Harshen Teiwa

Daga Wikipedia, Insakulofidiya ta kyauta.
Harshen Teiwa
bahasa Tewa
  • Harshen Teiwa
Lamban rijistar harshe
ISO 639-3 twe
Glottolog teiw1235[1]

Teiwa (kuma ana kiranta da Tewa ) [2] yaren Papuan ne da ake magana da shi a tsibirin Pantar a gabashin Indonesia . Tsibirin shine na biyu mafi girma a cikin tsibiran Alor, yana kwance a yammacin tsibirin Alor mafi girma. Teiwa harshe ne mai sauƙi na morphosyntactically tare da ɗan juzu'i kuma ana siffanta shi azaman yaren ware, wanda kuma aka sani da harshen nazari. Ana furta shi da tsarin karin magana mai rikitarwa.

Sunayen suna[gyara sashe | gyara masomin]

Ana kuma san Teiwa da Bahasa Teiwa (harshen Teiwa) a Indonesia. Ita kanta Teiwa wani fili ne mai suna kuma ana iya fassara shi da tei wa, ma'ana "ganyen bishiya". Kalmar "Teiwa" ta samo asali ne daga sunan babban dangin da ke magana da shi. Gabaɗaya, lokacin da masu jin Teiwa ke magana game da nasu yare, musamman don bambanta shi da harshen ƙasar Indonesiya, suna kiransa “pitau” (harshenmu).

Rabewa[gyara sashe | gyara masomin]

Yawancin lokaci ana rarraba Teiwa azaman ɓangare na dangin yaren Trans-New Guinea, amma ana jayayya. Dalili ɗaya shine ƙaramar hujjar ƙamus da kuma babban nisa daga babban tsibirin New Guinea. Madadin rarrabuwa shine yanki na dangin harshen Timor-Alor-Pantar, wanda ke da kusan shekaru 3000. A cikin wannan dangin yare, an ƙara rarraba Teiwa a cikin rukunin harsunan Alor-Pantar, waɗanda ke da adadin 20. Wannan rabe-rabe ya dogara ne akan yawan adadin cognates da kuma tsarin karin magana iri ɗaya.

Fage[gyara sashe | gyara masomin]

Ana magana da Teiwa a tsibirin Pantar, wanda wani yanki ne na tsibiran Alor, wanda ke tsakanin Ostiraliya da Indonesiya . Tsibirin yana kusan 1000 km daga babban tsibirin New Guinea . Yana shimfiɗa 50 km daga arewa zuwa kudu, kuma tsakanin 11 zuwa 29 km daga gabas zuwa yamma. Tsibirin ya kasu kashi biyu daban-daban na yanki: busasshiyar ƙasa da ƙasa maras yawan jama'a a yamma, da tsaunuka a gabas, waɗanda ke da tsaunuka, volcanic da yawan jama'a.

Akwai 4000 da aka rubuta masu magana da Teiwa a cikin 2010. Masu magana suna rayuwa ne a cikin desas (ƙauyukan gudanarwa a Indonesia) Lebang, Boweli, Kalib, Nule, Kadir, da Madar, ƙauyen mazauna 460 (kamar na 2007). Lebang shine babban ƙauyen, inda har yanzu yawancin mutane, matasa da manya ke magana da Teiwa. Duk da haka, yaren ƙasar Indonesiya da kuma Alor- malay mai tasiri na Sinawa yakan zama ƙanana na yin magana da kuma amfani da su don koyarwa a makarantu. Sakamakon raguwar adadin masu magana da yaren, an jera Teiwa a matsayin harshe mai hatsarin gaske .

Nahawu na Teiwa na Marian Klamer shine kawai takaddun harshe baya ga ɗan gajeren jerin kalmomi daga Stokhof (1975). Klamer ta tattara yawancin bayananta a ƙauyen Madar.

Fassarar sauti[gyara sashe | gyara masomin]

Mai zuwa shine bayanin Teiwa a cikin sauti: [3]

Consonants[gyara sashe | gyara masomin]

Teiwa yana da lissafin baƙaƙe 20, adadi mai yawa dangane da sauran harsunan Papuan. A cikin teburin da ke ƙasa, ana ba da wakilcin ƙaƙƙarfan sauti a maƙallan dama. Bambanci tsakanin pharyngeal da glottal fricative yana nuna kansa a matsayin na musamman a cikin harsunan Gabashin Indonesiya, kamar yadda wanzuwar ruwa /l/ da /r/.

Bilabial Labiodental Alveolar Palatal Velar Uvula Farin ciki Glottal
Nasal m n ŋ ⟨ ⟩
M p b t d k ɡ q ʔ ⟨ ' ⟩
Mai sassautawa ɸ ⟨ f ⟩ v s ħ ⟨ ⟩ h
Semi wasali w j ⟨ y ⟩
Trill r
Na gefe l

Allphones na /ɸ/ sune [ ɸ ] da [ p ] . Allphones na /v/ sune [ v ] da [ f ] .

Wasula[gyara sashe | gyara masomin]

Teiwa yana da tarin wasula na kadinal 5 . Manyan wasulan guda biyu suna faruwa ne a matsayin gajere (/i/, /u/) da tsayi (/uː/, /iː/). Kamar yadda yake a cikin tebur na baƙon, ana ba da wakilcin rubutun a maƙallan dama.

Gaba Baya
Babban i



iː ⟨ ii ⟩
u



uː ⟨ uu ⟩
Tsakar ɛ ⟨ e ⟩ ɔ ⟨ o ⟩
Ƙananan a ⟨ aa ⟩ ɑ ⟨ ⟩

Manazarta[gyara sashe | gyara masomin]

  1. Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2017). "Harshen Teiwa". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History.
  2. Klamer 2010
  3. Klamer 2010