Jump to content

Yaren Malawi Lomwe

Daga Wikipedia, Insakulofidiya ta kyauta.
Yaren Malawi Lomwe
Lamban rijistar harshe
ISO 639-3 lon
Glottolog mala1256[1]

Malawi Lomwe,wanda akafi sani da Elhomwe,yaren mutanen kabilan Lomwe language wanda ake amfani dashi a kudancin-gabacin kasar Malawi a yakunan kamar Mulanje and Thyolo.

Tarihi[gyara sashe | gyara masomin]

Lomwe na daya daga cikin manyan kabilu hudu da ke zaune a Malawi kuma suna da tarihin yin hijira ta kan iyakar Mozambique da Malawi. Lomwe da yawa sun ƙaura zuwa Malawi zuwa ƙarshen karni na 19 kuma sun haɗu da Chewa, a cikin 1930s saboda yaƙe-yaƙe na kabilanci a Mozambique. Yaren Elhomwe da ake magana da shi a Malawi yare ne na Mihavane sosai yayin da a wasu gundumomi kamar Thyolo akwai alamun yaren Kokholha. Kamar sauran manyan kabilun Malawi, Lhomwes ba ’yan asalin Malawi ba ne amma Akafula da aka fi sani da Mwandionelapati ko Abathwa, su ne ’yan asalin Malawi..[Ana bukatan hujja]

Gwamnatin Malawi ta dauki matakin kiyaye harshen ta hanyar watsa labarai a cikin harshen Elhomwe a gidan rediyon MBC 1. Kafa kungiyar al'adu ta Mulhako Wa Alhamwe da marigayi shugaban kasar Malawi, Bingu wa Mutharika, ya yi a ranar 25 ga Oktoba, 2008, wani abu ne daban. nasara. Mulhako Wa Alhamwe yana da hedkwatarsa a Chonde a gundumar Mulanje. An kafa shi don adana al'adu, imani da harshe na Lhomwe. Yana da ɗakin karatu da makarantar Elhomwe.

Ko da yake yaren Elhomwe da ake magana da shi a Malawi ba shi da fahimtar juna da sauran yarukan Lomwe da ake magana da su a Mozambique, yana da halaye da yawa da ƙamus. Alal misali, mutum zai iya lura da kamanceceniya a cikin waɗannan kalmomi masu zuwa: otchuna (Emakhuwa), onthuna (Lmeetto), da ohuna (Elhomwe) ma'ana "so." Hakazalika, kalmomin "mata" sune anamwaani (Emakhuwa da Elhomwe), andanumwane (Lmeetto). [Ana bukatan hujja]

Lomwe (Elhomwe) harshe ne na tonal, tare da manyan maɗaukakin sauti (H) masu bambanta da waɗanda ba su da sautin murya..[2] A cikin sunaye akwai ƙayyadaddun ƙarancin rashin tabbas a matsayin sautin H, musamman a cikin kalmomin da aka aro daga Chichewa. A cikin fi'ili babu bambanci tsakanin tushen fi'ili da kuma wani (watau babu bambanci tsakanin manyan fi'ili da ƙananan kalmomi kamar yadda a cikin wasu harsunan Bantu), amma a cikin yaren suna nazarin (Emihavani) Kisseberth & Mtenje sun gano nau'ikan tonal iri-iri. alamu masu alaƙa da lokuta daban-daban. Misali, abin da ya gabata ya ci gaba yana da sautin H a farkon macrostem (misali y-a-vítikelela mi-kwé "suna karkatar da igiyoyi"), mummunan subjunctive yana da sautin H akan fi'ili na ƙarshe (o-hi-vitikelé "ku" kada ya karkata"), da sauransu.[3]

Manazarta[gyara sashe | gyara masomin]

  1. Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2017). "Yaren Malawi Lomwe". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History.
  2. Kisseberth & Mtenje (2022), pp. 5–6.
  3. Kisseberth & Mtenje (2022), pp. 8–12.

Adabi masu dacewa[gyara sashe | gyara masomin]

  • Kapyepye, Mavuto. Lhomwe Proverbs: A collection of 200 African proverbs in the Lhomwe language of Malawi. Privately published, via Amazon.

Littafi Mai Tsarki[gyara sashe | gyara masomin]

  • Boerder, R.B. (1984) Silent Majority: A History of the Lomwe in Malawi. Pretoria: Africa Institute of South Africa.
  • Kayambazinthu, Edrinnie (1998). "The Language Planning Situation in Malawi". Journal of Multilingual and Multicultural Development, vol. 19, no. 5–6.[1].
  • Kisseberth, Charles W; Mtenje, Al. (2022). "Melodic High tones in Emihavani". Stellenbosch Papers in Linguistics Plus, Vol. 62(2), 2022, 1-33.
  • Murray, S.S. (1932) [1910] Handbook of Nyasaland. Zomba: Government Printer.
  • Rashid, P.R. (1978) "Originally Lomwe, culturally Maravi, and linguistically Yao: The rise of the Mbewe c. 1760–1840". Seminar paper, History Department, Chancellor College, University of Malawi, Zomba.
  • Soka, L.D. (1953) Mbiri ya a Lomwe (The History of the Lomwe). London: MacMillan.
  • Vail, L. and White, L. (1989) "Tribalism in the political history of Malawi". In L. Vail (ed.) The Creation of Tribalism in Southern Africa (pp. 151–192). London: James Currey.

Samfuri:IncubatorSamfuri:Languages of Malawi Samfuri:Narrow Bantu languages