Yancin Samun Wadatattun Sutura
 Yancin Samun Wadatattun Sutura | |
|---|---|
| Hakkin tattalin arziki, zamantakewa da al'adu |
.Cite error: Invalid <ref> tag; refs with no name must have content
Yancin samun wadatattun sutura, ko' yancin sanya tufafi, An amince da shi a matsayin 'yancin ɗan adam a cikin wasu kayan aiki na haƙƙin ɗan adam na ƙasa da ƙasa , Wannan tare da haƙƙin abinci da haƙƙin zama, ɓangarori ne na haƙƙin samun daidaito na rayuwa kamar yadda aka sani a ƙarƙashin Mataki na 11 na Yarjejeniyar onasa ta Duniya akan Tattalin Arziki, Zamantakewa da Al'adu (ICESCR). Hakanan an yarda da haƙƙin sutura a ƙarƙashin Mataki na 25 na Bayyanar da Duniya na 'Yancin Dan Adam (UDHR). [1]
Masu cin gajiyar
[gyara sashe | gyara masomin]Hakkin sanya sutura wani bangare ne na 'yancin samun daidaituwar rayuwa, kuma don hakan ana daukarsa a matsayin wani abu da ya kamata a tabbatar don hana mutane rayuwa a karkashin talauci. [2] Lallai, sanya sutura alama ce ta talauci mai girma da Kuma arziki.
Don nuna yadda ake da damar samun suturar da ke akwai, Dakta Stephen James ya samar da jerin wasu wadatattun masu cin gajiyar hakkin mafi karancin sutura. Wadanda suka hada da wannan jerin mutanen sune wadanda suka fi fama da rashin sutura, kamar su: [1]
- Masu karamin karfi, gami da marasa aikin yi, marasa karfi da aiki .
- An fansho da sauransu sun dogara da tsaro na zamantakewa ;
- Marassa matsuguni da sauransu a cikin rashin matsuguni;
- Waɗanda ke cikin masaukin gaggawa (alal misali, wuraren neman mata ), ko na hali ko masu zaman kansu (Gami da masaukin sadaka).
- Tsofaffi, ko kuma a cikin keɓaɓɓun gidaje ko hayar haya, ko na jiha, na kasuwanci ko na jinƙai gidajen kula da jinya, asibitoci da masu kula da asibiti;
- Mutanen da ke fama da matsanancin rashin lafiya ta hankali ko na rashin ƙarfi na tunani ko na jiki (ko suna rayuwa a gida ba tare da kansu ba, tare da danginsu ko wasu, ko kuma a kungiyoyi Yanki na al'ummomi rabin-gida-gida, asibitoci na gwamnati ko masu zaman kansu da sauran cibiyoyi);
- Yara da matasa, musamman marayu da yara masu laifi a cikin kulawa, makarantun jihohi ko wuraren tsare mutane;
- Marasa lafiya da wadanda suka ji rauni a asibitoci (ko cibiyoyin gyarawa), gami da waɗanda ake kula da su saboda shaye-shaye da sauran masu dogaro da ƙwayoyi ;
- Fursunoni, a tsare ko akasin haka;
- Ma'aikata a cikin masana'antun haɗari (alal misali, masana'antar kera sinadarai da masana'antar hakar ma'adanai ), ko kuma suna aiki a ƙarƙashin yanayi na matsi (misali, masu gumi ), waɗanda rayuwarsu ko lafiyarsu ta dogara da tufafin kariya (haɗe da masu aikin yara);
- 'Yan asalin ƙasar da ke rayuwa a cikin talauci;
- 'Yan Gudun Hijira, masu neman mafaka, da kuma ma'aikatan bakin haure (musamman wadanda ke aiki a kasuwannin bayan fage ba bisa ka'ida ba); kuma,
- Wadanda ke fama da bala'o'i, rikice-rikicen cikin gida, yakin basasa da na duniya (gami da fursunonin yaƙi ), zalunci na kisan kare dangi da sauran ɓarna.
Ganewa
[gyara sashe | gyara masomin]Rashin tattaunawa a game da haƙƙin sutura ya haifar da rashin tabbas game da burin dama da kuma yawan tufafi da ake buƙata. Masani Matthew Craven ya lura cewa mafi ƙarancin matakin tufafi shine abin da ake buƙatar samarwa; yana da "mahimmin mahimmanci ba kadan ba saboda a mafi karancin matakan yana wakiltar batun rayuwa." [3] Wannan abin da ake buƙata na "mafi ƙarancin" ko "isasshe" ana nuna shi a cikin rahotanni daga Kwamitin UNancin Haƙƙin Yara ( UN) na Majalisar Dinkin Duniya [4] da kuma rahoto daga Consortium For Street Children, [5] kazalika a matsayin yawan Janar Bayani daga Kwamitin Kula da Tattalin Arziki, Tsarin Al'adu da Al'adu (CESCR) dangane da tsofaffi, [6] nakasassu, [7] da ma'aikata. [8] Akwai, duk da haka, babu wata alama game da abin da irin wannan mafi ƙarancin "ƙarancin" ko "isasshen" daidaiton ya ƙunsa: hakika, ba safai ba ne CESCR ya yi tambayar wata ƙungiya ta ICESCR game da aikinta game da haƙƙin sutura ko tufafi. [1] [3]
An sami takaitaccen sharhin ilimi game da burin 'yancin sanya sutura dangane da' yan gudun hijira. James Hathaway ya bayar da hujjar cewa ya kamata 'yan gudun hijirar su samu suturar da za ta dace da yanayin kuma ta wadatar da duk wani aiki ko wasu mukamai da suke fatan aiwatarwa. Bugu da ƙari, bai kamata a tilasta su sanya kowane irin tufafin da zai haifar da ƙyamar jama'a ko nuna bambanci a matsayin baƙi ba. [9] A gefe guda kuma, duk da haka, idan 'yan gudun hijirar suka zabi sanya tufafin da ke wakiltar al'adunsu, kasar da suka fito ko kuma al'ummarsu, suna da kariya a karkashin doka ta 27 ta Yarjejeniyar Kasa da Kasa kan' Yancin Jama'a da Siyasa don yin hakan. [9] Kwamitin kan Hakkin Tattalin Arziki, Zamantakewa da Al'adu ya karkata zuwa ga amfani da fassarar takamaiman mahallin kan abin da ya isa daidaiton sutura; ya zuwa yanzu, ba a yi la'akari da haƙƙi a cikin azancin sa gaba ɗaya a cikin sharhi na gaba ɗaya ba. [9]
Hakkin mallakar sutura ko tufafi an yarda dashi a cikin gida tsawon shekaru dubbai - aƙalla sashi - amma ya sami ƙarancin sanarwa a yanayin duniya saboda wasu dalilai. [1] Ba a bayyana dalilin da ya sa ake samun rashin ganewa ba; wani marubucin ya ba da shawarar cewa rashin bayani dalla-dalla ya samo asali ne saboda bambancin bukatun al'adu da bukatunsu. [2] Koyaya, wannan bayanin an ɗauke shi a matsayin "ba mai yiwuwa ba ne": Dr James ya lura cewa "[c] bambancin al'adu, muhalli da tattalin arziki a cikin 'buƙatu da buƙatu' tabbas suna da alama game da gidaje, lafiya kamar yadda suke a ciki dangantaka da sutura, amma wannan bai hana ba da cikakken bayani ba game da waɗancan haƙƙoƙin a cikin dokokin duniya. " [1] Masani Matthew Craven ya kammala a shekarata 1995 cewa:
Koyaya, Dr James ya sake cewa: "... babu wani daga cikinmu da zai yi sakaci cewa ba za mu tsinci kanmu [...] cikin bukatar wadatattun sutura ba. Hakkin yana da mahimmancin amfani sosai. 'Yanci ne mai mahimmanci, ba ado ko wauta ba ta shari'a ". [1] Ya kuma yi kira da a cigaba da tattaunawa da sharhin ilimi, yana jayayya da hakan:
Hulɗa tsakanin haƙƙin sutura da sauran haƙƙoƙin ɗan adam
[gyara sashe | gyara masomin]Kamar yadda haƙƙin tufafi ya shafi irin wannan mahimmin al'amari na ɗan'adam, a dabi'ance yana hulɗa da wasu haƙƙoƙin ɗan adam waɗanda ke ƙunshe cikin wasu kayan aikin haƙƙin ɗan adam. [1]
Hakkin rayuwa
[gyara sashe | gyara masomin]Kowane mutum na da haƙƙin rayuwa, kamar yadda aka tabbatar a ƙarƙashin Mataki na uku na UDHR. Koyaya, idan mutane ba sa suturar da ta dace, sun fi kyau fuskantar yanayi. Ba tare da dumi tufafi, wani mutum zai iya da kyau mutu daga hypothermia a lokacin da wani sanyi da hunturu; suturar da ba ta dace ba, a gefe guda, na iya taimakawa ga zafin jiki, rashin ruwa da gajiya a lokacin bazara ko a yanayin zafi. Bugu da ƙari kuma, rashin wadatattun tufafi na iya ƙara ɗaukar hotuna zuwa hasken ultraviolet ; kara rashin lafiyar jiki da yanayin fata; da kuma tsananta yanayin kiwon lafiya da suka kasance. [1]
Bugu da ƙari, samun damar zuwa wajen likita - kamar yadda aka tabbatar a karkashin Mataki na 25 na UDHR da kuma Mataki na 12 na ICESCR - ana iya hana ta ta hanyar rashin wadatattun kayan sawa, musamman idan ba a samun damar saye da suttura mai warkarwa ko takalmin ƙafa ko tsada. [1]
'Yancin faɗar albarkacin baki
[gyara sashe | gyara masomin]
Sanya tufafi - ko fiye daidai, zaɓar waɗancan tufafi da za a sa - shine, ga mutane da yawa, wani muhimmin bangare na bayyanawa kamar yadda aka tabbatar a ƙarƙashin Mataki na 19 na UDHR. Mutanen da ke da babban nakasa na iya yin suturar da ba ta dace ba, suna musun maganganun da suke so. Bugu da ƙari, tilasta sanya sutura mai datti, yage, mara kyau da ma tsofaffin tufafi na iya kiran izgili da raini da kuma haifar da kunya. [1] Wannan na iya zama gaskiya musamman ga yaran makaranta - iyaye na iya yin jinkirin la’akari da tura yaro zuwa makaranta sakamakon gori da kunya da aka kawo ta tufafin da yaron ya sanya. [10] Ya kamata a ke rarrabewa, duk da haka, tsakanin waɗanda aka tilasta musu sa rigunan da suka yage, marasa kyau ko tsofaffin kayan aiki da waɗanda suka sani sanye da sanya irin waɗannan tufafi a matsayin 'bayanin sanarwa'. [1]
'Yanci daga wariya
[gyara sashe | gyara masomin]Tufafin da mutane suka zaɓi sanyawa na iya gano abubuwa da yawa game da mutum: alaƙar addini, ƙabila, asalin ƙasa ko siyasa, al'ada, ko launin fata. Za a iya gardama da shi, tufafin da matalauci yake sawa zai iya nuna talaucinsu. Wannan alamar talauci ko talaucin halin tattalin arziki na iya zama sanadin wariya da zagi. Ari akan haka, tufafi wanda yake da banbancin al'ada ko kuma yake nuna alaƙar addini na iya haifar da wariya kuma ya haifar da ƙin damar jama'a, tattalin arziki, ko siyasa da kasuwanci. [1]
Hakki zuwa 'yanci daga zalunci, rashin mutuntaka ko wulakanta mutum ko horo
[gyara sashe | gyara masomin]Akwai babbar dama ga "cin zarafin amana, don wulakanci da cin zarafi iri-iri a cikin likitanci da tsarin hukumomi, musamman dangane da mata da yara, nakasassu da tsofaffi." [1] Idan aka hana mutum samun wadatattun sutura - musamman tufafi masu mahimmanci, kamar su kayan ciki - mai yiyuwa ne a sanya su cikin rauni ga danniya, rashin mutuntaka, ko wulakanta mutum ko hukunci a karkashin doka ta 5 ta UDHR. Irin wannan musun zai hada da karbar tufafi da karfi, kuma yana da matukar muhimmanci a mahallin tsarewa da gidajen yari: "[o] ne a zahiri ana iya barin shi tsirara a tsakiyar karfin mulki, wani mummunan yanayi [...] da ake gani sau da yawa a gidajen yari, a cikin yaki da sansanonin tattara hankali. " [1] Misalan irin wannan cin zarafin a gidan yarin Abu Ghraib da ke Iraki da Guantanamo Bay sun gano sun haifar da cututtukan hankali, gami da rikicewar tashin hankali, sakamakon tilasta wa fursunoni yin tsirara da farati a gaban mata masu gadi, da kuma wadanda ake tsare da maza ana tilasta musu su sanya kayan mata. [11]