Nana Olomu

Daga Wikipedia, Insakulofidiya ta kyauta.
Nana Olomu
Rayuwa
Haihuwa 1852
ƙasa Najeriya
Mutuwa 1916
Sana'a

Nana Olomu (wanda aka fi sani da Olumu) (1852-1916) wani basaraken Itsekiri ne kuma dan kasuwan dabino daga yankin Neja Delta a kudancin Najeriya. Shi ne sarkin Itsekiri na hudu da ya rike mukamin Gwamnan Kogin Benin.

Tarihin rikici da Birtaniya[gyara sashe | gyara masomin]

A shekarar 1851 karamin jakadan Birtaniya mai kula da yankunan Benin da Biafra, John Beecroft, ya kafa mukamin Gwamnan Kogin Benin kuma ya ba wani sarkin Itsekiri mai suna Idiare.[1] Gwamnan ya yi niyya ne da kaiwa da komowa tsakanin fitattun iyalan Itsekiri, Emaye da Ologbotsere. Duk da haka, bayan rasuwar mahaifinsa, wani Ologbotsere, an mika wa Nana Olomu mukamin gwamna kai tsaye, maimakon daya daga cikin Emaye.[2]

A shekara ta 1884 Nana Olomu, Gwamna na huɗu na Kogin Benin, ya sanya hannu kan yarjejeniya a madadin Itsekiri, yana ba da ƙarin haƙƙin Burtaniya a Itsekiriland. Dangantaka tsakanin biyu sun kasance cikin lumana har zuwa Taron Berlin na 1884-85 da kuma gwagwarmayar da ta biyo baya don Afirka, wanda ya jagoranci Birtaniya su yi ƙoƙari su wuce matsakaitan Itsekiri don yin ciniki kai tsaye tare da Mutanen Urhobo. Wani ƙarin rikitarwa shi [3] cewa saboda ci gaban fasaha a cikin jigilar kaya, 'yan kasuwa na Turai na iya tafiya cikin ciki fiye da baya, suna kawo ƙarshen tsohon dogaro da shugabannin bakin teku a matsayin matsakaici.

Hare-haren da aka kai wa Urhobo[gyara sashe | gyara masomin]

Bayan wannan ci gaba dangantakar da ke tsakanin Itsekiri, karkashin jagorancin Olomu, da Birtaniya sun fara raguwa. [4] cikin 1892 da 1893 yarjejeniyar kai tsaye tsakanin Burtaniya da Urhobo ta kara fusata Olomu. A matsayin fansa ga ganin wucewar Itsekiri, mutanen Olomu sun kai hari kan wasu kauyuka na Urhobo da ke kusa da su waɗanda ke musayar kayayyaki tare da Birtaniya. Wannan ya haifar da Urhobo ta dakatar da kasuwancin su, kuma Birtaniya ta mayar da martani ta hanyar rushe Itsekiri. [4] shekara ta 1894 wasu shugabannin Itsekiri da yawa sun sanya hannu kan sabuwar yarjejeniya tare da Birtaniya, kuma ba da daɗewa ba bayan Olomu ya mika wuya a Legas. Bayan kama shi an kore shi zuwa Gold Coast (Ghana.) [5]

A Burtaniya a shekara ta 1899 Kungiyar Kare Aborigines ta koka wa Ofishin Harkokin Waje game da "tsinkaye" wanda aka yi wa shugaban, gazawar gwamnati ta gudanar da "bincike na shari'arsa wanda ya saba nema", kuma ta yi kira ga a ba shi 'yanci ya gudanar da harkokin kasuwanci da yardar rai ko da, saboda dalilai na siyasa, ba za a iya mayar da shi ga tsohon matsayinsa ba. Har ila yau, an rufe wasika daga Olomu yana gunaguni game da kulawarsa bai isa ya tallafa wa kansa da wasu mutane biyar ba. [6] cikin amsarsa Firayim Minista na lokacin Marquis na Salisbury ya yi alkawarin duba yanayin kula da shugaban, amma ya kawar da yiwuwar komawa ƙasarsa. Wata daya bay[7] haka an gabatar da batun yadda ake bi da shi a majalisa kuma gwamnati ta sake bayyana cewa ba zai zama lafiya ba don ba da izinin dawowarsa.

Flags[gyara sashe | gyara masomin]

Gidan Tarihin Ruwa na Kasa, wani ɓangare na Gidan Tarihi na Royal na Greenwich, Burtaniya, yana da tutar Afirka ta Yamma guda huɗu, uku daga cikinsu (duba nan nan) suna nuna sunan Nana a cikinsu, suna nuna cewa sun kasance na Nana Olomu da kansa, ɗansa ko kuma sojojin da ke da aminci ga Nana Olomu.

Fadar Afirka Yamma ta huɗu (duba nan nan) da Gidan Tarihi na Greenwich Royal ya gudanar an bayyana ta gidan kayan gargajiya kamar yadda, shi ma, na yiwuwar asalin Itsikiri; ana kiran tutar da ake tambaya sau da yawa a matsayin Flag na Daular Benin, kuma a farkon zamanin dijital ya jawo hankalin mutane saboda hotunan da ba a saba gani ba, wanda ke nuna yanke kai. Akwai, duk da haka, wasu rashin tabbas game da ko tutar tana da alaƙa da Daular Benin, ko kuma idan, kamar sauran uku, na jirgin Itsekiri ne mai aminci ga Nana Olomu.

Gidan kayan gargajiya[gyara sashe | gyara masomin]

Gidan sarauta na Olomu ya zama gidan kayan gargajiya, Gidan Tarihin Nana, wanda ke ba da labarin hulɗarsa da Birtaniya. Tana cikin Koko, Jihar Delta .

Manazarta[gyara sashe | gyara masomin]

  1. http://www.waado.org/UrhoboHistory/NigerDelta/ColonialTreaties/ItsekiriTreaties/EditorsIntroduction.html
  2. Edevbie, Onoawarie. "Who Owns Warri?". Urhobo Kinsfolk. Urhobo Historical Society. Archived from the original on 2010-12-22. Retrieved 2007-05-28.
  3. The Times, Saturday, February 16, 1895; p.15 “The permanent cause of war is in almost all cases along this coast the same. ..As the small shop system in European towns has been ruined by the larger form given to the retail trade, so the native trading system on the West African coast is being displaced by European enterprise. The steamers and exploration parties of European companies pass far up the river courses and tap the markets behind the coast belt, buying for themselves produce which must otherwise have reached the coast through the medium of the native chiefs. That the chieftains of the coast should feel this to be a serious grievance is not remarkable...These were the causes which led to the rising and subjection of Jaja of Opoba...and to the late war against Nana of Benin...”
  4. 4.0 4.1 Empty citation (help)
  5. The Times, Tuesday, December 1, 1896; pg.7 “A Reuter despatch from Liverpool says that the Royal mail ship Batanga...left Old Calabar on October 21, having on board Nana, the Benin chief. Nana, his wife and son, were placed in the Batanga for conveyance to Accra. It was reported at Old Calabar that for some time a number of natives from Benin had surreptitiously been gathering at the back of the river, and it was feared that Nana might with their aid escape...He was landed at Accra on November 2. He is to be kept at Christiansborg, on the Gold Coast, where he will have a house provided for his use and will be allowed full liberty to move about the town, reporting himself to the authorities once a week. Nana was in excellent health and conversed freely about the late war, for which he blamed certain traders.”
  6. The Times, Wednesday, January 25, 1899;pg.6
  7. The Times, Friday, Feb 17, 1899; pg. 6; Issue 35755; col B “In reply to Mr. ATHERLEY-JONES(Durham, N.W.), Mr. BRODRICK said, - Nana’s case has been carefully considered and it has been decided that it would be unsafe to allow him to reside in the Niger Coast Protectorate. Although under police supervision he is not imprisoned at Accra.”