Sebastian Kyalwazi

Daga Wikipedia, Insakulofidiya ta kyauta.
Sebastian Kyalwazi
Rayuwa
Haihuwa 1920
Mutuwa 25 ga Janairu, 1992
Sana'a
Sana'a university teacher (en) Fassara

Sebastian Kakule Kyalwazi, (20 Oktoba 1920 - 25 Janairu 1992), wani likitan tiyata ne ɗan kasar Uganda wanda ya yi aiki a matsayin farfesa kuma shugaban tiyata a Makarantar Magunguna ta Jami'ar Makerere kuma a lokaci guda a matsayin babban likitan tiyata a Asibitin Referral na Mulago daga farkon shekara ta 1970s har zuwa lokacin mutuwar sa a farkon shekarun 1990. An ba da rahoton cewa shi ne ɗan asalin ƙasar na farko da ya cancanci zama likitan fiɗa a Gabashi da Tsakiyar Afirka.[1][2]

Rayuwar farko da ilimi[gyara sashe | gyara masomin]

An haifi Kyalwazi a gundumar Masaka, a cikin yankin Buganda na Uganda, inda ya girma a matsayin Roman Katolika.[1][2]

Bayan kammala firamare a Kampala da Masaka, ya yi karatu a St. Mary's College Kisubi, inda ya samu shaidar kammala karatunsa na GCE Ordinary Level da GCE Advanced Level.[1][2]

A cikin shekarar 1948, ya kammala karatu daga Jami'ar Makerere (a wancan lokacin babban kwalejin jami'ar London ), tare da digiri na likitanci da digiri na farko (MBChB). Daga baya ya yi karatun digiri na biyu a Edinburgh, Scotland, inda ya kammala karatun a matsayin Fellow of the Royal College of Surgeons of Edinburgh, kasancewarsa ɗan Afirka na farko a Gabashin Afirka da Tsakiyar Afirka da ya cancanci zama likitan tiyata.[1][2] A cikin shekarar 1968, ya shafe tsawon lokaci na karatu a Masaryk Memorial Cancer Institute (Czechoslovakia Cancer Institute) akan Hukumar Lafiya ta Duniya, malanta.[1][2]

Sana'a[gyara sashe | gyara masomin]

An naɗa Kyalwazi a matsayin malami a fannin tiyata a Makarantar Kiwon Lafiya ta Jami’ar Makerere a shekarar 1968. Ya ci gaba a wannan matsayin har ya zama Farfesa kuma shugaban sashen tiyata a makarantar likitanci da asibitin koyarwa na jami'a, ɗan Afirka na farko da ya samu wannan matsayi.[1][2]

Ya ɗauki sha'awar bincike da tiyata na wasu cututtukan daji masu ƙarfi, gami da ciwon hanta, ciwon daji na azzakari, sarcoma na Kaposi da kansar mahaifa da sauransu. A lokacin da aka kafa Cibiyar Ciwon Kankara ta Uganda (UCI) a cikin shekarar 1967, Kyalwazi shi ne jagoran sasantawa a bangaren Uganda kuma ana ba da lamuni don ba da damar kafa UCI.[3] A shekarar 1968, an zaɓe shi a matsayin shugaban kungiyar likitocin fiɗa na gabashin Afirka, ɗan Afirka na farko da ya taɓa riƙe wannan muƙamin.[1][2]

Sauran la'akari[gyara sashe | gyara masomin]

An naɗa shi babban likitan tiyata a tawagar likitocin da aka zaɓa don yi wa Paparoma Paul VI magani a ziyarar da Fafaroma ya kai Uganda a shekarar 1969, idan bukatar hakan ta taso.[1][2] Kyalwazi ya taɓa zama shugaban kungiyar Rotary Club na Kampala a karshen shekarun 1970.[1][2]

Girmamawa da kyaututtuka[gyara sashe | gyara masomin]

Cocin Katolika ta baiwa Kyalwazi lambar yabo ta St. Gregory Mai Girma, don girmamawa ga hidimarsa ga Cocin da kuma bil'adama. Ƙungiyar likitocin ƙasar Uganda ta ƙirƙiro wani lacca na tunawa da shekara-shekara don tunawa da gudunmawar Kyalwazi ga kiwon lafiya da ci gaban zamantakewa a Uganda. [1]

Rayuwa ta sirri[gyara sashe | gyara masomin]

Ya mutu a ranar 25 ga watan Janairu 1992 a wani asibiti a Landan daga ciwon daji na pancreatic yana da shekaru 71. Gwamnatin Uganda ta yi mishi shi jana'iza.[3]

Duba kuma[gyara sashe | gyara masomin]

  • Ilimi a Uganda
  • Jerin makarantun likitanci a Uganda
  • Uganda Cancer Institute
  • Charles Olweny
  • Francis Miiro

Manazarta[gyara sashe | gyara masomin]

  1. 1.00 1.01 1.02 1.03 1.04 1.05 1.06 1.07 1.08 1.09 Charles Olweny (17 April 2017). "Dr. Kyalwazi Memorial Lecture: About Prof. Sebastian Kakule Kyalwazi". Association of Surgeons of Uganda. Kampala, Uganda. Retrieved 8 July 2023.
  2. 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 2.8 Christopher Bendana (19 May 2012). "Prof. Sebastian Kyalwazi : First Ugandan surgeon". New Vision. Kampala, Uganda. Retrieved 8 July 2023.
  3. 3.0 3.1 Juliet Waiswa (1 April 2023). "Uganda Needs People Like Cancer Institute Founder Prof. Kyalwazi". New Vision. Kampala, Uganda. Retrieved 10 July 2023.