Harsunan Tula-Waja

Daga Wikipedia, Insakulofidiya ta kyauta.
Harsunan Tula-Waja
Linguistic classification

Harsunan Tula – Waja, ko Tula–Wiyaa reshe ne na harsunan Savanna na wucin gadi, mafi kusa da Kam (Nyingwom), wanda ake magana a arewa maso gabashin Najeriya . Ana magana da su ne a yankin kudu maso gabashin jihar Gombe da sauran jihohin da ke makwabtaka da su.

An yi musu lakabi da "G1" a cikin shawarwarin dangin harshen Adamawa na Joseph Greenberg sannan daga baya aka sanya su a reshen Waja-Jen na wannan iyali.

Guldemann (2018) ya lura da bambance-bambancen ƙamus na ciki a cikin Tula-Waja, a wani ɓangare sakamakon tabo ta ƙara haɓaka canjin ƙamus. Kodayake an rasa azuzuwan suna a Dadiya, Maa, da Yebu, Waja da Tula suna riƙe da tsarin ajin suna. [1] Kleinewillinghöfer (1996) kuma ya lura da kamanceceniya da yawa tsakanin harsunan Tula–Waja da Central Gur, [2] ra'ayi da Bennett (1983) da Bennett & Sterk (1977) suka raba. [3] [4]

Harsuna[gyara sashe | gyara masomin]

Rabewa[gyara sashe | gyara masomin]

Ulrich Kleinewillinghöfer (2014), a cikin gidan yanar gizon Ayyukan Harsunan Adamawa, ya rarraba harsunan Tula–Waja kamar haka. Kleinewillinghöfer ya ɗauki Tso da Cham a matsayin rassan da suka bambanta a baya. Kleinewillinghöfer yana ɗaukar Waja a matsayin reshe na musamman, kodayake ainihin matsayinsa a cikin Tula-Waja har yanzu bai tabbata ba. [1]

Tula – Waja
  • Core Tula Group
    • Tula
      • Kutule
        • Wani
        • Baule
      • Yiri (Yili)
    • Dadiya (yanayin gida)
    • Bangwinji
      • Kallo
      • Na'aba
  • Yebu ( Awak ) (bambance-bambancen gida)
  • Ma ( Kamo, Kamu)
  • Cham
    • Dijim of Kindiyo
    • Bwilim (na Mɔna da Loojaa)
  • Tso (Lotsu-Piri)
    • Tso na Swaabou
    • Tso na Bərbou
      • Tso na Gusubo
      • Tso na Luuzo
  • Waja
    • Waja of Wɩɩ (Wajan Kasa) (na gida variants)
    • Waja of Deri (Wajan Dutse) (biyu variants)

Sunaye da wurare[gyara sashe | gyara masomin]

A ƙasa akwai jerin sunayen harshe, yawan jama'a, da wurare daga Blench (2019).

Harshe Yaruka Madadin rubutun kalmomi Sunan kansa don harshe Endonym (s) Wasu sunaye (na tushen wuri) Sauran sunaye na harshe Exonym (s) Masu magana Wuri(s)
Dijim - Bwilim 7,545 (1968). ca. kauyuka 20 Gombe State, Balanga LGA, Adamawa State, Lamurde LGA
Dijim Dijim sg Nii Dìjí pl. Dijim Cham, Cam, Kindiyo,
Bwilim Bwilə́m sg Ni Bwilí pl. Bwilə́m Mwana, Mwona [Hausa name], Fitilai [kauye sunan] 4,282
Dadiya Nda Dia, Dadiya Bwe Daddiya pl. Daddiyab Nyiyō Daddiya 3,986 (1961), 20,000 (1992 est.). Gombe State, Balanga LGA, Taraba State, Karim Lamido LGA and Adamawa State, Lamurde LGA. Tsakanin Dadiya da Bambam.
Ma ina sg. nubá Ma pl. yi Ma Kamu, Kamu 3000 (SIL) Jahar Gombe, Kaltungo and Akko LGAs
Tsobo Bәrbou, Guzubo, Swabou Cibbo Tsobó yi Tsó Lotsu-Piri, Pire, Wuta Kitta 2,000 (1952) Gombe State, Kaltungo LGA, Adamawa State, Numan LGA
Tula Baule, Wangke [an yi amfani da shi don haɓaka karatu], Yiri Ture wannan Kitule Naba Kitule pl. Kituli 19,209 (1952 W&B); 12,204 (1961–2 Jungraithmayr); 19,000 (1973 SIL). ca. kauyuka 50 ?100,000 est. Gombe State, Kaltungo LGA. Tula yana da nisan kilomita 30. gabas da Billiri.
Wayya Filaye da tudu Wagga Nyan Wìyáù Wĩyáà Waja 19,700 (1952 W&B); 50,000 (1992 e.) Jahar Gombe, Balanga and Kaltungo LGAs, gundumar Waja. Taraba State, Bali LGA.
Bangjin Nabang, Kaloh [takardar rubutu bisa Nabang] Bangunji, Bangunje, Bangwinji Báŋjĩŋè sg. Báŋjĩŋèb pl. nyi Bánjòŋ 8000 CAPRO (1995a). [5] kauyuka 25 (2008) Gombe State, Shongom LGA
Yebu Yabù Ni Yěbù Awak 2,035 (1962) Jihar Gombe, karamar hukumar Kaltungo: kilomita 10 daga arewa maso gabashin Kaltungo

Nassoshi[gyara sashe | gyara masomin]

  1. 1.0 1.1 Kleinewillinghöfer, Ulrich. 2014. The languages of the Tula – Waja Group. Adamawa Languages Project.
  2. Kleinewillinghöfer, Ulrich (1996). Relationship between Adamawa and Gur languages: The case of Waja and Tula.
  3. Bennett, Patrick R. 1983. Adamawa-Eastern: Problems and prospects. In: Dihoff, Ivan R. (ed). Current Approaches to African Linguistics 1. Dordrecht: Foris Publications; 23-48.
  4. Bennett, Patrick R. & Jan P. Sterk. 1977. South Central Niger-Congo: A reclassification. Studies in African Linguistics, 8: 241-273.
  5. CAPRO Research Office 1995a. Unmask the giant. Jos: CAPRO Media. [Bauchi]

Hanyoyin haɗi na waje[gyara sashe | gyara masomin]