Akin Mabogunje

Daga Wikipedia, Insakulofidiya ta kyauta.
Akin Mabogunje
president (en) Fassara

1980 - 1984
Rayuwa
Cikakken suna Akinlawon Ladipo Mabogunje
Haihuwa Kano, 18 Oktoba 1931
ƙasa Najeriya
Mutuwa Lagos, 4 ga Augusta, 2022
Karatu
Makaranta Jami'ar Ibadan
Jami'ar Kwaleji ta Landon
Harsuna Turanci
Pidgin na Najeriya
Sana'a
Sana'a masanin yanayin ƙasa da university teacher (en) Fassara
Employers Jami'ar Ibadan
Kyaututtuka
Mamba International Geographical Union (en) Fassara
National Academy of Sciences (en) Fassara
Royal Academy for Overseas Sciences (en) Fassara
American Academy of Arts and Sciences (en) Fassara

Akinlawon Ladipo "Akin" Mabogunje (haihuwa 18 ga Oktoba 1931 - 4 ga Agusta 2022).[1] Ɗan Najeriya ne mai nazarin ƙasa. Shi ne shugaban Afirka na farko na Ƙungiyar Ƙasa ta Duniya.[2] A cikin 1999, shi ne ɗan Afirka na farko da aka zaɓa a matsayin Mataimakin Harkokin Waje na Cibiyar Nazarin Kimiyya ta Amurka.[3] A cikin 2017, an zaɓe shi Memba mai Daraja na Ƙasashen Waje na Kwalejin Fasaha da Kimiyya ta Amurka,[4] kuma ya sami lambar yabo ta Vautrin Lud Prize.[5]

Rayuwar farko da ilimi[gyara sashe | gyara masomin]

An haifi Mabogunje a shekarar 1931 a Kano kuma ya zauna a Sabongari a lokacin da yake karatun firamare. Sannan ya halarci makarantar Mapo Central na tsawon shekara daya kafin ya ci jarrabawar shiga makarantar Grammar ta Ibadan. Ya samu gurbin karatu na Egbe Omo Oduduwa inda ya yi karatu a Kwalejin Jami’ar Ibadan, inda daga baya ya yi aiki a matsayin malami.[6] Diyar sa itace Folasade Ogunsola.

Rubututtuka[gyara sashe | gyara masomin]

A cikin 1968, Mabogunje ya rubuta Urbanization in Nigeria, game da ƙauyuka da kafa jihohi. A cikin littafin, Mabogunje ya bayar da hujjar cewa kasancewar ƙwararrun ƙwararrun ba su isa su haifar da ci gaban birane ba. Mabogunje ya bayyana “sharadi na iyakancewa” guda uku waɗanda kuma ake buƙata: rarar abinci, ƙaramin rukuni na mutane masu ƙarfi don sarrafa rarar da kiyaye zaman lafiya, da rukunin ƴan kasuwa ko ƴan kasuwa waɗanda ke iya ba da kayan ga ƙwararrun.[7] Ya kasance shugaban makarantar Ibadan School of Government and Public Policy kuma mai ba da shawara ga wanda ya kafa ta Tunji Olaopa.[8]

Kyaututtuka da karramawa[gyara sashe | gyara masomin]

Akin Mabogunje yana karbar kyautar Vautrin Lud a cikin 2017
  • Ya kasance shugaban Afirka na Ƙungiyar Ƙasa ta Duniya.
  • A cikin 1999, shi ne ɗan Afirka na farko da aka zaɓa a matsayin Mataimakin Harkokin Waje na Cibiyar Nazarin Kimiyya ta Amurka.
  • A cikin 1968, Mabogunje ya rubuta Urbanization a Najeriya, game da yadda ake zama birni da kafa jihohi.
  • A cikin 2017 ya sami kyautar Vautrin Lud.
  • Ya kasance shugaban makarantar gwamnati da manufofin jama'a ta Ibadan
  • Ya kasance memba a Majalisar Ba da Shawarar Tattalin Arzikin Yammacin Najeriya (1967-71);
  • Memba, Hukumar Kula da Ayyukan Jama'a ta Tarayya (1972-74);
  • Mashawarci, Hukumar Kididdiga ta Kasa (1973–74);
  • Shugaban Majalisar Gudanarwa na Najeriya (1976-79);
  • Mashawarci, Hukumar Raya Babban Birnin Tarayya (1976–84);
  • Chancellor, Bells University of Technology, Ota, Ogun State (2005 - 2015)
  • Pro-Chancellor kuma Shugaban Majalisar, Jami'ar Jihar Ogun, Ago-Iwoye (1982-91);
  • Memba, Kwamitin Darakta na DFRRI (1986-1993);
  • Memba, Kwamitin Amintattu na Gidauniyar Kyautar Kyauta ta Kasa (1983-1989) daga baya Shugaban Asusun (1989-94)
  • Shugaban Hukumar Kula da Bankunan Jama'a na Kasa (1991-94).
  • Memba na kwamitin gudanarwa, Nigerian Agricultural Products Co. Ltd. (1975-76);
  • Mataimakin Shugaban, Pai Association International (Nig.) (1974-1989);
  • Mataimakin Shugaban, Hukumar Gudanarwa Pi, International Co. Ltd. (1990-? );
  • Shugaban, Hukumar Gudanarwa, Fa'idodin Fountain (1990-kwanaki); Memba, Hukumar Gudanarwa, Shonny Investments and Properties Ltd. (1994-? )
  • Shugaban Hukumar Daraktoci, First Interstate Merchant Bank (Nig. ) Ltd. (1995-? ).

Labarai[gyara sashe | gyara masomin]

Ya buga surori na littattafai da yawa, labaran mujallu, takaddun taro, takaddun neman izini, rahotannin fasaha, littattafai da tatsuniyoyi a cikin kantunan gida da na waje waɗanda suka haɗa da:

  • Birane a Najeriya
  • Tsarin ci gaba: hangen nesa
  • Motsin yanki da haɓaka albarkatu a yammacin Afirka
  • Halin duniya: hangen nesa na zamani
  • Garuruwan Yarbawa : bisa wata lacca mai taken "Matsalolin bunƙasa birane kafin masana'antu a yammacin Afirka" da aka gabatar a gaban ƙungiyar Falsafa a ranar 12 ga Afrilu 1961.
  • Samar da matsuguni a kasashe masu tasowa : tasirin ma'auni.
  • Owu a tarihin Yarbawa

Ƙarin Karatu[gyara sashe | gyara masomin]

  • Filani, Michael Olanrewaju; Okafor, Stanley I (1 October 2006). Foundations for urban development in Africa: the legacy of Akin Mabogunje (Report). Washington, DC: World Bank.

Manazarta[gyara sashe | gyara masomin]

  1. "Foremost geographer, Akin Mabogunje, dies at 90". punchng.com. 4 August 2022. Retrieved 4 August 2022.
  2. "Hallmarks of Labour". hallmarksoflabour.org. Archived from the original on 18 May 2015. Retrieved 11 May 2015.
  3. "The Nigeria Academy of Engineering :: promoting excellence in technology and engineering training and practice to ensure the technological growth and economic development of Nigeria". www.nae.org.ng. Archived from the original on 18 May 2015. Retrieved 11 May 2015.
  4. "2017 Fellows and Foreign Honorary Members with their Afflications at the time of the Election". Retrieved 11 January 2018.
  5. "Akin Mabogunje awarded this year's Vautrin-Lud Prize". Retrieved 11 January 2018.[permanent dead link]
  6. Atoyebi, Olufemi (19 November 2017). "Equating devolution, restructuring with breakup is stupid — Mabogunje". The Punch newspaper. Retrieved 7 March 2020.
  7. Connah, Graham (1987). African Civilizations: Precolonial cities and states in tropical Africa: an archaeological perspective. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-26666-1.
  8. "About Us – Ibadan School of Government and Public Policy". Archived from the original on 2018-08-05. Retrieved 2022-10-16.