Yarukan Balanta

Daga Wikipedia, Insakulofidiya ta kyauta.
Yarukan Balanta
Lamban rijistar harshe
ISO 639-3
Glottolog bala1300[1]

Balanta (ko Balant ) rukuni ne na harsunan Bak guda biyu masu alaƙa na yammacin Afirka waɗanda mutanen Balanta ke magana da su.

Bayani[gyara sashe | gyara masomin]

Balanta gabaɗaya an raba su zuwa yaruka daban-daban: Balanta-Kentohe da Balanta-Ganja. [2][3]

Balanta-Kentohe[gyara sashe | gyara masomin]

Yaren Balanta-Kentohe ( Kəntɔhɛ ) kusan mutane 423,000 ke magana da kuma yaren a arewa ta tsakiya da tsakiyar gabar tekun Guinea-Bissau (inda a shekara ta 2006 kusan mutane 397,000 ke magana, da yaren yawancin su ana iya samun su a yankin Oio [4] ) haka nan a Gambia. An shirya fina-finai da sassan Littafi Mai Tsarki a Balanta-Kentohe.

Yaren Kəntɔhɛ ana yi a arewa, sai yaren Fora a kudanci.[5]

Ethnologue ya lissafa madadin sunayen Balanta-Kentohe a matsayin Alante, Balanda, Balant, Balanta, Balante, Ballante, Belante, Brassa, Bulanda, Frase, Fora, Kantohe (Kentohe, Queuthoe), Naga da Mane. Yaren Naga, Mane da Kantohe na iya zama yaruka daban-daban.

Balanta-Ganja[gyara sashe | gyara masomin]

Balanta-Ganja mutane 86,000 ne ke magana da yaren (tun daga 2006) a kusurwar kudu maso yamma da kudancin Senegal. Ilimin karatu bai kai kashi 1% na Balanta-Ganja ba. A watan Satumba na 2000, Balanta-Ganja ya sami matsayin yaren ƙasa a Senegal, kuma tun daga lokacin ana iya koyar da shi a makarantar firamare.

Ethnologue ya lissafa madadin sunayen Balanta-Ganja a matsayin Alante, Balanda, Balant, Balante, Ballante, Belante, Brassa, Bulanda, Fjaa, Fraase (Fraasɛ). Yarukansa sune Fganja (Ganja) da Fjaalib (Blip).

Nahawu[gyara sashe | gyara masomin]

Balanta suna da prefixes da ƙari da aka fassara a matsayin takamaiman labarin da ya dogara da ajin suna. [ana buƙatar hujja]

Fassarar sauti[gyara sashe | gyara masomin]

Wadannan su ne wayoyin (phonemes) na yarukan Balanta.[6] [7]

Consonants[gyara sashe | gyara masomin]

Balanta consonants
Labial Dental Alveolar Palatal Velar Labial-<br id="mwTg"><br><br><br></br> maras kyau Glottal
M mara murya t c k kp
murya b d ɟ ɡ ɡb
prenasal vl. ⁿt ᶮc ᵑk ᵑkp
prenasal vd. ᵐb ⁿd ᶮɟ ᵑɡ ᵑɡb
Ƙarfafawa mara murya f θ s h
prenasal ᶬf ⁿθ ⁿs
Nasal m n ɲ ŋ
Rhotic r
Na gefe l
Kusanci j w

Sautuna marasa murya [c k kp] ana jin su ne kawai a yaren Guinea Bissau.

Wasula[gyara sashe | gyara masomin]

Balanta wasali
Gaba Tsakiya Baya
Babban i iː u uː
ɪ ɪː ʊ ʊː
Tsakar e eː ə o oː
ɛ ɛː ɔ ɔː
Ƙananan a aː

Rubutu[gyara sashe | gyara masomin]

A Senegal, Dokar No. 2005-979 ta tanadi rubutun Balanta kamar haka:[8] [9]

Haruffa na haruffa (Senegal)
A B Ɓa D E F G H I J L M N Ñ Ku O R S T Ŧ U W Y
a b ɓ d e f g h i j l m n ñ ŋ o r s t ŧ ku w y

Manazarta[gyara sashe | gyara masomin]

  1. Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2017). "Yarukan Balanta". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History.
  2. Balanta-Kentohe at Ethnologue (18th ed., 2015) (subscription required) Balanta-Ganja at Ethnologue (18th ed., 2015) (subscription required)Empty citation (help)
  3. "Balanta-Kentohe" . Ethnologue. Retrieved 2021-01-06.
  4. "Balanta-Ganja" . Ethnologue. Retrieved 2021-01-06.
  5. "Balanta-Kentohe Language (ble)" . The Rosetta Project . Archived from the original on 2011-07-27. Retrieved 2011-02-28.
  6. Wilson, William A. A. (2007). Guinea Languages of the Atlantic Group: Description and Internal Classification . Schriften zur Afrikanistik, 12. Frankfurt am Main: Peter Lang.
  7. Creissels, Denis; Biaye, Séckou (2016). Le balant ganja: phonologie, morphosyntaxe, liste lexicale, textes (in French). Dakar: IFAN Cheikh Anta Diop.
  8. Mbodj, Chérif (2011). Description synchronique du Balante So:fa (Guinée- Bissau) [ Synchronic description of Balante So:fa (Guinea-Bissau) ] (Doctoral thesis) (in French). Université Cheikh Anta Diop.
  9. Gouvernement du Sénégal, Décret n° 2005-979.