Mutanen Bissa

Daga Wikipedia, Insakulofidiya ta kyauta.
Mutanen Bissa
Yankuna masu yawan jama'a
Burkina Faso da Ghana
Bissa
Jimlar yawan jama'a
1.7 million[1][2][3][4]
Yankuna masu yawan jama'a
Burkina Faso 0.5 million[3]
Ghana 1.1 million[2]
Benin 54,702[1]
Togo 3,356[4]
Harsuna
Harshen Bissa, Farasanci
Addini
Islam
Kabilu masu alaƙa
wasu mutane Mandé


Bissa (ko Bisa (rauni), Bisan, Bissanno (jam'i)), wata kabila ce ta Mande ta kudu maso gabashin Burkina Faso, arewa maso gabashin Ghana, arewa maso gabashin Togo da arewacin Benin. Yaren su, Bissa,[5] yare ne na Mande wanda ke da alaƙa da shi, amma ba ɗaya ba ne, tarin yaruka a tsohuwar yankin Borgu na Arewa maso Gabas Benin da kuma Arewa maso Yamma, ciki har da Busa, Boko, da Kyenga. Wani sunan madadin don Bissa shine Busansi wanda mutanen Mossi ke amfani da shi.

Kundin Tarihi na Daniel McFarland Historical Dictionary of Upper Volta yana nufin su "Mande mai ƙarfi wanda ya zaunar da yankin tare da White Voltaire a ƙasa da Tenkodogo a 1300. Wasu suna zaune a kan iyakar a arewacin Ghana da Togo na zamani. Dangane da wasu al'adun, Rialle, magadan layin Nakomse na sarakunan Mossi shine Busansi."[6]

An san su da aikin noman gyada. A bisa ga al'ada, wani mutumin Bissa wanda yake son kotu da yarinyar Bissa dole ne ya yi aiki a filin gyada na mahaifiyarta, kuma ya sami damar samar wa yarinyar filin gyada idan sun yi aure.[7][8]

Bissa an kasu kashi biyu manyan kungiyoyin yare, wannan shine Barka da Lerre. An kara raba su zuwa wasu kabilu da yawa. Kowane dangi yana da suna da kuma kiran da ake kira Dedaa wanda Bissa ke kira. Yanzu ana amfani da kiran a matsayin sunan mahaifi a Burkina Faso

Wasu sanannun dangi da Bayyanar kabilar Bissa[gyara sashe | gyara masomin]

Bayyanar kabila

  • Pagou Nombre /Ziginni
  • Gassuogou Yaalah
  • Tangari Lengani
  • Tangaré Lingani
  • Garango Bambara
  • Tunugu Saare
  • Bussim Guerm/Guerne
  • Sandugu Zeba
  • Lergu Jinko
  • Ziglah Bandau
  • Pakala Billa
  • Tuuro Dabre
  • Woono Zaare
  • Saawunno Nyenni
  • Chenno Yabre
  • Bura Zuure
  • Saarugu Saare
  • Muungo Gamine
  • Kayo Gampine
  • Bugula Darga
  • Gulagun Nombone
  • Yiringu Galbane
  • Lengi monnie
  • Kadpugu Yankini
  • Ganni Samandulugu
  • Jangani Guengane
  • Bedega Wandaago
  • Leda Zampaligidi
  • woono wango
  • longa Welgu/Keera
  • Sasima Daboni
  • Zangila Kidibari
  • kuu Lenkoni
  • Zaka Boibani
  • Hunzaawu Zombra
  • Bergu Baara
  • Nyaawu Campaore
  • Gulanda Bayere
  • leere Zampoo
  • Dansanga Genni
  • Somma Zakaani
  • Sominne Senre/Sebene
  • Gudu Sewonner
  • Sonno Lembani
  • Wargu Bansi
  • Tollah Bansi
  • Wanda Gulla
  • Dansanga Genni
  • Zhetta Zesonni
  • Koonteega Yourda
  • Bangu Sambare
  • Youngou Gambo
  • Gerrimah Nyenni
  • Kerimah Ziigani
  • Yakungu Gengani
  • Gangila Nunkansi
  • kele Gansani
  • Tinga Bidiga
  • Bann Zanni

Mutanen Bissa sun kasu kashi-kashi da yawa. Harshensu ya bambanta kaɗan; yaruka na farko sune Barka, Lere, Ladda, Zeba, Gassuh.

Yawancin Bissa Musulmai ne. Bissa na Da'irar Garango na daga cikin wakilan arewa. Garin Garango da ke tsakiyar yankin Bissa ta arewa ya kasance mai cin gashin kansa, yayin da gundumomin arewa maso yamma ke karkashin kulawar masarautar Mossi ta Ouagadougou da kuma yankunan arewa maso gabas karkashin kulawar masarautar Mossi ta Tenkodogo. A Accra, Ghana, wasu daga cikin garuruwan da aka kafa kuma shahararru sune layin Busanga a yankin North Kaneshie na mazabar Okai Koi. Sauran garuruwan da aka lura da mutanensu na Bissa sun hada da Town Council line ko Lartebiokorshie da shukura a mazabar Ablekuma ta tsakiya, da Nima a mazabar Ayawaso ta tsakiya. A cikin kabilar Bissa, na Lingani su ne masu rike da madafun iko na siyasa da na sufanci. Mutumin da ke da iko ba shine mai kambi ba amma wanda ke ba da kambi. Babu wanda zai iya samun damar shiga iko kuma ya sa kambi kafin Lingani ya shirya shi cikin asiri a ƙauyen Tangaré na Garango a lardin Boulgou (Burkina Faso). 'Yan Lingani mafarauta ne kuma bishiyar ɓaure na bikin tare da kakanninsu mashin farauta na shekaru ɗari har yanzu ana iya gani a kusa da dutsen Tangaré da ke fuskantar gidan dangin Lingani. Bissas suna zaune tare da matattun kakanninsu da aka binne a kofar gidajensu domin girmama su. Wuraren da aka binne Bissa ana tona su ne kamar ginin gargajiya amma a karkashin kasa tare da wani dan karamin rami domin shiga jikin da wanda ya karbi gawar ya kwantar da shi don hutawa. Ana iya binne mutane da yawa a cikin kabari guda ɗaya. Ƙofar kabari an lulluɓe shi da gilashin yumbu da za a iya cire don binnewa a nan gaba. Barso kakan Bissas mafarauci ne. NOTE. Daga Bissa Bissam Baa Kamaji house.

Manazarta[gyara sashe | gyara masomin]

  1. 1.0 1.1 "World Map - People Group Name: Bissa". Archived from the original on 2016-03-04.
  2. 2.0 2.1 "World Map - People Group Name: Bissa". Archived from the original on 2014-07-28.
  3. 3.0 3.1 "World Map - People Group Name: Bissa". Archived from the original on 2016-03-04.
  4. 4.0 4.1 "World Map - People Group Name: Bissa". Archived from the original on 2014-07-28.
  5. Lewis, 2009
  6. McFarland, 1978
  7. An actual member of the Bissa tribe - which is probably a better source than any book written by Western scholars.
  8. "Busanga Community Unveils Dev't Plan". Modern Ghana (in Turanci). Retrieved 2020-05-26.