Cecilia Koranteng-Addow

Daga Wikipedia, Insakulofidiya ta kyauta.
Cecilia Koranteng-Addow
High Court judge of Ghana (en) Fassara

1975 -
Rayuwa
Haihuwa Assin Nsuta (en) Fassara, 24 Mayu 1936
ƙasa Ghana
Mutuwa Accra, 30 ga Yuni, 1982
Yanayin mutuwa kisan kai (assassination (en) Fassara)
Ƴan uwa
Abokiyar zama Nicholas Liverpool (en) Fassara  (1963 -  1969)
Gustav Koranteng-Addow  (1974 -
Karatu
Makaranta Our Lady of Apostles College of Education (en) Fassara
University of Hull (en) Fassara
Holy Child High School, Ghana (en) Fassara
Lincoln's Inn (en) Fassara
Harsuna Turanci
Sana'a
Sana'a mai shari'a da Barrister

Cecilia Koranteng-Addow (née Gaisie,An haife ta 24 ga waran Mayu,Shekara ta 1936-Ta mu 30 ga watan Yuni,shekarar 1982) ta kasance babbar alkaliya a Ghana daga shekarar 1975 har zuwa lokacin da aka sace ta da kashe ta ranar 30 ga watan Yunin shekarar 1982, a lokacin mulkin soja na biyu na Jerry Rawlings.[ana buƙatar hujja]

Rayuwar farko da ilimi[gyara sashe | gyara masomin]

An haifi Cecilia Afran Gaisie a Assin Nsuta, Gold Coast (yanzu Ghana) a 1936[1] ga Philip Afran Gaisie, ɗan kasuwa, da Mary Adwoa Kwansaa Boafo, uwar gida kuma ɗaya daga cikin matan mahaifin Cecilia shida.[2] Ta kasance daga dangin Royal Asenie na Adansi Medoma.

Cecilia ta halarci makarantar firamare a Makarantar Roman Katolika a Assin Anyinabrim, kuma a Makarantar Methodist ta Assin Edubiase, kusa da Assin Nsuta. Daga nan ta tafi makarantar sakandare a kusa da Cape Coast, da farko ta halarci makarantar sakandare a Kwalejin Ilimi ta Uwargidan Manzanni (OLA) sannan ta kammala karatunta na sakandare a Makarantar Sakandare ta Holy Child.[2] A cikin 1959, Cecilia ta koma Burtaniya inda ta karanci dokar LLB a Jami'ar Hull. An kira ta zuwa mashaya a Lincoln's Inn a London a 1963.[2]

Aiki[gyara sashe | gyara masomin]

Bayan kammala karatunta na manyan makarantu a Burtaniya, Cecilia ta koma Ghana a 1964 kuma ta fara aiki a matsayin lauya a cikin aikin shari’a mai zaman kansa na Opoku Acheampong and Company. Daga karshe ma'aikatar shari'a ta kasar Ghana ta dauke ta aiki a matsayin alkali. Bayan ta yi aiki na shekaru da yawa a matsayin alkali a kotun gundumar Ghana da kotun kewaye, an nada Cecilia a matsayin alkalin Babbar Kotun a 1975, matsayin da ta rike har zuwa rasuwarta a 1982.[2]

A cikin 1980, Cecilia ta yi mulkin dan kasuwa mai suna Mista Shackleford, wanda aka tsare a lokacin juyin juya halin 1979 wanda Jerry Rawlings ya jagoranta.[3] Cecilia ta ce babu wata hujja ga tsarewar kuma ta ba da umarnin a sake shi. Cecilia ita ce alkali na farko da ta tuhumi tanadi na rikon kwarya na Kwamitin Juyin Juya Halin Sojoji (AFRC) da aka sanya a cikin kundin tsarin mulkin 1979 kuma ta saki wani mai laifi AFRC. Ta kuma yanke hukunci kan shari'ar da ta shafi ma'aikatan tayar da zaune tsaye na Kamfanin Masana'antu na Ghana (GIHOC) wadanda suka kai hari kan majalisar a Jamhuriya ta uku ta Ghana.[1] Joachim Amartey Quaye, ɗaya daga cikin jagororin ma'aikatan masu tayar da tarzoma, daga baya ya zama memba na Rawlings 'Provisional National Defense Council (PNDC), wacce ita ce jam'iyya mai mulki a lokacin kisan Cecilia a 1982. Daga baya an yi wa Amartey Quaye shari'a kuma aka same shi da laifin rawar da ya taka a kisan Cecilia.[3][4]

Rayuwar mutum[gyara sashe | gyara masomin]

Mijin Cecilia na farko shi ne Nicholas Liverpool, wanda ya ci gaba da aiki a matsayin shugaban Dominica na shida daga 2003 zuwa 2012. Cecilia da Nicholas sun hadu a lokacin karatunsu a Jami'ar Hull kuma sun yi aure a 1963. Suna da yara hudu tare. A cikin 1969, sun sake aure, kuma a cikin 1974, Cecilia ta auri Gustav Koranteng-Addow, alƙali wanda ya zama Babban Lauyan Ghana daga 1975 zuwa 1979. Cecilia da Gustav sun sadu ta wurin aiki kuma sun ci gaba da yin aure har mutuwar Cecilia a 1982. Ba su da yara tare.

Mutuwa da gado[gyara sashe | gyara masomin]

An sace Cecilia kuma an kashe ta a asirce ranar 30 ga Yuni, 1982, tare da wasu alkalan Kotun Koli guda biyu, Frederick Poku Sarkodee da Kwadjo Adgyei Agyepong, da wani sojan ritaya, Sam Acquah, a lokacin mulkin soja na biyu na Rawlings.[3][4] Rawlings ya hambarar da Shugaba Hilla Limann a wani juyin mulki a ranar 31 ga Disamba 1981. Kisan ya faru ne a wurin harbin sojoji na Bundase da ke cikin Accra Plains a cikin sa’o’in dokar hana fita ta dare. An gano gawarwakin su da suka kone a wuri guda washegari. Bayan matsanancin matsin lamba kan Rawlings da PNDC, gwamnati ta kafa Hukumar Bincike ta Musamman don gudanar da bincike kisan kan. A shekarar 1992, jaridar Independent ta ba da rahoton sakamakon binciken kwamitin bincike na musamman a Ghana, wanda ta ce ya ba da shawarar gurfanar da mutane 10 kan kisan kai, ciki har da shugaban tsaron ƙasar Ghana a lokacin Kojo Tsikata. Tsikata, wanda na hannun daman Rawlings ne, ya shigar da kara a gaban jaridar Independent a ranar 26 ga Maris 1993, wanda ya amince ya yi watsi da shi bayan da The Independent ta buga sanarwar gyara a watan Satumba na 1998, inda suka fayyace cewa ba su da niyyar bayar da shawarar hakan. Tsikata ya aikata laifin.[5][6] An gurfanar da Lance Corporal Amedeka, Michael Senyah, Tekpor Hekli, Johnny Dzandu da Joachim Amartey Quaye da laifin kisan kai a 1993. A watan Yunin 1993, kafin a kammala shari'ar, Amedeka ya tsere daga gidajen yarin Nsawam da Ussher Fort inda ake tsare da su kuma ya bar Ghana. An samu Senya, Hekli, Dzandu da Amartey Quaye da laifin kisan kai, an yanke musu hukuncin kisa sannan aka kashe su ta hanyar harbi.[3][4]

Ana tunawa da Cecilia da sauran alkalai biyu da aka kashe a cikin aikin shari’a na shekara -shekara a ranar tunawa da mutuwarsu, da ake kira Ranar Shahada, a Ghana.[7] Bikin Tunawa da Shahidai na Dokar Shari'a, wanda ya haɗa da mutum -mutumi na dukkan alkalai uku da aka kashe, yana tsaye a gaban ginin Kotun Ƙoli na Ghana a yau.[8]

An kafa Gidauniyar Esi Afran a cikin ƙwaƙwalwar Cecilia a 2011, ta abokiyar ƙuruciyarta Josephine van Lare da 'ya'yanta biyu, Philip Liverpool da Nana Ama Brantuo (née Liverpool), da burin inganta rayuwar' yan mata ta hanyar ilimi da horo.[2] Gidauniyar a halin yanzu tana aiki don haɓaka matsayin ilimi a Ghana ta hanyar ba da tallafin kuɗi da shawara ga sauran ƙungiyoyin da suka mai da hankali kan ilimi.

Manazarta[gyara sashe | gyara masomin]

  1. 1.0 1.1 "Video". www.youtube.com. Retrieved 2020-06-25.
  2. 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 "Home | Ghana | Esi Afran Foundation". esiafran.
  3. 3.0 3.1 3.2 3.3 "Blast from the past: How the 'murdered Justice' set an innocent man free". April 9, 2020. Archived from the original on June 13, 2020. Retrieved August 10, 2021.
  4. 4.0 4.1 4.2 "Paizo / Press". paizo.com. 2020-06-15. Retrieved 2020-06-25.
  5. "Judge rules murder case report was privileged: Security chief loses". The Independent. October 29, 1994.
  6. "Correction: Captain Kojo Tsikata". The Independent. September 29, 1998.
  7. "GBA remembers three murdered High Court justices". Graphic Online.
  8. "Against background of "judicial martyrs to the rule of law", Ghana's top court considers political interference in judicial independence | African Legal Information Institute". africanlii.org.