haƙiƙa na nufin Tsawon Rai, ko Babban ɗan ƙasa, ya danganta da inda lafuzzan suke. Ada, ita ce kalmar yarbawa don yanke, Ogbo mi mo ona zai fassara daidai da "dattijona ya nuna min hanya".

Orangun na Ila da kuma Oke Ila

A Ila Orangun babban birnin tarihi na masarautar Igbomina da ƙaramar hukumar Ila ta jihar Osun, Orangun na yanzu shine Oba Wahab Kayode Adedeji Oyedotun. An kuma naɗa shi sarauta a shekara ta 2003 sakamakon takaddamar da aka kwashe tsawon shekaru biyar ana yi tsakanin sarakunan da suka cancanci sarauta.

A Oke-Ila Orangun, wani gari da aka cire kuma babban birnin Ifedayo, Orangun na yanzu shine Oba Adedokun Omoniyi Abolarin, na gidan sarautar Obasolo, daya daga cikin majalissar mulki hudu da take cikin Oke-Ila Orangun. An dora shi a ranar 8 ga Disamba, 2006.

A karo na farko cikin fiye da karni uku, Orangun guda biyu na mulkan Oke-Ila da Ila, zuriyar Arutu Oluokun ne, karamin basarake wanda ya jagoranci ficewar matasa daga masarautar United a Ila Yara kimanin shekaru 500 da suka gabata.