Tarihi

tarihi
Bayanai
Ƙaramin ɓangare na	research object (en) , chain of events (en) da aukuwa
Facet of (en)	past (en)
Karatun ta	study of history (en) da historiography (en)
Hashtag (en)	history
Stack Exchange site URL (en)	https://history.stackexchange.com

dakin ajiye kayan tarihi na Oxford

Prehistory, wanda kuma aka fisani da tarihin adabi, shine lokacin tarihin dan adam tsakanin amfani da kayan aikin dutse na farko da hominins c. Shekaru miliyan 3.3 da suka gabata, da farkon rubuta tarihin tare da kirkira tsarin rubutu. Amfani da alamomi, da hotuna, suna bayyana da wuri a tsakanin mutane, amma tsarin rubutun da aka sani na farko ya bayyana c. shekaru 5000 da suka gabata. An dauki dubban shekaru kafin tsarin rubutu ya fara karbuwa sosai, tare da yada rubuce-rubuce zuwa kusan dukkan al'adu a karni na 19. Karshen tarihi ya zo a lokuta daban-daban a wurare daban-daban, kuma ba a cika amfani da kalmar ba wajen tattaunawa a cikin al'ummomi inda tarihi ya Kare kwanan nan.

A farkon shekarun Bronze, Sumer a Mesopotamiya, Indus Valley Civilization, da kuma tsohuwar Misira sune farkon wayewar da suka bunkasa rubutun nasu da kuma kiyaye bayanan tarihi, tare da makwabta masu biyo baya. Yawancin sauran wayewa sun kai karshen tarihi a lokacin zamanin Iron Age mai zuwa. Sashe na shekaru uku na prehistory zuwa Stone Age, Bronze Age, da Iron Age ya kasance ana amfani da shi don yawancin Eurasia da Arewacin Afirka, amma ba a yi amfani da su ba a wadancan sassan duniya inda aikin karfe mai karfi ya isa ba zato ba tsammani daga Hulda da su. Al'adun Eurasian, irin su Oceania, Australasia, da yawa na yankin kudu da hamadar sahara, da wasu sassan Amurka. Tare da wasu kebancewa a cikin wayewar zamanin Columbia a cikin Amurka, wadandan yankuna ba su habaka tsarin rubuce-rubuce masu sarƙaƙƙiya ba kafin zuwan Eurasia, don haka kafin tarihinsu ya kai dan lokaci kadan; misali, 1788, yawanci ana daukarsa azaman karshen prehistory na Ostiraliya.

Lokacin da al'ada ke rubutawa da wasu, amma ba ta inganta tsarin rubutunta ba, yawanci ana kiranta da tarihin al'ada. Ta hanyar ma'anarsa, babu rubuce-rubucen rubuce-rubuce daga tarihin dan adam, wadanda za mu iya sani kawai daga bayanan kayan tarihi na kayan tarihi da na dan adam: kayan tarihi da ragowar dan adam. An fara fahimtar wadanda ta hanyar tarin tatsuniyoyi da kwatanci tare da al'ummomin da suka riga sun fara karatu da aka gani a zamanin yau. Babban mataki don fahimtar shaidar da ta gabata shine haduwa, kuma amintattun dabarun haduwa sun ci gaba a hankali tun Karni na sha tara. Karin shaida ya zo daga sake gina tsoffin harsunan magana. Dabarun na baya-bayan nan sun hada da binciken sinadarai na bincike don bayyana amfani da ingancin kayan, da nazarin kwayoyin halitta na kasusuwa (archeology) don tantance dangi da halayen jiki na mutanen zamanin da.

Ma'anarsa.

Manyan ginshikan dutse a Göbekli Tepe, a kudu maso gabashin Turkiyya, waɗanda farkon mutanen Neolithic suka gina don amfani da su shekaru 11,000 da suka wuce.

Zane na farko da ke tunanin balagagge da matashi daga zamanin da suka rigaya suna yin kayan aikin dutse

Tunanin Karni na goma sha tara na mutanen farko a cikin jeji

Farko

Kalmar “prehistory” na iya nufin tsawon lokaci tun farkon duniya ko duniya, amma galibi yana nufin lokacin da rayuwa ta bayyana a duniya, ko ma musamman ga lokacin da halittu masu kama da mutum suka bayyana.

Karshe

Kwanan da ke nuna karshen tarihin prehistory yawanci ana bayyana shi azaman zuwan rubutaccen tarihin tarihin zamani. Kwanan wata saboda haka ta bambanta sosai daga yanki zuwa yanki dangane da ranar da bayanan da suka dace suka zama tushen ilimi mai amfani. Alal misali, a Masar an yarda da cewa tarihi ya Kare a shekara ta 3100 KZ, yayin da a New Guinea karshen zamanin prehistoric ya kasance kwanan nan, a cikin 1870s, lokacin da masanin ilimin dan adam na Rasha Nicholai Miklukho-Maklai ya shafe shekaru da yawa yana zaune a tsakanin 'yan kasa. jama'a, kuma sun bayyana tsarin rayuwarsu a cikin cikakken bayani. A cikin Turai al'adun gargajiyar da aka rubuta da kyau na tsohuwar Girka da tsohuwar Roma suna da al'adun makwabta, gami da Celts da karamin Etruscans, tare da dan karamin rubutu ko babu rubutu, kuma masana tarihi dole ne su yanke shawarar nawa nauyin da za su ba wa sau da yawa masu tsananin son zuciya. lissafin wadannan al'adun protohistoric a cikin adabin Girkanci da na Romawa.

Lokaci lokaci

A cikin rarrabuwar tarihin dan adam a cikin Eurasia, masana tarihi galibi suna amfani da tsarin shekaru uku, yayin da malaman zamanin kafin dan adam yawanci suna amfani da ingantaccen rikodin yanayin kasa da kayyadaddun tushe na duniya a cikin ma'aunin lokacin geologic. Tsarin shekaru uku shine kaddamar da tarihin dan adam zuwa lokaci guda uku a jere, wanda aka sanya wa suna don manyan fasahar yin kayan aiki:

• Zamanin Dutse.
• Shekarun Bronze.
• Iron Age.

Don prehistory na Amurka duba zamanin Pre-Columbian.

Tarihin kalmar.

Ra'ayin "prehistory" ya fito ne a lokacin haskakawa a cikin aikin antiquarians wadanda suka yi amfani da kalmar "na farko" don kwatanta al'ummomin da suka wanzu kafin rubuce-rubucen rubuce-rubuce. Kalmar "prehistory" ta fara bayyana a cikin Turanci a cikin shekarar 1836, a cikin Binciken Kwata-kwata na kasashen waje.

Ma'auni na lokacin geologic don lokutan lokaci na dan adam, da kuma tsarin shekaru uku na tarihin dan adam, an tsara shi a cikin karshen karni na sha tara a cikin aikin Birtaniya, Jamusanci, da Scandinavian anthropologists, archeologists, da antiquarians.