Masarautar Baol

Daga Wikipedia, Insakulofidiya ta kyauta.
Masarautar Baol

Wuri
Map
 14°36′N 16°12′W / 14.6°N 16.2°W / 14.6; -16.2

Babban birni Lambaye (en) Fassara
Bayanan tarihi
Ƙirƙira 1555
Rushewa 1895

Masarautar Baol ko Bawol da ke tsakiyar kasar Senegal na ɗaya daga cikin masarautun da suka taso daga rabuwar daular Jolof (Diolof) a shekara ta 1555. Mai mulkinta shi ne (Teigne ko Teen) yayi sarauta daga babban birni a Diourbel.

Masarautar ta ƙunshi wani yanki mai faɗin a gabas daga teku zuwa babban birnin ƙasar kuma ya haɗa da garuruwan Touba da MBacke. Ya kuma kasance kai tsaye kudu da Masarautar Cayor da arewacin Masarautar Sine.

Baol ta shahara da dawakai. Tana da nau'ikan na musamman, wanda ke sauri kuma fiye da yawancin dawakai a kan filaye. ’Yan ƙasar Baol mahaya ne nagari.

Baol ta zama masarautar Wolof, amma ta haɗa da al'ummomin Serer-Safen da sauran ƙungiyoyin Serer.

Kafin dangin Faal (ko Fall) su hau kan mulki, Baol ta kasance daular gauraye: daular Uwa ta Wagadu (daga daular Ghana tare da daular Uba na Serer na N'Gom (ko Ngum), Thiaw, da Joof ko Diouf. (tare da Faye [1] ), duk manyan manyan Serer patriclans guda uku da aka wakilta a lokacin daular Faal. [1] Wasu daga cikin sarakunan Serer na baya (teeň ko teigne) kafin daular Uba Faal sun hada da: Kolki Faye; Mbissine Ndoumbé Ngom; Massamba Fambi Ngom; Fambi Langar Ngom; Patar Xole Joof (ko Maad Patar Kolleh Joof, Babba)-jikan Maad Ndaah Njemeh Joof; da Maguinak Joof, kani ga Amari Ngoneh Sobel Faal wanda ya raka shi a yakin Danki (1549) kuma ya taimaka masa ya yi nasara a kan Sarkin Jolof, ta haka ya durkusar da daularsa. [1] [2]

Amari Ngoneh Sobel Faal, Damel na farko-Teign daga gidan Faal, jikan mahaifiyar Lingeer Sobel Joof, mahaifiyar Lingeer Ngoneh Sobel Njie (Faransa: Ngonē Sobel Ndiaye)- mahaifiyar Amari Ngoneh. Sobel Joof zuriyar Maad Ndaah Nemeh Joof ne, Sarkin Laah na Baol. Iyalin Faal waɗanda daga baya suka yi sarautar Cayor da Baol sun samo asali ne daga dangin Joof. Kawai sun yi aure a cikin daular sarauta da ta fi girma.

Tsarin zamantakewa da na siyasa sun kasance daidai da na Cayor. Haƙiƙa, masarautun sun haɗu lokaci zuwa lokaci don kare juna.

An fara mamaye Baol na Faransa a cikin shekarar 1859. Yawancin Baol da Faransawa suka mamaye a cikin shekarar 1874, duk da haka Faransa ba ta sami cikakken ikon mulkin tsohuwar daular ba sai a shekarar 1895. Ya kasance ɗaya daga cikin yaƙin Gwamna Louis Faidherbe wanda ya jagoranci cin nasarar Cayor a shekarar 1886.

Jerin sarakuna[gyara sashe | gyara masomin]

Sunaye da kwanakin da aka karɓa daga Ƙasashen Afirka da Masu Mulki na John Stewart:

  • Niokhor (c. 1550 – c. 1560)
  • Amari (c. 1560 – 1593)
  • Mamalik Thioro (1593 – ? )
  • Tié N'Della (? )
  • Tie Kura (? )
  • M'Bissan Kura (? )
  • Tiande (? – c. 1664)
  • M'Bar (c. 1664 – c. 1690)
  • Tié Yaasin Demba (c. 1690 – c. 1693)
  • Tié Tieumbeul (c. 1693 – 1697)
  • Lat Sukaabe (1697 – 1719)
  • Mali Kumba Dyaring (1719)
  • Ma-Kodu Kumba – 1719-1749)
  • Mawa (1749 – c. 1752)
  • M'Bissan N'Della (c. 1752 – c. 1758)
  • Ma-Kodu Kumba (c. 1758 – 1777)

Matsayi wanda ba kowa daga 1777 zuwa 1809

  • Tié-Yaasin Dieng (1809 – 1815)
  • Amadi Dyor (1815 – c. 1822)
  • Birayma Fatma (c. 1822 – 1832)
  • Isa Tein-Dyor (1832 – 1855)
  • Tié-Yaasin N'Gone (1855 – c. 1857)
  • Ma-Kodu Kodu Kumba (c. 1857 – 1859)
  • Mali Kumba N'Gone – 1859-1862)
  • Tié-Yaasin Gallo (1862 – 1890)
  • Tanor Gogne (1890 – Yuli 3, 1894)

Duba kuma[gyara sashe | gyara masomin]

  • Iyalin Joof
  • Iyalan Faye

Manazarta[gyara sashe | gyara masomin]

  1. 1.0 1.1 1.2 Institut fondamental d'Afrique noire, Bulletin: Sciences humaines, Volume 38 (1976), pp. 452-458
  2. Fall, Tanor Latsoukabé, Recueil sur la Vie des Damel. Introduit et commenté par Charles. Becker et Victor. Martin, BIFAN, Tome 36, Série B, n° 1, janvier 1974