Mutanen Mursi

Daga Wikipedia, Insakulofidiya ta kyauta.
Mursi
Mursi men
Jimlar yawan jama'a
11,500 (2007)
Yankuna masu yawan jama'a
Southwestern Ethiopia (Debub Omo Zone)
Harsuna
Mursi language
Addini
Animism, Christianity
Kabilu masu alaƙa
Me'en, Suri, Kwegu

[1]

Mursi (ko Mun, kamar yadda suke kiran kansu) ƙabilar Surmic ne a Habasha. Suna zaune ne a shiyyar Debub Omo na shiyyar Kudu, Al'ummai, da Jama'ar Kudancin, kusa da kan iyaka da Sudan ta Kudu. Bisa ƙididdigar da akayi a shekarar 2007, akwai Mursi 11,500, 848 daga cikinsu suna zaune ne a birane; daga cikin adadin kashi 92.25% na zaune ne a shiyyar Kudu maso Kudu.[1]

Da yake kewaye da tsaunuka tsakanin kogin Omo da magudanar Mago, gidan Mursi na ɗaya daga cikin yankunan ƙasar da ke zama saniyar ware. Maƙwabtan su sun haɗa da Aari, Banna, Mekan, Karo, Kwegu, Nyangatom da Suri. Gwamnatin Habasha ta haɗa su tare da Me'en da Suri da sunan Surma.

Harshe[gyara sashe | gyara masomin]

Mursi suna magana da yaren Mursi a matsayin harshen uwa. [2] Wani yanki ne na dangin harshen Surmic. Mursi yana da alaƙa (sama da 80% cognate) da Me'en da Suri, da kuma Kwegu. Bisa kididdigar da akayi a shekarar 1994, akwai mutane 3,163 da aka tabbatar da cewa Mursi ne a jihar SNN; 3,158 sunyi magana da Mursi a matsayin yarensu na farko, yayin da 31 ke magana da shi a matsayin yare na biyu.[3] Bisa ƙididdigar ƙidayar kasa ta shekarar 1994, inda aka hada Mursi a karkashin Me'en, kashi 89.7% na harshe daya ne, kuma harsuna na biyu da ake magana da su su ne Bench (4.2%), Amharic, wanda ke zama daya daga cikin harsuna shida na hukuma na Habasha. (3.5%), Kafa (1.1%).

Akwai nau'o'i biyu na harshen Mursi. rubutun kalmomi Ɗaya shine tushen Amharic, ko da ya ke harshen Mursi yana ɗaya daga cikin yarukan Surmic tareda tsarin wasula marasa daidaituwa da kuma jaddadawa da rashin damuwa idan aka kwatanta da Amharic. Harshen Surmic na Amharic Amharic[4]Na biyu shine mafi da cewa da haruffa na Latin. Tushen Latin David Turton da Moges Yigezu na Jami'ar Addis Ababa ne suka ƙirƙiro rubutun Latin. Jami'ar Addis Ababa[5][6]

Addini da al'adu[gyara sashe | gyara masomin]

Matasan mata a Mago NP
Farantin baki na kabilar Morsi

Kamar yawancin manoma da makiyaya a Gabashin Afirka, Mursi sun yi imanin cewa suna samun wani ƙarfi fiye da nasu, wanda suke kira Tumwi. Wannan yawanci yana cikin sararin sama, kodayake wani lokacin Tumwi yana bayyana kansa a matsayin wani abu na sama ( ahi a tumwin ), kamar bakan gizo ko tsuntsu. Babban ofishin addini da na al'ada acikin al'umma shine na Komoru, Firist ko Shaman. Wannan ofishi ne da aka gada, sabanin rawar siyasar Jalaba na yau da kullun. Kômoru ya ƙunshi jin daɗin ƙungiyar gaba ɗaya kuma yana aiki ne a matsayin hanyar sadarwa tsakanin al'umma da Allah (Tumwi), musamman idan ta fuskanci barazanar fari, kwari da cututtuka. Irin rawar daya taka ta kasance ta hanyar gudanar da al'adun gargajiya don kawo ruwan sama, don kare maza, da shanu da amfanin gona daga cututtuka, da kuma kawar da barazanar hare-hare daga wasu kabilu. Bisa manufa, domin kiyaye wannan alakar dake tsakanin jama'a da Tumwi, bai kamata Kômoru ya bar Mursiland ba ko ma ƙungiyar sa (bhuran). Ɗaya daga cikin dangi musamman, Komortê, ana ɗaukarsa, mafi kyau, dangin firist, amma akwai iyalai na firistoci a wasu dangi biyu, wato Garikuli da Bumai.[7][8]

Addinin mutan Mursi an raba shi da Animism ,[ana buƙatar hujja]</link>Ko da sun karbi addinin Kiristanci. Akwai Hidima a tashar Mishan da ke arewa maso gabashin Mursiland, wanda ke ba da ilimi, kula da lafiya na asali da koyarwa a cikin addinin Kiristanci.

Zagayen rayuwa[gyara sashe | gyara masomin]

Mursi na gudanar da bukukuwa iri-iri, na ilimi ko horo. Farantin lebe sanannen bangare ne naj Mursi da Surma, waɗanda watakila sune ƙungiyoyi na karshe a Afirka wadanda har yanzu al'ada ce ga mata su sanya manyan tukwane, fayafai na katako, ko 'faranti', acikin lebbansu na kasa. Ana huda lebban 'yan mata tun suna shekara 15 ko 16. Wani lokaci mata marasa aure suna sanya farantin leɓe don rawa, kuma ana ƙara sanya su don jawo hankalin masu yawon bude ido don samun ƙarin kuɗi.[9][10] Ana kiran farantin leɓe da dhebi a tugoin.

Mutuwar biki ( thagine ), wani nau'i ne na tashin hankalin mazaje na al'ada, wani abu ne mai kima da farin jini na mazan Mursi, musamman mazan da ba suyi aure ba, kuma babbar alama ce ta asalin Mursi. Tsararrun shekaru wata muhimmiyar siffa ce ta siyasa, inda ake samar da maza zuwa sunayen “tsawon zamani” kuma suna wucewa ta wasu “makin shekaru” a tsawon rayuwarsu; matan aure suna da darajar shekarun mazajensu.[ana buƙatar hujja]</link>[ <span title="This claim needs references to reliable sources. (September 2016)">abubuwan da ake bukata</span> ]

Omo National Park[gyara sashe | gyara masomin]

Mursi mace

Ana zargin gidauniyar African Parks da jami’an gandun dajin na gwamnati da tursasa Mursi ya ba da filayensu da ke kan iyakokin dajin Omo ba tare da biyan diyya ba. Ana amfani da takardun ne don halasta iyakokin dajin, wanda wuraren shakatawa na Afirka suka mamaye.

Wata kungiya mai suna "Native Solutions to Conservation Refugees" ta ce takardun za su mayar da Mursi 'yan ta'adda ba bisa ka'ida ba a kan nasu kasar kuma irin wannan kaddara ta fada wa Suri, Dizi, Me'en, da Nyangatom, wadanda kuma suke zaune a cikin wurin shakatawa. Bayan da gidauniyar African Parks Foundation ta kwace dajin Omo, Mursi na fargabar cewa a karshe za a kore su daga filayensu kamar Guji-Oromo a dajin Nechasar.Sakamakon matsin lamba daga masu fafutukar kare hakkin dan Adam, gidauniyar Parks Foundation ta bayyana shirinta na barin dajin Omo a shekarar 2007.Mursi sun ayyana yankinsu a matsayin yanki na kiyaye al'umma tun daga watan Yulin 2008 kuma sun fara aikin yawon shakatawa na al'umma.

Dam din Gibe III da Babban Tsarin Noman Ruwa na Kasuwanci[gyara sashe | gyara masomin]

Dam din Gibe III mai amfani da wutar lantarki, a tsakiyar Basin Omo kuma wanda aka kammala a watan Oktoba 2015,zai yi matukar gyara tsarin ambaliyar ruwa wanda dubban mutane a karkashin ruwa ke dogaro da su.Ta hanyar daidaita magudanar ruwa, da kuma 'dagawa' karancin magudanar ruwa a lokacin noman rani, hakan kuma zai sa a samar da manyan hanyoyin noman rani na kasuwanci, dukda cewa sabon rahoton da aka fitar ya nuna cewa babu isasshen ruwa a kogin Omo. ban ruwa yankin da aka tsara na shuka.[11]Tuni dai Hukumar Kula da Suga ta kasar Habasha ta fara aiwatar da mafi girman buri a kan filin da aka karbo daga dajin Omo ko kuma Bodi da Mursi da Nyangatom da kuma Kara suke mamaye da su a halin yanzu. Idan aka tabbatar da tsare-tsare a halin yanzu, ƙananan Omo zai zama mafi girma a ƙasar Habasha, wanda aƙalla zai ninka yawan wuraren ban ruwa a ƙasar.

Manazarta[gyara sashe | gyara masomin]

  1. 2007 Ethiopian census, first draft Archived 2012-06-04 at the Wayback Machine, Ethiopian Central Statistical Agency (accessed 6 May 2009)
  2. Empty citation (help)
  3. 1994 Population and Housing Census of Ethiopia: Results for Southern Nations, Nationalities and Peoples' Region, Vol. 1, part 1 Archived 2008-11-19 at the Wayback Machine, Tables 2.11, 2.14, 2.17
  4. Mursi Language
  5. "Mursi (tugo)", Mursi Online website (accessed 15 November 2009)
  6. Worku, Firew Girma (2021). A Grammar of Mursi: A Nilo-Saharan Language of Ethiopia. Brill: Leiden. doi:10.1163/9789004449916.
  7. Cite error: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Turton 1973
  8. Cite error: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Mursi Online Editor
  9. Empty citation (help)
  10. amp. Missing or empty |title= (help)
  11. Cite error: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named RiverOmo

Ƙara karantawa[gyara sashe | gyara masomin]

  • (2000) Pancorbo, Luis: "Los labios del río Omo" en "Tiempo de África", shafi. 176-190. Laertes. Barcelona. ISBN 84-7584-438-3
  • (2007) Silvester, Hans: Les Habits de la Nature Editions de la Martinière 

Hanyoyin haɗi na waje[gyara sashe | gyara masomin]