Yaren Aka

Daga Wikipedia, Insakulofidiya ta kyauta.
Yaren Aka
Default
  • Yaren Aka
Lamban rijistar harshe
ISO 639-3


Aka, wanda kuma aka fi sani da Yaka ko Beka, yaren Bantu ne da ake magana da shi a Jamhuriyar Afirka ta Tsakiya da Jamhuriyar Kongo, tare da kogin Ubangi da ke raba kasashen biyu.

Aka na magana da mutanen Aka, alayyai masu alaƙa da Baka na Ubangian na Kamaru, Kongo da Gabon . Tare, ana kiran waɗannan mutane da sunan Mbenga ( Bambenga ) ko Binga ( Babinga ), na ƙarshe na wulakanci.

Sananniya, Aka yana raba ƙamus tare da harsunan Baka, galibi game da tattalin arziƙin daji na musamman, kamar kalmomin tsire-tsire masu ci, tsire-tsire na magani da tattara zuma. Wannan yana cikin kashi 30% na Aka wanda ba Bantu bane da kashi 30% na Baka wanda ba Ubangian ba kuma an sanya shi a matsayin ragowar kakannin Pygmy na Yamma (Mbenga ko "Baaka") wanda ya ɓace. [1] Duk da haka, yana yiwuwa gaba ɗaya Aka ya koma Bantu daga yaren Ubangian da ke da alaƙa da Baka, wanda yanayin ya ragu zuwa wata kabila guda ɗaya wacce ta dace da dajin tare da daidaitattun ƙamus. Babu wata shaida da ke nuna alaƙar harshe mai faɗi da kowane ɗayan mutanen Pygmy. [2]

Mutanen Aka suna kiran kansu Mraka a mufuradi, Beka a jam'i. Mutanen da yarensu suna yin wasu mabambantan kalmomi: Mò-Áka, Moyaka, Bayaka, Yaga, Bayaga, Gbayaka, Biaka, Beká, Yakwa, Yakpa, Yakpwa, Nyoyaka. An san yammacin Aka da Benzele ( Mbenzélé, Babenzélé, Bambenzele, Ba-Benjelle ), da kuma gabas Aka a matsayin Sese ( Base ). Waɗannan na iya zama yaruka daban-daban; Nzari zai iya zama wani.

 

Alwani na arewacin Gabon da ake kira Mikaya da Luma a bayyane suke ko dai Aka ko kuma suna magana da wani yare mai alaƙa da Aka.

Fassarar sauti[gyara sashe | gyara masomin]

Consonants[gyara sashe | gyara masomin]

Bilabial Alveolar Palatal Velar Labio-<br id="mwQg"><br><br><br></br> maras kyau Glottal
Nasal m n
M /



</br> Haɗin kai
a fili p t k k͡p
murya b d d͡ʒ ɡ ɡ͡b
prenasalized ᵐb ⁿd ⁿd͡ʒ ᵑɡ ᵑᵐɡ͡b
m ɓ ɗ
Ƙarfafawa a fili ɸ s h
murya β
Na gefe l
Semi wasali j w

Wasula[gyara sashe | gyara masomin]

Gaba Tsakiya Baya
Kusa i u
Kusa-tsakiyar e o
Bude-tsakiyar ɛ ɔ
Bude a

Kalmomin daji na musamman[gyara sashe | gyara masomin]

Ma'ana Baka Aka
Dioscorea semperflorens ʔèsuma esuma
'Ya'yan itãcen marmari na Dioscorea bilebo elèbó
Yam bore sanda bondungà ndon
Namiji ko tsoho giwa kamba kamba
Waƙoƙin giwaye ʔèpùnda ciki
Ƙwaƙwalwar sarewa (don al'adar farauta) mutum mutum
Trigona beccari (kudan zuma mara ƙarfi) pɛ̀ndɛ̀ vɛ̀ndɛ̀
Sarauniya kudan zuma ɲábɔ̀mɛ̀ èbɔ̀mɛ̀
Pollen irin kinɗa
Jagoran zuma kwangaadand kpángbá
Dialium pachyphyllum kasaso mbàsɔ̀

Adabi[gyara sashe | gyara masomin]

Nassoshi[gyara sashe | gyara masomin]

  1. Serge Bahuchet, 1993, History of the inhabitants of the central African rain forest: perspectives from comparative linguistics. In C.M. Hladik, ed., Tropical forests, people, and food: Biocultural interactions and applications to development. Paris: Unesco/Parthenon.
  2. Blench (in press)