Taruga

Daga Wikipedia, Insakulofidiya ta kyauta.

Taruga wani wuri ne da ke binciken kayan tarihi a Najeriya wanda ya shahara da kayan tarihi na al'adun Nok da aka gano a wurin,wasu sun kai 600. BC,kuma don shaida na aikin ƙarfe da wuri. Wurin yana 60 km kudu maso gabashin Abuja,a cikin Middle Belt .

Fage[gyara sashe | gyara masomin]

Nok terracotta figurine na mutum akan doki

Taruga daya ne daga cikin wuraren da ke tsakiyar Najeriya inda aka tono kayan tarihi na al'adun Nok.Tun daga shekara ta 1945,an sami irin waɗannan siffofi da tukwane a wurare da yawa a yankin, waɗanda masu hakar gwangwani na zamani suka gano ba da gangan ba,kuma tun kafin 500. BC zuwa 200 AD [1]Wataƙila yankin ya kasance da ɗanɗano kuma ya fi dazuzzuka a wannan lokacin fiye da yadda yake a yau,amma har yanzu yana arewacin yankin dazuzzukan masu yawan gaske.Da mutane sun rayu ta hanyar noma da kiwo.Yayin da yanayin ya yi bushewa a hankali,da sun zarce kudu,don haka mutanen Nok sun kasance kakannin mutane irin su Igala,Nupe,Yarbawa da Ibo,wanda zane-zane ya nuna kamance da kayan tarihi na Nok na farko.

Clay figurines da tukwane[gyara sashe | gyara masomin]

Figurines na farko na terracotta daga Taruga an yi musu ado da makada na tambarin tsefe,layi ɗaya,chevron taimako na ƙarya da ƙyanƙyashe triangles.Wadannan zane-zane sun bayyana sun yi tasiri ga al'adun Ife na gaba.Salo na baya sun yi kama da binciken da aka samo daga Neolithic da Iron Age a Rim a Upper Volta,tare da kayan ado irin su karkatattun roulettes da sassaka.Yawancin kawuna ko ɓangarorin da aka samo ƙila sun kasance wani ɓangare na cikakkun adadi.Hotunan mai yiwuwa suna wakiltar jarumawa da kakanni na kabilanci,kuma da an ajiye su a wuraren tsafi a cikin matsugunan ƙauye na dindindin.

Yawanci ana yin ado da tukwane da ɗigogi masu tasowa ta hanyar roulette da aka sassaƙa, wanda zai iya rufe yawancin jikin tukunyar. Yawancin lokaci ana haɗa ɗigon tare da layukan da aka tsaga,kuma suna iya yin tsari mai kama da layi akan jikin tukunyar.Dukan siffofi da tukwane an toya su a ƙananan zafin jiki,saboda haka suna da rauni.[1]

Iron aiki[gyara sashe | gyara masomin]

Iron Age yana samuwa a Gabas da Kudancin Afirka

Bernard Fagg ya gudanar da aikin korar Taruga mai sarrafawa a cikin 1960s,yana gano nau'ikan siffofi na terracotta da baƙin ƙarfe tare da kwanakin radiocarbon daga kusan ƙarni na huɗu da na uku BC. Iron da ke aiki a wurin yanzu an daidaita shi zuwa 600 BC,shekara dari biyu kafin a fara a Katsina-Ala,wata cibiyar Nok. Wannan shine farkon sanannen kwanan wata don aikin ƙarfe a yankin Saharar Afirka . An yi hasashe cewa an gabatar da fasahar sarrafa ƙarfe a yankin daga Arewacin Afirka,watakila ta hanyar Meroe,amma mai yiwuwa ta ci gaba ta asali,an gina ta a kan fasahar narkewar tagulla a baya wanda aka yi amfani da tama a matsayin juzu'i .Rukunin kudan zuma da tanderun ƙarfe na yammacin Afirka sun bambanta sosai da na Arewacin Afirka da Mesopotamiya.Ma'aikatan ƙarfe a Taruga tabbas suna da alama sun haɓaka sabbin hanyoyin dumama iskar da ke shiga cikin tanderun don samun yanayin zafi.

Wata gajeriyar ruwan wukake da aka samu a Taruga tun kusan karni na hudu kafin haihuwar Yesu mai yiwuwa an yi ta ne daga ƙananan ƙarfe da aka ƙirƙira tare da dabarar “turi”. Abubuwan da aka samu ta hanyar narkewa da an nannade su da yumbu,mai zafi zuwa 1200 °C,sannan a cire daga wuta a yi musu ƙirƙira a haɗa su wuri guda.Wannan tsarin yana da mahimmanci, tun da yake ya hana oxidization mai yawa a cikin dogon lokaci na dumama.Ƙarfe ɗin ba shi da ƙazanta sosai.

Yau[gyara sashe | gyara masomin]

Tun daga watan Oktoban 2007,an bukaci Gwamnatin Tarayya da ta ba da kariya tare da gyara wurin saboda yawan yawon bude ido.Sai dai kuma masu hakar ma'adinai ba bisa ka'ida ba sun yi barazana ga wurin da ke neman bunkasa albarkatun ma'adinai.

  1. 1.0 1.1 Empty citation (help) Cite error: Invalid <ref> tag; name "Ameje2005" defined multiple times with different content