Yakin Ogbomosho
| Iri | faɗa |
|---|---|
| Kwanan watan | 1830s |
| Wuri | Ogbomosho |
| Ƙasa | Najeriya |
Participant (en)  | |
Yakin Ogbomosho yaki ne tsakanin Masarautar Ilorin ta Daular Sakkwato da Daular Oyo ta Yarbawa a zamanin Ogele.An ba da labarin wannan yaƙin,kuma ƙwararren masanin tarihin Yarbawa,Samuel Johnson ne ya rubuta a cikin littafin The History of the Yorubas.
Fage
[gyara sashe | gyara masomin]Mummunan karshen Afonja Kakanfo a hannun Jama’arsa ya dade yana jiran wasu mutane masu tunani da suka yi watsi da bayanansu,kuma sun yi hasashen mafi muni ga al’umma a lokacin da bayi suka zama mallake.Mutuwar Kakanfo ta ba wa al’umma mamaki da dimuwa ta yadda mutane suka kwashe tsawon shekara guda ana dawo da su cikin hayyacinsu.Ganin yadda imanin al'ummar kasa ke rawar jiki a cikin ma'auni,sai dukkan jama'a suka hada kai don daukar fansa a kan mutuwar Afonja,yayin da a halin yanzu,Fulani maƙarƙashiya ke ƙarfafa kansu don yin rikici.Ya yi karatun Yarabawa kuma ya san yadda zai bi su. Toyeje Baale na Ogbomosho kuma kwamandan hakkin marigayi Kakanfo,ya samu mukamin Kakanfo kuma al’ummar kasa baki daya sun hada kai a matsayinsa na korar Fulani daga Ilorin.Sun yada zango ne a wani wuri da ake kira Ogele,inda dokin fulani ya same su da taimakon wani babban sarkin musulmin Yarbawa mai suna Solagberu na Oke Suna.Wani mummunan kuskuren na Solagberu.An gwabza fada mai cike da rudani inda Fulani suka ci nasara.Sun fatattaki Yarabawa tare da bin diddigin nasarar da suka samu,wanda ya haifar da ficewa ko lalata manyan garuruwan lardin Ibolo. Garuruwan da suka rage a wannan bangaren sune Ofa,Igbomina,Ilemona,Erin da wasu ‘yan kadan.’Yan gudun hijirar ba za su iya daukar irin wannan illar tasu kawai ba wadda za a iya kwacewa a cikin gaggawar jirgi,yayin da dokin Fulani ya rika shawagi a bayansu.Sun sami mafaka na ɗan lokaci a kowane birni mai katanga inda wani sarki mai ƙarfi ya kasance a wurin,wataƙila,yana jiran wani maharan ya kewaye shi.Ba za a iya kwatanta baƙin cikin da bala'in ya haifar ba.An bar tsofaffin da ba za a iya ɗaukar su ba sun lalace.Makoki na baƙin ciki na iyayen da suka rasa ƴaƴan su da dubunnan zawarawa da marayu abin baƙin ciki ne. Rashin komai, ba tare da kuɗi ko wani abu da za a iya canza shi zuwa kuɗi a cikin irin wannan gaggawa da gaggawa ba,sun kasance cikin kunci da talauci a tsakanin baƙi kuma suna iya tallafawa rayuwa kawai ta hanyar yin aiki maras kyau ta hanyar sayen itace ko ganye na sayarwa da makamantansu.[1]