Jump to content

Methodist Boys' High School, Oron

Daga Wikipedia, Insakulofidiya ta kyauta.
Methodist Boys' High School, Oron
makarantar sakandare
Bayanai
Ƙasa Najeriya
Wuri
Map
 4°48′26″N 8°15′25″E / 4.80729°N 8.25686°E / 4.80729; 8.25686
Ƴantacciyar ƙasaNajeriya
JihaAkwa Ibom
Ƙaramar hukuma a NijeriyaOron (Nijeriya)

An kafa makarantar sakandare ta Methodist Boys, Oron (MBHS Oron) a ranar 18 ga Satumba 1905 biyo bayan shawarar da Rev. Nathaniel Boocock [1] Ministan Ikilisiyar Methodist na farko wanda ayyukansa na farko a yammacin Afirka suka ba da gudummawa wajen kirkirar Missions a Bottler Point, Urua Eye (Udesi) da Adadia. Da farko ana kiranta Cibiyar Horar da Oron (OTI), an kafa makarantar ne don juya 'yan makaranta masu haske zuwa malamai, kuma da fatan cewa wasu daga cikinsu zasu iya zama Ministoci.

Tarihi[gyara sashe | gyara masomin]

A cikin 1870, masu shelar bishara na Methodist guda biyu, William Robinson da James Hands, sun sauka kusa da Oron, suka fara yin bishara. Kafin su koma Ingila, gungun Kiristoci da suka tuba suka ba su wasiƙa mai kwanan wata 25 ga Agusta 1869, ta ce a aika musu da Minista. Bayan buƙatar, wasu masu shelar bishara guda biyu, Reverend RW Burnett [2] da Henry Roe [3] ne aka zaɓa ta hanyar Primitive Methodist Society don fara aikin filin waje zuwa Afirka . A lokacin da suka isa ƙasar Sipaniya a ranar 21 ga Fabrairun 1897, an yi musu maraba sosai a gidan ƙwaƙƙwaran tuba, Elizabeth 'Momma' Ayuba. [4] Sa’ad da suke wurin, sun gina tasha kuma suka soma aikin bishara. Sai dai kuma, manufofin gwamnatin Spain na rashin jituwar da ta kai ga rufe makarantun Ofishin Jakadancin da ke can, ya sa masu bin tafarkin Farko suka karkata akalar binciken nasu zuwa wani yankin da Birtaniyya ke iko da shi a yankin Arewacin Najeriya na yammacin Afirka. Saboda haka, a cikin 1893, Archibong Town ya zama filin waje na farko da ya karbi bakuncin Ofishin Jakadancin Farko a Najeriya. Abin da ya biyo baya shi ne bude wani tasha a James Town na Rev. WJ Ward. Ci gaban da aka samu a garin na Archibong daga baya ya samu cikas sakamakon hukuncin da kwamitin hadin gwiwa na gwamnatocin Burtaniya da na Jamus suka yanke, wanda ya mika garin Archibong zuwa yankin Jamus. Wannan ya haifar da ƙaura na masu aminci zuwa Ikang da ƙetare kogin zuwa Afaha Eduok, inda Hakimai da 'yan asalin ƙasar suka kasance masu jinƙai don ba su filin zama. A cewar Rabaran GE Wiles, shi da Rev. Nathaniel Boocock suna tafiya Calabar ne a lokacin da suka hango wurin kuma da idon imani, Boocock ya ce 'can zan gina makarantara'. Yayin da Garin Archibong ke raguwa a hankali, tashar Oron ta ci gaba da samun natsuwa kamar yadda bayanin Rev. GH Hanney ya nuna...

"A yau Archibongville kawai tashar waje ce, kusan an bar ta, amma ana ganin sakamakon Archibongville a cikin murabba'in kilomita 400 da muke zaune a gefen dama na Kogin Cross, da kuma tashoshin da aka buɗe a ƙasa, kuma wanda za a ji da yawa a cikin kwanakin da ke zuwa. Ofishin Jakadancin Oron yana da gefen kogi na kimanin kilomita talatin, tare da yankin da ke cikin ƙasa wanda ke da matsakaicin mil goma sha biyar ko goma sha shida a faɗin... "[5]

Tare da taimakon Steam Launch daga Ma'aikatar Ruwa, an tura gidan Ofishin Jakadancin, (tsarin da aka riga aka gina) daga Archibong Town zuwa Oron inda aka tara shi a cikin 1902.

Saboda haka, mataki na farko na gaske zuwa ci gaban ilimin Yammacin Afirka ta hanyar Ofishin Jakadancin Methodist na farko ya fara ne a Oron, inda aka gina Cibiyar Horar da Yara (shiga). Wannan sakamako ne kai tsaye na shawarar da Reverend Nathanial Boocock ya yi tare da abokan aikinsa. A lokacin taron kwamitin zartarwa na Primitive Methodist Missionary Society (PMS) a Birmingham, Boocock ya ba da shawarar:

"Bari a gina Cibiyar Horarwa a Oron, inda za mu iya karɓar masu shiga daga makarantun mishanmu a Fernando Po da kuma matasa masu alƙawari daga makarantun mu na mishan a cikin ƙasa (Nijeriya). Wannan, yayin da ake ba da ilimi na gaba ɗaya wanda zai iya haɗawa da koyarwa a cikin masassaƙa da sauran ayyuka masu amfani, babban manufar Masters za ta kasance don horar da matasa tare da ra'ayi ga zama masu koyar da bisharar asali" [6]

Tare da ƙuduri da aka karɓa bayan taron da aka yi a ranar 10 ga Mayu 1904, Ƙungiyoyin Ƙoƙarin Kirista, sanannen ƙungiya tsakanin Methodists na farko a Ingila, don biyan kuɗin cibiyar. Za a ga a fili cewa mutumin da samun £ 1,000 ya haifar da mafi yawan farashi shine marigayi Sakatare, Rev. George Bennett. Kuma tare da isowar Rev. W. J. Ward a watan Agustan 1905, makarantar ta fara ne da malamai biyu (2) da dalibai goma sha shida (16) a kan layi. Dukkanin sai dai uku daga cikin dalibai goma sha shida na asali sun kasance masu shiga. Mista Efa Ekpesuk wanda shine malami a Archibong shine Asst. Master. Rev. R. Banham ne ya gina gine-gine na farko.[7] Akwai manyan gine-gine guda uku na takalmin ƙarfe - aji, ɗakin kwana da gini na uku wanda ya ƙunshi ɗaki ɗaya da ɗaki na Rana. An lalata tsohon a lokacin Yaƙin basasar Najeriya. A wani bangare mai kyau na tushe ya tsaya wani zauren da aka yi amfani da shi azaman ɗakin aji. A ƙarshen wa'adin farko, akwai ɗalibai goma sha takwas. Dukansu sun kasance cikin kungiyar Christian Endeavor Society kuma suna gudanar da ayyuka kowace Lahadi kuma wani lokacin a ranakun mako a ƙauyukan unguwa.

Tsarin Farko da Ci gaba[gyara sashe | gyara masomin]

Makarantar ta fara ne da dalibai 16. A ƙarshen wa'adin farko, adadin da aka yi rajista ya karu zuwa 18. Ba da daɗewa ba bayan kafa shi, an nuna halayensa na haɗin kai a asalin ɗaliban da suka shiga. An samo masu shiga 24 da ɗalibai na rana 4 daga Fernando Po, Urua Eye, James Town, Esuk Oron, Akani Obio da Calabar. A shekara ta 1910, sabili da haka, yana yiwuwa a kammala cewa makarantar ta kasance "cike" kuma ta taimaka wajen samar da haɗuwa da kabilun da ke cike da alkawari.

A shekara ta 1955, makarantar tana da yara maza 170 da malamai 12. Duk da yake makarantar ta kasance makarantar yara maza tun daga farko, daga baya an shigar da 'yan mata cikin aji na shekaru biyu na Higher Certificate (Fars) (Forms 6 da 7). An kara sashen Kimiyya na karatun Takardar shaidar Makarantar Sakandare daga baya a watan Janairun 1963.

Ƙididdigar makarantar a 1965 ta nuna adadi masu zuwa: Annang 38, Igbo 58, Efik 6, Oron 193 (ciki har da ma'aikatan da ba malamai ba da iyalansu), Ijaw 4, Ogoni 6, Birtaniya 6, Indiyawan 1, Jamusanci 1, Amurkawa 1. Akwai mazauna 359 da mata 23 a cikin al'ummar makarantar (ciki har da dangin iyayengiji). Tsakanin shekarun 1940 da farkon shekarun 1960, iri-iri sun fi ban mamaki. Akwai 'yan Kamaru, 'yan Equatorial Guineans da' yan Najeriya daga Arewa, har ma da Musulmai. Ogoni da Igbo sun kasance da yawa sosai. Makarantar wuri ne mai daɗi don zama a ciki.

A watan Fabrairun 1977 bisa ga bayanan makaranta, shiga ya kai 888 (masu shiga 718, dalibai na rana 170). Daga cikin masu shiga akwai 'yan mata 17, dukansu na cikin Makarantar Takardar shaidar (Art). An kuma ga ci gaba mai yawa a duk fannoni na ayyukan wasanni tare da gabatar da sabbin wasannin kamar wasan kurket, quoits, wasannin kwallon kafa tsakanin aji / tsakanin makaranta, da dai sauransu. Ya zuwa 1980, yawan ɗaliban ya karu zuwa 1099 tare da malamai 30. Gasar wasanni ta hadin gwiwa da sabis na Lahadi tare da makarantar 'yar'uwa, Makarantar Sakandare ta Mary Hanney tun daga lokacin ta ɗauki fasalin yau da kullun.

Cibiyar Ilimi

Bayan dawowar makarantun mishan a Jihar Akwa Ibom ga masu mallakar su na asali a shekara ta 2006, [8] an mayar da gudanarwar MBHS Oron ga Ofishin Jakadancin Methodist. Amma manufofin ilimi na kyauta na gwamnatin Jihar Akwa Ibom da ingantaccen kayan aiki a makarantun da gwamnati ke sarrafawa a lokacin ya haifar da raguwa sosai a shigar da sabbin dalibai a cikin makarantar yayin da gudanarwa ke gwagwarmaya don magance lalacewar ababen more rayuwa da biyan albashi. Ci gaban bai tafi da kyau ba tare da al'ummar Old Boys kamar yadda duk surori na kungiyar nan da nan suka fara kokarin kawo halin da ake ciki na makarantar ga sanin gwamnati. Bayan matsin lamba mai tsanani, gwamnatin Jihar Akwa Ibom ta karɓi kulawar makarantar a hukumance a ranar 18 ga Satumba 2022, a lokacin bikin tunawa da ranar kafa makarantar ta 117 da Homecoming.[9] Late Prelate na Ikilisiyar Methodist, Dr. Sunday Mbang ne ya ba da gudummawar, don haka ya buɗe sabon zamani a rayuwar ma'aikatar. Rahotanni sun nuna cewa, tare da sabon ci gaba, yawan ɗalibai waɗanda suka ragu kamar 200 ya karu zuwa dan kadan sama da 1000 kuma har yanzu suna ƙidaya, a cikin watanni 10 daga ranar mikawa.

Jerin Shugabannin daga 1905[gyara sashe | gyara masomin]

# Sunan Matsayi
1 Rev. W. J. Ward [10] 1905–1907
2 Rev. T. W. Hancox [11] 1907–1911
3 Rev. C. P. Groves [12] 1912–1924
4 Rev. C. W. Showell 1924–1926
5 Mista W. T. Smith 1927–1929
6 Rev. E. E. Pritchard 1929–1931
7 Rev. C. E. Wiles [13] 1932–1938
8 Rev. N. E. Boulton 1938–1945
9 Rev. C. E. Wiles [14] 1945–1955
10 Rev. S. K. Okpo [15] 1956–1961
11 Mista W. W. Anderson [16] 1961–1964
12 Mista C. N. Iroanya 1964–1965
13 Mista E. E. Bassey 1965–1970
14 Mista O. W. Inyang 1970–1971
15 Mista A. U. Umo 1971–1973
16 Mista U. S. Ekpo 1973–1974
17 Mista P. O. Akpan da M. A.Eyo 1975–1976
18 Mista U. S. Ekpo 1976–1978
19 Cif O. O. Awatt 1978–1980
20 Mista R. A. Ekanem 1980–1983
21 Mista A. E. Udofia 1983–1984
22 Mista E. O. Akaiso 1984 (watanni 9)
23 Mista O. U. Bassey 1984–1985
24 Shugaba A. A. Ntuen 1985–1988
25 Mista A. E. Onwineng 1988 (watanni 2)
26 Mista E. E. Essien 1988–1989
27 Mista E. O. Uwe 1989–1990
28 Mista O. U. Ide 1990–1993
29 Tsohon S. T. Uko 1993–1995
30 Mista E. Okwong-Udo 1995–1998
31 Mista Ukpe Unanaowo 1998–2000
32 Mista Effiong A. Afahakan 2000–2001
33 Misis Ubong E. Bassey 2001–2006
34 Cif O. U. Bassey 2006–2007
35 Rev. Ini Atti 2008–2010
36 Tsohon E. B. Esu 2010–2011
37 Mista Effiong Jonah Mfon 2011–2012
38 Misis Ubong Bassey 2012–2017
39 Misis Aniema Bassey 2017–2018
40 Misis Nene B. Esin 2018–2022
41 Mista Effiong O. Imah 2022-

Masu wa'azi a ƙasashen waje masu zuwa suna kula da gajeren lokaci lokacin da Shugabannin ba su nan a hutu:

  1. Rev. W. Yorcross
  2. Rev. H. B. Hardy
  3. Rev. C. R. Fansar
  4. Rev. H. L. O. Williams
  5. Mista H. Hodgkinson
  6. Mista L. R. Shenton

Shahararrun ɗalibai[gyara sashe | gyara masomin]

  • Sanata Bassey Ewa-Henshaw. Tsohon Sanata wanda ke wakiltar Cross River South.
  • Marigayi Farfesa Eskor Toyo. Shahararren Farfesa na Tattalin Arziki, Mai gwagwarmayar Kwadago, Masanin Juyin Juya Halin da Marxist.
  • Sanata Nelson Effiong . [17] Sanata na Tarayyar Najeriya.
  • Mai shari'a John Inyang Okoro. Mai shari'a na Kotun Koli ta Najeriya.
  • Barrister Ekpo Una Owo Nta. Tsohon Shugaban Hukumar Kula da Cin Hanci da Cin Hanyoyi Masu Zaman Kanta (ICPC), Kwamishinan cikakken lokaci, Hukumar Kula da Albashi, Sakamakon da Albashi ta Kasa (NSIWC).
  • Etim Esin, ɗan wasan ƙwallon ƙafa

Bayanan da aka ambata[gyara sashe | gyara masomin]

  1. [1] Reverend Nathaniel Boocock
  2. [2] Transcription of Obituary In the Primitive Methodist Magazine by R. W. Burnett
  3. [3] Henry Roe
  4. [4] Mma Elizabeth Job
  5. The Nigerian Mission. Coming of Age Celebration. A Marvellous Record. The Primitive Methodist Leader. April 30, 1914, page 289
  6. Anyika, F.(1997). Methodism in Igboland, Eastern Nigeria 1910–1932: Genesis and Growth. Onitsha: Cape Publishers Int’l Ltd., pg.128.
  7. [5] Methodist Mission Schools
  8. [6] Return of Mission Schools to their owners
  9. "Akwa Ibom government to take over management of Methodist Boys' High school from Methodist church." Champion Newspapers LTD (in Turanci). 2022-09-19. Retrieved 2023-12-06.
  10. [7] Rev. William James Ward
  11. [8] Rev. Thomas William Hancox
  12. [9] Rev. Charles Pelham Groves
  13. [10] Rev. Carlos Edward Wiles
  14. [11] Carlos Edward Wiles
  15. [12] Rev. Sam Kaiso Okpo
  16. [13] A Letter by Wilf Anderson during his tenure as Principal of MBHS Oron
  17. Assembly, Nigerian National. "National Assembly – Federal Republic of Nigeria". www.nassnig.org.