Yaren Adamawa

Yaren Adamawa
Linguistic classification	Harsunan Nijar-Congo Harsunan Atlantic-Congo Harsunan Volta-Congo Jahar adamawa Yaren Adamawa
Glottolog	adam1259 adam1256

gidan fulani Adamawa

sojojin adamawa

A Adamawa wani harsuna ne a putative iyali na 80-90 harsuna warwatse ko'ina cikin Adamawa Filato a tsakiyar Afirka, a Najeriya, Kamaru, Jamhuriyar Afrika ta Tsakiya, da kuma Chadi, magana gaba ɗaya da ɗaya kawai, kuma a rabin miliyan (kamar na shekarar 1996). Joseph Greenberg ya sanya su a matsayin reshe daya na dangin Adamawa – Ubangi na harsunan Nijar – Congo . Suna kuma daga cikin ƙananan yaruka da ake nazari a cikinsu a Afirka, kuma sun haɗa da yarukan da ke cikin haɗari ; kusan mafi girma shine Mumuye, tare da masu magana da shi mutane a kalla guda 400,000. Wasu harsunan da ba a rarraba su ba - musamman Laal da Jalaa - an samo su a gefen yankin Adamawa.

A yanayin kasa, yaren Adamawa suna kwance kusa da inda aka sanya Niger-Congo - Tsakiyar Sudan ta Tsakiya wanda wataƙila ya haifar da dangin Atlantic-Congo, don haka yana iya wakiltar tsakiyar hasken gidan. .

Rarrabuwa

Joseph Greenberg ya buga yarukan Adamawa a matsayin wani yanki na Adamawa – Ubangian (wanda ake kira da Adamawa – Gabas), ya kuma raba su zuwa kungiyoyi 14 masu lamba. Rukunin G3, Daka (ko Dakoid), yanzu an san shi reshe ne na Benuwe-Congo . Dangantakar sauran rassa ta sami babban kwaskwarima.

Greenberg (1963)

Kungiyoyin Adamawa guda 14 na lambobin Greenberg sune kamar haka:

Lamba	Rukuni
G1	Tula – Waja
G2	Leko
G3	Daka
G4	Duru
G5	Mumuye – Yendang
G6	Mbum
G7	Bəna – Mboi (Yungur)
G8	Nyimwom (Kam)
G9	Bikwin – Jen
G10	Longuda
G11	Fali
G12	Nimbari
G13	Bua
G14	Kim

Boyd (1989)

Boyd a shekara ta (1989) ya ƙara harshen Rana kuma ya rarraba su kamar haka:

• Leko – Nimbari (ko Chamba – Mumuye).
  • Duru : G4
  • Leko : G2
  • Mumuye – Yendang : G5
  • Nimbari : G12
• Mbum-Day
  • Bua : G13
  • Kim : G14
  • Mbum : G6
  • Rana
• Waja – Jen
  • Bikwin – Jen (ko Jen): G9
  • Tula – Wiyaa (ko Waja): G1
  • Bəna – Mboi (ko Yungur): G7
  • Baa (aka Kwa)
  • Longuda : G10
• Nyimwom (ko Kam: G8)

Ya cire harsunan Fali (G11).

Güldemann (2018)

Güldemann (2018) ya amince da "ɗumbin asali" guda 14 na Adamawa, amma yana da masaniya game da matsayin su a cikin Nijar-Congo sune kamar haka.

• Tula-Waja
• Longuda
• Bena-Mboi
• Bikwin-Jen
• Samba-Duru
• Mumuyic
• Maya (Yendangic)
• Kebi-Benue (Mbumic)
• Kimic
• Buaic
• Rana
• Baa = Kwa
• Nyingwom = Kam
• Fali

Kleinewillinghöfer (2019)

Kleinewillinghöfer (2019), a cikin Gidan yanar gizon Project Harsuna na Adamawa, ya amince da rukunoni guda 17 masu zuwa a matsayin yarukan Adamawa sune kamar haka.

• Tula-Waja ( Waja ): G1
• Bikwin-Jen (Burak, Jen): G9
• Kam (Nyiŋɔm, Nyiwom, Nyingwom) : G8
• Longuda (Nʋngʋra tari): G10
• Baa (Kwa)
• Mumuye : G5
• Yandang (Yendang): G5
• Samba - Duru (Chamba-Leko, Leko, Duru, Sama-Duru, Samba Leeko): G2, G4
• Ɓəna-Mboi (Yungur): G7
• Kebi-Benue ( Mbum ): G6
• Kim : G14
• Rana
• Bua : G13
• Nimbari (Baari, Bari) : G12 [ya bace]
• Duli - Gewe (Gey, Gueve) [dadaddun]
• ? Fali : G11
• ? Chamba-Daka ( Daka ) : G3

Kungiyoyin Tula-Waja, Longuda, Ɓəna-Mboi, Samba - Duru, da Bua ne kawai ke da darajojin suna . Sauran rukunin suna nuni ne kawai da tsarin tsoffin sunaye.

Blench (2012, 2020)

Roger Blench (2012) kammala da cewa harsunan Adamawa rukuni ne na yanki, ba dangin yare ba, kuma ya rabu da rassa daban-daban a cikin dangin Savannas da yake nema. Ya sanya wasu daga cikin yarukan yammacin Adamawa kusa da na yaren Gur fiye da sauran dangin Adamawa. Fali an kaɗance daga Savannas gaba ɗaya. Blench (2020) yana riƙe da haɗi tsakanin Mumuye da Yendang, amma ya fasa Samba-Duru na Kleinewillinghöfer.

Languagesananan harsunan adamawa

Harshen Oblo na Kamaru an haɗa shi a cikin juzu'i da yawa na ƙungiyar Adamawa, amma matsayinta a ciki ba shi da tabbas.

An yi ta rade-radin cewa harshen Laal da ba a rarrabawa na Chadi na iya zama Adamawa; yaren Jalaa na Najeriya tabbas ba adamawa bane, amma yana nuna tasirin Adamawa sosai. Koyaya, duka ɗayansu yanzu ana ɗauke dasu a matsayin keɓe harshe .

Kwatanta ƙamus

Samfurin asali ƙamus na Adamawa harsuna daga Kleinewillinghöfer ta Adamawa Harsuna Project website da kuma daban-daban da sauran kafofin sune kamar haka:

Lura : A cikin sassan tebur tare da yankin, ana ba da muɗaɗɗen sifa kafin laushi, yayin da sigar jam'in ke biyo bayan slash.

Rarrabuwa	Harshe	Rukunin harshe	ido	kunne	hanci	haƙori	harshe	baki	jini	ƙashi	ruwa	bishiya	ci	suna
Baa	Baa		nu(ví) / rínù	ǹtú / ríǹtú	gyo̰ / rigyó̰	nyanwívì / rí-	dyḛǹ(vì)	nyààvì	twèèn	kukút	mán	kii / rikii	gyâ	zin
Bikwin-Jen	Proto-Jen (Proto-Bikwin-Jen)	up I	*núŋ	*tswi	*lúr(i)	*le	*ɗək; (*lyəN)	*ɲwa	*ɥe/*zwi	*kub	*kəb	*mɛ/*mɨŋ	*tə́ŋ	*lɨn/*ɗwín
Bikwin-Jen	Burak (Ɓʊʊrak)		núŋ	twíi ?	lúúri	lée	ɗá̰k	nyúwaa, nywaa	wɪ́ɪ́	kúb, kúp ?	mɛ́ɛ́	ɗít / yéɗit	tá̰ŋ	lín̄
Bikwin-Jen	Loo (Shʊŋɔ)	Galdemaru	ɛrɛ nuŋ	twɪ́ɪ́	lúúrì	lei	ɗak	nywa	dùm	kúp	mɛ́ɛ́	ɗít	táŋ	nin
Bikwin-Jen	Loo (Shʊŋɔ)	Waamura	ɛrɛ nuŋ	twɪ́ɪ́	lúúrì	lei	ɗak	nywa	dùm	kúp	mɛ́ɛ́	káp	táŋ	nin
Bikwin-Jen	Maɣdi (Tala)		núŋ / yéénuŋ	cwéé	luuli	léí	ɗák	nyuwaa	ywee	kób, kúób / yéé kób	míshì	káp / yéékáp	taŋ	lin
Bikwin-Jen	Lee Mak	Panya	nuŋ	dɔkswíì	ɗuurə	lei	lén	nuwaa	lyüé	kóp	mui kya	kap / yeekâp	táŋ	ɗín
Bikwin-Jen	Lee Mak	Zoo	nuŋ	(ɗɔ́k)shwìyè	ɗuurə	lei	lén	nuwa	lyüé	kúóp	mwui kya	kàp	táŋ	ɗin
Bikwin-Jen	Kya̰k (Bambuka)		núŋ	ɗɔ́kswì	ɗúr	lɛ́ɛ́	ɗyím	ŋwaà	zwìì	kəkəp	mùŋ	káp	táŋ	ɗwín
Bikwin-Jen	Mɔɔ (Gomu)		nə́ŋ	ɗɔ́kfíì	ɗúr	lɛ́ɛ́	ɗyík	ŋwaa	zìì	kúp	mùŋ kwâm	kaap	taŋ	ɗwín
Bikwin-Jen	LeeLau (Munga, Munga Leelau)		núŋ	ɗɔkswî	ɗurr, ndurr	léí	lyén	ŋwaà	zìì	kukup; (kʊkʊp ?)	munki	kâp	tâŋ	ɗún
Bikwin-Jen	Dza (Jen)	Kaigama	nə́ŋ	tshwötshwí	bwaadjwí	djìì	lʌ̰́	nnwâ	hywṵi, hywḭ	kʊʊkʊ́, kʊkʊ́	mmə́ŋ	kɐ́ɐ / ekʌ́(ʌ)	táŋ, tháŋ	djwuŋ
Bikwin-Jen	Munga (Məngaŋ) Doso		nəŋ	cúcwì	kádwì	íì	lyêm	ŋwàà	ehywü; (exwü)	kúkwə̀	məŋ tsər	kaa / lékaa	tâŋ	ɗyíìŋ
Bikwin-Jen	Joole		nə́ŋ / ee-	tʃwü tʃwí	nwá̰ dwí	jì(ì) (calabash)	lʌ́	ká̰ nw̰á̰	hṵ̈̀ḭ̀	kùkú	mə́ŋ	kʌ́ / èèkʌ́	táŋ	dzuŋ
Bikwin-Jen	Jòòle	Joole Manga	bwàà nù	bwaa tywi	bwàà dṵ̀	gigi	láŋ	kányua	vi (?)	kúkú	míkyá	nyááká / nyááká búbáí	tà̰à̰	dumà
Tula-Waja	Wɪya, Waja, Wajan Kasa		nuŋè	twɪ́yaʊ	boocu	nwii	bɛnɛ	nɪyaʊ	tumà	kuu	gundù	sou	jɛ	dənè
Tula-Waja	Waja	Deeri, Wajan Dutse				gɔn niŋi				podou / podoru
Tula-Waja	Kutule, Tula	Wange	kwalaŋɛ / kwalaŋi	kətɛ́ɛ́lɛ̀ / kətɛ́ɛ́lɪ	cʊʊn / cʊʊni	kunuwaŋ / nǔǔm, tunuri	ben / beni	yii / yiini	kʊtʊm	kətiyaŋ / tətiini	mwɛ̀ / mwɛti	tíyaŋ / tííní	cáú ~ ʃáú	dən / dimbi
Tula-Waja	Tula	Baule	nù / núl	kə̀tɛ́ɛ́lɛ̀ / kə̀tɛ́ɛ́lɪ̀	sʊ́ʊ́n / sʊ́ʊ́nɪ́, sʊ́ŋə́n	kə́núwáŋ / núúm, tə́núri	been / bééni	yí / yiiní	kʌtùùm	kətiyá námáŋ / tətiini náiyé	mwɛ̀	kətíyá / tətííní	saʊ; sa (mwàn)	də́n / də́mbí
Tula-Waja	Tula	Yili (Yiri)	nuù / nuuto	kətɛ́ɛ́lɪ / kətɛ́ɛ́nɪ́	ʃʊ́ʊ́l / ʃʊ́ʊ́wɪ̀	kunuuŋ / nuum	bííl / bííwí	yii / yiiní	kʊtʊʊ̀m	kukúkó / tukútó	mwɛ	tiyaŋ / tiini	caʊ̀; ca (mwân)	diń / dimən
Tula-Waja	Yebu, Awak		núŋí	bwaará	suur ~ sʊʊr	nuŋún	beén	nìí	tuum	kuukú	mwê; mwɛ̀	tii	sáb	duń
Tula-Waja	Baŋjiŋe, Bangwinji		nuwe / nuwetini	tuù / tuuní	ʃóór, cóór	nuǹ / nuǹtini	bien / bienni ?	nyii / nyiini	bwiyalɛ̀	kúk / kútí	mwɛ́m	tu / tum	câm	dén
Tula-Waja	Dadiya		nuu / nuutin	lɔɔ̀l	jʊl	núŋùn	ben	níyò / níyétìn	tʊ́ʊ́m	kuto	mwḛ̂	tiyà / tiyàntin	jáá	dùń
Tula-Waja	Maa, Kamo		núŋé	kúmó	cóór	nugun	bén̄	nyiyé	tʊ́ʊ́m	kúúbú	mwɛ́	nyáŋlá	dágʊ́m (wúrgé)	dìń
Tula-Waja	Dijim, Cham	Kindiyo	kʌmɪ / kámtɛ	suu; suwoŋ	jʊ̀r, jʊ̀ʊ̀r	nuŋun / nuŋtɛ́	lʌŋər / laŋtɛ́	nyʷii / nyʷiini	dʊ̀gʊ́m	kuk / kute	híí	riyaŋ / riitɛ	jau	dun / duntɛ̀
Tula-Waja	Bwilim, Cham	Mɔna	nu / nute	getuwaŋ / getuwai		taanù / taantɔ́ʊ́	bemnù / bemtou	nyii / nyiini			gə̀mí		záà
Tula-Waja	Tso	Suwabou	nuŋ / nuntóú	wɔɔnʊ́ / wɔɔntáú	nyulóónù / nyulóóntù	nunu / núntòù	lameno / lamtʊ̀	nyii / nyiini	dɔɔ̀m	tsá / tseni	láà / laátóú	tsá / tsenì	za	dín / díntòù
Tula-Waja	Tso	Gusubo	nùŋ / nùntù	fə̀là / fə̀lààni	dətəmòròù / tə̀tə̀mòtòù	taanʊ̀ / taantú	béémnó / béémtóú	nyii / nyiini		tsá / tseni	la / latóú	tsá / tsénì	zaà	dín / díntú
Tula-Waja	Tso	Barbou							dʊ̀m	tsá / tsáni	yìbè / laátóú
isolate	Jalaa		dyiríì / dyitə̂	buŋôŋ	yamə-r / yamə-ta	tənəm / tənemté̩	laŋe̩r / laŋté̩	bo̩o̩, bwo̩ / bo̩o̩-ní	bwiirùm	kùsì-gò̩ / -nìó	gwìì-ràŋ, gwìì-ròŋ / -tè̩	mwê̩	hâl	nuŋ kúlájí; kwáráŋ wò̩gə́n ?
Longuda	Cerii (Ceriŋ, Banjiram)		nyʊ̰lá / nyʊ̰ʔá	thʊ́lá / thwíyá	dɔ́ŋkhá / dɔ́ŋthá	gàràlá / gará	dhilimkha / dhilimtha	nyàkhá / nyàthá	thùmá	kwacalá / kwacáá	mámá	thíká / thímá	dhà	zííndé / zíné
Longuda	Deele (Jessu)		nyʊ̀ʊ̀là / nyʊ̀ʊ̀lʔà	tʊ́là / twáʔà	jɔ́ɔ́(ŋ)khà / jɔ́ɔ́(ŋ)thà	galáwa / galáhà	dhələ́mkhà	nyàkà	thʊ́mà; surmə̀	kukubə́lə̀ / kukubə́ʔə̀	mámà	thikhà	já, jáʔà	jááunla / jááunʔà
Longuda	Koola (Thaarʊ)		nyʊ̰lá	tʊ́lá / twáʔá	zɔɔŋkha	gàlàwá / gàlàhá	dələmka	nyalá / nyaʔá	tʊmá	tsakəbla / tsakəbʔa	mama	thíká	zà ; zà nyoomò	dəmla / dəmʔá
Longuda	Wala Lunguda	Guyuk	nyuŋlá	thʊ́wá / thwáá	joonka	garala / garaʔa /	zilimkha	nyakhá	tumá, thuma	kwaca, kwacalá	mámá	thíkhá	jà	zindè / zinè
Longuda	Gwaanda (Nyuwar)		nyṵnla	zingala / zingaʔa	jɔ̰ŋka	nyile / nyiʔe	dhilimka	nyàkà / nyàthà	sirme	kwacala / kwacaʔa	mama, dwaama	waha̰ka / waha̰ma	dháà	dzaunla; dziiŋle
Longuda	Gwaanda		nyṵlà	dzíngálá	jónká	nyúlə́	dhílímká		súrmá, súrmé ?	kwàcàlà / kwàcàà	mámá, dwàmà	wàhàkà	dà; thà	dzínlə́
Bena-Mboi	Ɓəna (Yungur)	Dumne	núú / nṵ́ṵ́sâ	gwḛ́ḛ́ / gwḛ́ḛ́mé	tímrá / címtá	ɗə́fá / ɗə́mtá	ɗəlmaarà / ɗəlmaatà	ʔéé / ʔéémé	kẃadmá	tə́fá / tə́ptá	mbraá	ɓota / nbwece	kə́fə́	ɗənda / ɗənta
Bena-Mboi	Ɓəna (Yungur)	Pirambe	núú / nṵ́ṵ́śa	gwe / gweme	tímrá / tímtá	ɗə́mbá / ɗə́mtá	ɗəlmaarà / ɗəlmaatà	ʔḛḛ / ʔéémé	munma	tə́fá / tə́ptá	mbərá / mbəramsî	ɓota / nɓétè	kə́fə́	ɗənda / ɗənta
Bena-Mboi	Voro	Waltaandi	núú / núúza	gwḛ́ḛ́ / gwḛ́ḛ́mé	tímrá / tímtá	ɗə́mbá / ɗə́mtá	ɗəlḿáará / ɗəlḿáatá	ʔḛḛ / ʔḛ́ḛ́mé	kẃadmá, mùnmà	tə́fá / tə́ptá	mbráá [muwa ?]	ɓòtà / ŋbété	kə́fə́	ɗə́ndá / ɗə́ntá
Bena-Mboi	Voro	Ɓéttandi							kẃadmá	tə́fá / tə́ptá	mbra̰a̰	ɓòtà / ŋbété	kə́fə́	ɗə́ndá / ɗə́ntá
Bena-Mboi	Ɓəna (Laala)	Bodei (Bodwai)	nuú / nuujà	gwḛḛ / gwḛḛmé	timrá / timtá, timté	ɗəmbá / ɗəmtá	ɗə̀lmààrà / ɗə̀lmààtà	nyḛ́ḛ́ / nyḛ́ḛ́mé	bòblà / bòbjà	təpa / təutá	mbrá̰à̰ / mbráámjà	ɓotá / ngwaaté	jeè	ɗíndá / ɗíntá
Bena-Mboi	Ɓəna (Laala)	Yang	nuú / nùùzà	gwɛ̰ɛ̰ / gwɛ̰ɛ̰mé	tìmrá / tìmtí	ɗimbá / ɗimtá	ɗilmará / ɗilmaatá	ḛ̀yḛ́ / ḛ̀yḛ̀mé	mónmá	təfá / tòùtá	bərà̰à̰	ɓotá / ngwbaté	kəwə́	díndá / díntá
Bena-Mboi	Robma (Laala Roba)		nuu / nuuwà	gwee / gweemé	tìmrá / tìmtí	ɗimbá / ɗimtá	dilmará / dilmatá	ḛḛ́ / eḛ́msà	monma	təfá / təfáámse	bura / buráámsà	ɓotá / ngbaté	sewò	dinda / dinta
Bena-Mboi	Mboi	Gulungo				ɗəmbó / ɗìmda		aʔəhḛ	matəma			ngɔdɔ́ / angedé		ndià / ndiidà
Bena-Mboi	Mboi	Livo	núú / núúźa	tṵṵ̀ / tṵṵzà	ifiya / ifita	dúmbó / dimtà	lemiya / lemta	ahʔhi / ʔhimza	matəma	tutto / acicé	mbiya	ngɔ́tɔ́ / ángété	ʒé	ndíà / ndiità
Bena-Mboi	Mboi	Haanda	nuu / nuuzà	tuŋ / atʃw̄i	rifḛḛrà / rifḛḛtà	dúmbó / dimtà	leembərà / leemtà	ahʔhḭ̀ / mbai hímzà	mátə́má	túftò / atʃúfè	mbra	ŋbótó / aŋbécè	zé	ndera / ndərtata
Bena-Mboi	Kaan (Libo)		sunu / (sunuḿa)	twḭ / twiiḿa	shimbə́r / shimbətəmá	təmbər / təmbərmâ	ɗəlaamíì / ɗəlaamííʔóó	ʔii / ʔiim	morúm	təfəra / təfətəmá	barə̀m	mərə̂m / mərəməmá	zə́	ndə̀r / ndərmá
Yendang	Bali		ní	tɛ́	sɛ́	síbí	ŋwɛ́lɛ	ɲɛ́	míɗɛnɛ́	kṹɓí	tí	mí	mò[k]	lím
Yendang	Kpasham		núɛ̃́	wàswé	ɲɛ́swɛ́	síbí	ŋwɔ́le	ɲɛ́	mídwíne	kũ̀bi	sí	mí	mɔk	nə̌ŋ
Yendang	Yoti		dóo	tóo	sɔ́ɔ̃́	ʃúu	wúlɛ̀	ɲâ	dii	kúnwí	tí	mii	mòk	níŋ
Yendang	Yandang		nɔk	tòk	ɲánsũ	rùk	lɛka	ɲǎk	le	kún	dĩ̀hĩ̀	mí	mogí	inaŋ
Mumuye	Proto-Mumuye		*nu-ng, *nung; *gí-ǹg	*co-V, *coo	*su-ng, *sung	*tná-li/-ri	*ɗè-V/ng-ti	*nyaa	*kpa-V̀; *zing, *zi-ng	*ka (redup.), *kak-V	*mi-V, *mii, *min ?	*la-V, *laa	*caa	*ríǹg, *rí-ǹg
Mumuye	Mumuye (Zing)		nung	shoo	sung	tnári	rèétè	nyaa	kpaà	kaka	mee	laa	shaa	ríńg
Kam	Nyiŋɔm (Kam)	Din Kamaajin	ànùŋ	àkàr	àmə̀ràk	àshàg / àshàgìyo	àlímə́ní	ŋwé	wò	àkùb	mə̀ŋ káŋá	bàl / bàl yo	nìm; nəm níì (imp.)
Vere	Jango		nɔ́ru / nɔ́ī	tóŋ / tónnun	míŋ; míŋ̄ / mínnùŋ	núúrù / núúi	mbéélu / mbéī	ndáŋ̄ / ndántun	kpa'arú / kpaˀatɛ́	rɛ́ndúkú / rɛ́ndɛ́	máŋ / mántúŋ	rák / ratú	rɛɛ kóp	ríírú / rííté
Vere	Jango (Southern)		nɔ́ru / nɔ́(t)tí		míŋ̄ / mínnùŋ	núúrù / núúyì	mbéélu / mbéétɛ́	ndáŋ̄ / ndántùŋ	kpààˀru / kpàˀɛ				rɛɛŋ
Vere	Were		nǒrrō	tōn(g)	mi(n)(g)	nūī (pl.)	bēlō	dǎ(n)(g)	pǎrū		gaemām
Vere	Batəm		nɔr / nɔˀ	tok / toˀ	míˀ / miin	núúr / núˀ	mɛ́ɛ́l / mɛ́ˀté	súˀ / sut	kwaal / kwaaˀ	niŋg / nin	maam / máámə̀t	teh / tɛt	règùm; rɛ̀ká	ríˀír / ríˀtɛ
Vere	Momi		nɔ̀r / nɔ̀ˀ	tɔ̀k / tɔ̀ˀˀ	mii / miin	nùùr / nùùˀ	meel / meeli	suu / suut	kpààl / kpaai	nènk / nèn	máàm / máŋ̀bət	tè / tèt	règùm; rɛ̀ká; rèèká	ríír / rííti
Vere	Vɔkba		nɔr / nɔˀti	tok / torum	nik (?)	núˀ	mɛ́l	súˀ	kòàl	néŋ / néŋti	mám	tɛˀ / tɛtə	regɨm	ríí
Vere	Wɔmmu		nɔ́r / núɔ́	tór / tóó (tʋ́r)	míí / mííne	nuurə̀/ núútə́	míɛ́le / mɛ́ɛ́té ~ míɛ́té	dóbʒɩ̀ / dówwi	kwaalə / kwaasə	nɛ́ŋkə / nɛ́nté	máám	tɛ́ɛ́ / tɛ́tə	rɛgum kwɔ́ú	níìr / nííté
Vere	Nissim		nɔ́ɔ́l / núɔ́	tóól / tɔ́ɔ́tə́	míí / mííne	núúlə / núúté	mɛɛ́lə / mɛɛ́té	dóbzə/ dóbpe	kpaalə / kpaate	neŋke / neŋte	máám , máám bonúm àm	tɛ́ɛ́ / tɛ́tə	lem kúɔ́; lekə	níllə / níttə́
Vere	Eilim		nɔ́l / nɔ́ɔ́	tól / tóó	míí / míímtə̀	núúl / núúté	mɛɛ́l / mɛɛ́té	dám / damderei	kpaal / kpaatə		mám̀	tɛ́ɛ̄	lem kúɔ́; lekə	líllə / níttə́
Vere	Kobom		nɔ́rì / nɔ́ɔ́	tókù / tóó	mí / míímītī	núúrì / nuute	mɛ́ɛ́ni / mɛ́té	dám / dámtíréí	mɛɛm	nɛ́ŋkù / nɛ́ŋté		tɛ́ / tɛ́ti	réí; rékɔ́	rííri / rííté
Vere	Vɔmnəm		nɔr / nɔɔ	tukò / tuŋbərəm	míì / míìm	nuurò / nuute	mɛɛlò / mɛɛte	súú / sútò	kwaalò / kwaasò	nɛ́ŋkò / nɛŋté	maàm	tɛɛ / tɛɛtə	rɛm; rɛkò	niirò / niite
Vere	Damtəm		nuɔ̀l / nuɔ̀rɛ	tɔ́l / tɔrɛ, tɔɔtɛ	míl / mííté	núl / núúte	mɛl / mɛɛte	dám / damtər	kpaal / kpaaʃe	lyɛngə̀ / lɛŋsyɛ		tii / tiitə̀		nʌ́l / nʌʌtə́
Vere	Gəunəm-Yar (Gə-Yarəm)		nual / nuare	cul / curie, tuure	míəl / mííré	núúl / núúré	míál / mɛ́re	dám / dámdə́	kpàal/ kpààsə̀də̀	nyáŋsə́l / nyáŋsé, nyáŋgə	mám	lau / lasə	lìní kúə́; lìə̀- kúə́	lə́l / lérə
Vere	Gə-Lim		nual / nuarie	túl / túríé	míil / mííré	nuul / nuurie	mɛ́rl / mɛ́ɛ́rɛ̄	dám / dámdə́	kpaal / kpaarie	nyángə́	mám	láú / lásə́	lìní; lìə̀- kúʌ́	lʌl / lʌʌrie
Gəmnəm	Beiya		nol / nootə	tol / tootə	mííl / míítə	núŋlə̄ / núŋ	mɛ́ɛ́l / mɛ́ɛ́tə	nok / noŋtə	meem / meemtə	néngə, nɛ́ngə / néŋzə, nɛ́ŋzə	má:m / máámtə̄	téé / teete	liiná ; lìì kɔ́p	nííl / níítə
Gəmnəm	Gindoo		nɔl	tol	míl	nɨŋ́ lə	mɛ́l	nɔk	mem	nɨŋ́ ə / nɨŋ́ gə	mám	teˀ/ tetə		níl
Gəmnəm	Riitime		nɔ́lé / nɔ́ˀɔ́	tólé / tóˀó	mííle / mííˀe	lúŋle / lúŋe	méle / méˀē	nogúsa / nóŋté	mēēmē	léngo / léŋē	máámē / mámte	téˀé / tété	lii kóóp	lə́lē / lə́ˀə
Gəmme	Gəmme		nólé / nóˀɛ́	tólé / tóˀó	míhˀle / míhˀie	níŋlē / níŋē	méhˀle / méhyē	yòlé / yòé	míímé	níngē / níŋmē	memˀe	téˀé / teˀnē	lee lená	nímlē / nímē
Gəmme	Baanma		nɔla / nɔˀɔ	toga, toˀga / toˀma	míhla / míˀi	níŋla / níŋa	mɛ́hla / mɛˀɛ	yòla / yòˀo	miima / miimda	nɨŋ́ ga / nɨ́ŋma	mema / memda	teˀɛ/ teˀna	lee lená	nɨḿ la / nɨḿ a
Doyayo	Doyayo		lɔ¹lɛ¹ ~ yɔ̰¹lɛ¹	tɔ̰n¹ɛ¹	mḭḭl²; gɔ̰ɔ̰s²ɛ³	nuŋ⁴go²	mɛlɛ³²	ya̰a̰¹yɔ¹	ga̰a̰⁴mɛ²	lɛ̰ŋ³ko² ~ lɛ̰ŋ²ko³	mɛ¹mɛ³	tɛ̰ɛ̰¹yɔ¹	le², lek¹yɔ¹	nuŋ²
Fali	Proto-Fali		*nisu (pl.)	*tuuyV; *tuuCV	*unɨ		*rɛɛŋgu		*ndʒĩĩmV	*kopfti		*sɔɔ-	*rii-	*ĩn- (v.)
Mbum	Proto-Lakka		*nún	*sú-k	*cɔN-k	*sˣɛl/ŋ	*rím	*nɟá-k	*sˣɛ́-m	*hū-t/-k	*kpə̀(-k)	*mbì	*lʳak	*rìn
Kim	Goundo		ndʊɾʊ	huba	vw̃ãl	ɲu̯aɾ	ɗɛl	wʊ	tʃʊm	kal	mam	ura	dʒam	jɛmi
Kim	Besmé		ndua	hoɾo	vũãl	hĩjɪm	ɗelɛm	wu	tʃɔm	kaːl	mam	ura	dʒʊ̝m	dĩː
Kim	Kim	Kosop	ndʷaɾa	togor	vɔ̝̃r	kĩj̃ar	ɗɛl	wak ̚	sɔma	kal	mam	ʔwaɾa	za	dĩːl
Day	Day		nɔ́n	sɔ́g	mbúr	ngìì	lélì/lélè/lèè	nām	dém	bō̰	ʔém	mīɲ	-rì, lāà	jōō
Bua	Proto-Bua		*diil; *ʔiil	*to(l)(-)	*fo̰/ḛl/ɲ(-) ?	*nii(-); *ɲ- ?	*l₁el(-)	*mu/i	*s₂e/um(-) / *s₂ḛr-		*te/o(l/g-)	*l₂i/um(-); *me/on- ?	*l₁e; *tu(y)	*l₂iil
isolate	Laal		mɨla / mɨní	sɨ̀gál / sɨ̀gɨ́y	pən / -	yàmál / yèmí	mal / mə̀lí	yəwəl / -	suna / -	kòːg / kuagmi	miàdál / miàr ~ miariɲ	su / sùgá	kaw / kɨw; ɲag / ɲɨg; guru / guru; cíd / cíd	meːl / -

Hanyoyin haɗin waje

• Ayyukan Harshen Adamawa ( Jami'ar Johannes Gutenberg Mainz )
• AdaGram Archived 2019-09-04 at the Wayback Machine ( CNRS - INALCO ). Binciken arzikin harsunan Najeriya: nazarin nahawu da takaddun yare na harsunan Adamawa.
• Jerin yarukan Adamawa - Blench
• Harsunan Tula-Wiyaa - Blench
• Kungiyar Leeko - Blench
• Harshen Perema (Wom) na arewa maso gabashin Najeriya: rarrabuwa, salon magana da kuma sunan surar (PDF) na Roger M. Blench, 2000. Mallam Dendo, Cambridge.
• Gaggawa game da binciken Gbete (PDF) na Jason Diller & Kari Jordan-Diller, 2002. Rahoton Binciken Lantarki na SIL SILESR 2002-050.
• Binciken zamantakewar al'umma na harshen Mambay na Chadi da Kamaru (PDF) na Cameron Hamm, 2002. Rahoton Binciken Lantarki na SIL SILESR 2002-039.
• Bincike mai sauri da bincike na lexicostatistical na Dama, Mono, Pam, Ndai da Oblo (PDF) na Michael & Charlene Ayotte, 2002. Rahoton Binciken Lantarki na SIL SILESR 2002-048.
• Karang - SIL-Kamaru
• Littafin SIL-Kamaru
• Ocamus na kwatancen kayan ƙa'idodi aratoires dans le Nord-Cameroun, Tourneaux
• Idiatov, Dmitry. 2017-08-29. Sakamakon binciken AdaGram na farko a jihohin Adamawa da Taraba, Nigeria Archived 2023-06-01 at the Wayback Machine . (tare da Mark Van de Velde, Tope Olagunju da Bitrus Andrew). 47th Colloquium akan Harsunan Afirka da Harsunan Afirka (KIRA) (Leiden, Netherlands).