Masarautar Biu

Daga Wikipedia, Insakulofidiya ta kyauta.
Masarautar Biu
masarautar gargajiya a Najeriya
Bayanai
Ƙasa Najeriya
Wuri
Map
 10°36′40″N 12°11′42″E / 10.6111°N 12.195°E / 10.6111; 12.195
Ƴantacciyar ƙasaNajeriya
JihaJihar Borno

Masarautar Biu masarautar gargajiya ce da ke a Biu a cikin jihar Borno, Najeriya . Kafin 1920 ana kiran ta da Masarautar Biu. Mai mulkin yanzu, wanda yake a ranar 14 ga watan Satumbar 2020 ya ayyana shi,[1]shi ne Maidalla Mustafa dan Aliyu (b. 1915) wanda ya zama Mai Biu, shi ma ya yi wa Kuthli, a cikin 1959.[2]

Tarihi[gyara sashe | gyara masomin]

Sarakunan Biu an kirga su ne daga Abdullahi, wanda daga baya ake kira Yamta-ra-Wala ko Yamta Babban, wanda ya kafa mulkinsa a kusan 1535.[3]Wajen 1670, a cikin mulkin Mari Watila Tampta, ya zama sananne da masarauta.[4]Babban ƙabilun shine mutanen Babur / Bura, masu alaƙa da mutanen Kanuri . [5] An ce wanda ya kirkiro ya taho daga wani wuri, ya kame babban garin da ke yankin, sannan ya kafa sabon babban birni a Dlimbur, wanda yanzu ya zama wurin tarihi. Zuriyarsa sun kafa dauloli guda biyu masu adawa da juna, ɗaya a Kogu ɗayan kuma a kusa da Mandaragirau .[6]

Sarki Mari Watirwa (r. 1793-1838) na Kogu ya fatattaki Fulani maharan daga Masarautar Gombe zuwa yamma. A cikin 1878 Mari Biya, ya zama sarki Bura na farko da ya yi sarauta daga Biu. Fadar sarki yanzu tana cikin garin. [7]Tare da mulkin mallaka na Burtaniya, an ƙirƙiri rukunin Biu a cikin 1918. An yarda da Mai Ari Dogo a matsayin sarkin Biu na farko a shekarar 1920. Yankin ya zama sanannu da tarayyar Biu bayan 1957, lokacin da aka kara gundumomin Shani da Askira zuwa masarautar.[8]

Masarautar Biu ta hada da kananan hukumomin Biu, Hawul, Kwaya Kusar da Bayo .[9] a hanyar masarautar Biu ta kasance koyaushe ta samar da Mataimakin Gwamnan Jihar Borno, wanda ke wakiltar kudancin jihar. [10] Har zuwa kwanan nan, Masarautar Biu na ɗaya daga cikin ukun a jihar Borno, sauran kuma masarautar Borno ce da ta Dikwa .[11] A watan Maris na 2010 Gwamnan jihar Borno Ali Modu Sheriff ya raba tsohuwar Masarautar Dikwa zuwa sabuwar Masarautar Bama da Dikwa.[12]Wannan ya haifar da koke-koke daga mutanen Hawul, Kwaya Kusar da Bayo don su ma su sami sarakuna daban-daban, wanda gwamnan ya ce zai yi "idan buƙatar hakan ta taso".[13]

Sarakuna[gyara sashe | gyara masomin]

Mai Biu, shi ma mai suna Kuthli, su ne:[14]

Fara Karshen Sarauta Bayanan kula
c. 1740 Mari Kopchi aka Mari Kwabchi
c. 1750 Di Forma dan Mari Kopchi ɗan Mari Kopchi
c. 1760 Garga Moda dan Mari Kopchi dan uwan Di Forma
c. 1770 Dawi Moda (Di Moda dan Di Forma) ɗan Di Forma
c. 1780 Di Biya dan Di Moda ɗan Dawi Moda
1783 Di Rawa dan Di Biya ɗan Di Biya
1783 1793 Garga Kopchi dan Di Biya (a. 1793) dan uwan Di Rawa
1793 1838 Mari Watirwa dan Di Rawa (d. 1838) ɗan Di Rawa
1838 1873 Ari Paskur dan Mari Watirwa (a. 1873) dan Mari Watirwa
1873 1891 Mari Biya dan Ari Paskur (a. 1891) ɗan Ari Paskur
1891 1908 Garga Kwomting dan Mari Biya (a. 1908) dan Mari Biya
1908 1920 Ari I Dogo dan Garga Kwomting (b. 1876 - d. 1935) dan Garga Kwomting

Sarakunan sun kasance:[15]

Fara Karshen Sarauta Bayanan kula
1920 1935 Ari I Dogo dan Garga Kwomting (duba sama)
1935 1951 Ari II Gurgur dan Garga Kwomting (d. 1951) dan uwan Ari I
1951 1959 Muhammad `` Aliyu dan Ari Dogo (b. 1907) ɗan Ari I
1959 1989 Maidalla Mustafa dan Muhammad Aliyu (b. 1915) dan Muhammad `Aliyu



</br> Hakimin Gundumar Kwaya kafin hawan sa mulki
Yuni 1989 14 Satumba 2020 Mai Umar Mustapha Aliyu dan Maidalla Mustafa

Kananan hukumomin da ke Masarautar Biu[gyara sashe | gyara masomin]

Masarautar Biu ta mamaye kananan hukumomi hudu:

Manazarta[gyara sashe | gyara masomin]

  1. "The Emir Of Biu In Borno State Dies". The African Media (in Turanci). 2020-09-15. Archived from the original on 2020-09-29. Retrieved 2020-09-15.
  2. "Traditional States of Nigeria". World Statesmen.org. Retrieved 2010-09-20.
  3. Montgomery-Massingberd, Hugh (1980) "Biu" Burke's Royal Families of the World: Africa & the Middle East (Volume 2 of Burke's royal families of the world) Burke's Peerage, London, page 177, 08033994793.ABA
  4. "Biu (Nigeria)". Encyclopædia Britannica. Retrieved 2009-10-05.
  5. "People And Languages of Borno State". Borno State government. Archived from the original on 2011-07-08. Retrieved 2010-09-20.
  6. Ronald Cohen, Judith Drick Toland (1988). State formation and political legitimacy, Volume 6: Political anthropology. Transaction Publishers. p. 73. ISBN 0-88738-161-8.
  7. "Biu (Nigeria)". Encyclopædia Britannica. Retrieved 2009-10-05.
  8. "Biu (Nigeria)". Encyclopædia Britannica. Retrieved 2009-10-05.
  9. "BORNO STATE". Online Nigeria Daily News. 2003-01-29. Retrieved 2010-09-20.
  10. Inuwa Bwala (11 July 2010). "Borno 2011 - How Power Will Shift". Leadership. Retrieved 2010-09-20.
  11. "BORNO STATE". Online Nigeria Daily News. 2003-01-29. Retrieved 2010-09-20.
  12. Abdulkareem Haruna (28 March 2010). "Kingmakers Crown New Shehu of Dikwa". Daily Independent. Retrieved 2010-09-20.
  13. Inuwa Bwala (20 March 2010). "Beyond the hype over new emirates in Borno". Sunday Trust. Archived from the original on 8 July 2011. Retrieved 2010-09-20.
  14. "Traditional States of Nigeria". World Statesmen.org. Retrieved 2010-09-20.
  15. "Traditional States of Nigeria". World Statesmen.org. Retrieved 2010-09-20.
  16. Nigeria (2000). Nigeria: a people united, a future assured. 2, State Surveys (Millennium ed.). Abuja, Nigeria: Federal Ministry of Information. p. 106. ISBN 9780104089.