Agogo

Daga Wikipedia, Insakulofidiya ta kyauta.
agogo
Bayanai
Ƙaramin ɓangare na machine (en) Fassara, metrological mechanism (en) Fassara, timepiece (en) Fassara da decorative object (en) Fassara
Amfani display device (en) Fassara da chronometry (en) Fassara
Agogon Ƙofar Shepherd a Royal Observatory, Greenwich
Rediyon agogon dijital
Fuskar agogon awa 24 a cikin Florence

Agogo ko ma'aunin lokaci, [1] na'ura ce da ake amfani da ita don aunawa da nuna lokaci. Agogo yana ɗaya daga cikin tsofaffin abubuwan kirkire-kirkire na dan adam, yana biyan buƙatar auna tazarar lokaci kaɗan fiye da raka'o'in halitta kamar rana da wata da shekara. An yi amfani da na'urori daban daban na auna lokaci sama da shekaru miliyoyi da suka gabata.

Agoguna na zamanin nika da suka gabata ana iya kiransu a matsayin "agogo" waɗanda suka dogara ne akan motsi na zahiri: Na'urar sundial na nuna lokacin ta hanyar nuna matakin inuwa a sarari. Akwai naurorin auna tazara da dama, sanannen misali shine gilashin hourglass. Agogon ruwa, tare da sundials, watakila su ne na'urorin auna lokaci mafi tsufa a duniya. Wani babban ci gaba ya faru ne a lokacin da aka ƙirƙiri na'urar verge escapement, wanda ya ba da damar kera agogon inji na farko sama da shekaru 1300 a Turai, wanda ke kiyaye lokaci ta hanyar rassa masu juyawa suna auna lokaci.[2][3][4][5]

agogon hannu kenan

A al'adance, a ilimin nazarin lokaci, ana amfani da kalmar agogo don aggo mai bugawa, yayin da ake kiran agogon da bai buga sa'o'i da sauti da suna ma'aunin lokaci. Amma a yanzu ba'a a amfani da wadannan bambance-bambancen. Agogon lokacin bazara sun bayyana a cikin ƙarni na 15. A cikin ƙarni na 15 da 16, aikin agogo ya bunƙasa. Ci gaba na gaba cikin daidaito ya faru bayan shekara ta 1656 tare da ƙirƙira agogon pendulum ta Christian Huygens . Babban abin ƙarfafawa don inganta daidaito da amincin agogo shine mahimmancin kiyaye lokaci don kewayawa. Ana kiran tsarin tsarin lokaci tare da jerin kayan aiki da ruwa ko ma'auni ke tafiyar da shi azaman agogo ; Ana amfani da kalmar ta hanyar tsawo don irin wannan tsarin da ba a yi amfani da shi a cikin lokaci ba. An ba da izini ga agogon lantarki a cikin shekara ta 1840, kuma an ƙaddamar da agogon lantarki a cikin ƙarni na 20, ya zama tartsatsi tare da haɓaka ƙananan na'urori masu sarrafa baturi.

Abun kiyaye lokaci a kowane agogon zamani shine oscillator mai jituwa, wani abu na zahiri ( resonator ) wanda ke girgiza ko girgiza a wani mitar. [3] Wannan abu na iya zama pendulum, da cokali mai yatsa, crystal quartz, ko girgiza electrons a cikin kwayoyin halitta yayin da suke fitar da microwaves .

Agogo

Agogo yana da hanyoyi daban-daban na nuna lokaci. Agogunan analog na nuna lokaci da irin fuskar agogon gargajiya, tare da hannu masu motsi. Agogunan dijital kuwa na nuna lokaci ta hanyar lambobi. Ana amfani da tsarin ƙididdigewar lokaci guda biyu: agogon sa'o'i 12 da kuma agogo mai nuna sa'o'i 24. Yawancin agogunan dijital suna amfani da na'urorin lantarki wajen nuna lokaci kamarsu LCD, LED, ko nunin VFD. Ga makafi da kuma amfani da wayar tarho akwai agogo mai magana suna bayyana lokacin da sauti cikin kalmomi.Har wayau, akwai kuma agogon makafi masu nuna lokaci da za a iya karantawa ta hanyar taɓawa. Ana kiran ilimin nazarin tsarin lokaci da suna Horology a turance.

Asalin kalma[gyara sashe | gyara masomin]

Kalmar agogo ta samo asali ne daga kalmar Latin na tsakiya don 'ƙarrawa' - clocca - kuma yana da alaka da yawancin harsunan Turai. Sa'o'i sun bazu zuwa Ingila daga yankunan kasashen Low Countries, don haka kalmar ta turanci ta fito daga harshen Middle Low German da kuma Middle Dutch wato Klocke.[6] Kalmar ta samo asali daga tsakiyar Turai wato clokke, ta samo asali ne daga Old North French cloque, ko tsakiyar Dutch clocke, duk waɗannan suke nufin 'ƙararrawa', kuma sun fito ne daga tsatson tsohuwar harshen Irish.[7]

Tarihin na'urorin auna lokaci[gyara sashe | gyara masomin]

Sundials[gyara sashe | gyara masomin]

Sauƙaƙan bugun rana a kwance

Matakin tsayuwar rana a sararin samaniya na gotawa dangane da wuni, wanda ke nuna juyawar duniya. haka zalika inuwar abubuwa na sauyawa dangane da sauyin wadannan lokaci. Na'urar sundial tana nuna lokaci dangane da inuwar abu a sararin shimfidaddiyar fili, wanda ke da alamu da ke nuna sa'oi.[8] Na'urorin sundial kan kasance a kaikaice ko a tsaye ko kuma wani tsarin. Anyi anfani da sundial matuka a zamunan baya da suka gabata.[9]

Na'urar auna tafiyar lokachi

Yanda qasa ke mosti a glashin awa

Akwai na'urori da yawa da ake sawa a auna lokaci danganche da kwanaki, awowi ko mintochi kuma suna da afmani wajen auna lafiyar lokachi. A chikin misalan su akwai kandir, agogon incense da glashin awa. Da agogon kandir da na incense suna aikin iri kusan iri daya inda ake amfani da abubuwa wajen auna lokachi, shi kuma na glashi, kasa ke chiki, kasan ke motsi ya nuna tafiyar lokacin.

Manazarta[gyara sashe | gyara masomin]

  1. see: Baillie et al., p. 307; Palmer, p. 19; Zea & Cheney, p. 172.
  2. Dohrn-van Rossum, Gerhard (1996). History of the Hour: Clocks and Modern Temporal Orders. Univ. of Chicago Press. ISBN 978-0-226-15511-1., pp. 103–104.
  3. 3.0 3.1 Marrison, Warren (1948). "The Evolution of the Quartz Crystal Clock" (PDF). Bell System Technical Journal. 27 (3): 510–588. doi:10.1002/j.1538-7305.1948.tb01343.x. Archived from the original (PDF) on November 10, 2014. Retrieved November 10, 2014. Cite error: Invalid <ref> tag; name "Marrison" defined multiple times with different content
  4. Cipolla, Carlo M. (2004). Clocks and Culture, 1300 to 1700. W.W. Norton & Co. ISBN 978-0-393-32443-3., p. 31.
  5. White, Lynn, Jr. (1962). Medieval Technology and Social Change. UK: Oxford Univ. Press. p. 119.
  6. Stevenson, Angus; Waite, Maurice (2011). Concise Oxford English Dictionary: Luxury Edition. Oxford University. pp. 269–270. ISBN 9780199601110.
  7. "Clock". Merriam-Webster Dictionary. Retrieved June 20, 2008.
  8. "How Sundials Work". The British Sundial Society. Retrieved November 10, 2014.
  9. "Ancient Sundials". North American Sundial Society. Retrieved November 10, 2014.